زنبورعسل همچون سایر موجودات زنده در طول حیات خود با آفات و امراض متعددی همراه بوده و یکی از آفات شایع و خطرناک که جمعیت و عملکرد کلنی­های زنبورعسل را به شدت تحت تاثیر قرار می­دهد، کنه واروا ‌می‌باشد؛ که آلودگی کلنی به کنه، باعث کاهش وزن زنبورها و تغییر شکل و یا از بین رفتن اندام­ها و گاهی مرگ نوزادان می­گردد. راه­های مرسوم جهت جلوگیری از این کنه، استفاده از داروهای شیمیایی بای وارول، آپیستان، آپیگارد و فولبکس است، که گرچه توانسته از طغیان جمعیت کنه واروا جلوگیری کند، اما از طرفی (بر اساس گزارشات و مشاهدات) این انگل در مقابل داروهای شیمیایی مذکور مقاوم گردیده و اثر آن­ها در کنترل کنه رفته رفته کم­رنگ­تر می­ شود. و از طرف دیگر استفاده از این مواد (به خاطر غیرارگانیک بودن) اثرات سوئی در محصولات کندو به ویژه عسل و موم داشته عوارض زیان­باری را برای انسان به بار ‌می‌آورد. همچنین بقایای این مواد شیمیایی اثرات نامطلوبی را بر محیط زیست بر جای می­ گذارد.

در یک پژوهش اثر استفاده از گیاهان دارویی شامل عصاره توتون، عصاره اسپند، عصاره آویشن کوهی، دود توتون، دود اسپند و دود آویشن کوهی روی کندوهای مبتلا به کنه واروا، ‌به این نتیجه رسید که تعداد تلفات کنه­ها بین تیمارهای مختلف، عصاره توتون، بیش­ترین تاثیر را، در کنترل کنه از خود نشان داد. علاوه بر این، از نظر تعداد تلفات زنبورهای کارگر بین روزهای مختلف و هم­چنین کل دوره آزمایش، اختلاف معنی داری وجود داشت و تاثیر عصاره اسپند از این نظر، نسبت به سایر تیمارها بیش­تر بود (شاددل تیلی و همکاران، ۹۰).

الف) روند جرم­انگاری

با توجه ‌به این­که استفاده از این داروهای شیمیایی اثرات سوء بر سلامت جامعه و اقتصاد زنبورداری می­ گذارد، قانون­گذار، با توجه ‌به این­که راه­های ساده­تر و سالم­ترِ تخصصی وجود دارد، با چاره­اندیشی، جهت دسترسی زنبورداران ‌به این داروها، استفاده از داروهای شیمیاییِ غیرارگانیک را جرم­انگاری کند؛ نه تنها زنبورداران، بلکه واسطه­هایی که دارو را به دست زنبوردار می­رسانند (مثل جهاد کشاورزی، داروخانه و سازمان دامپزشکی) نیز، در معرض این مسولیت کیفری قرار می­ گیرند.

نکته­ی دیگر که اختصاصا به مسولیت زنبوردار مربوط می­ شود، درمان همگانی بیماری زنبورستان است. از آن­جا که زنبورستان­ها در مسافت ۴ کیلومتری از هم مستقر هستند، انتقال این بیماری­ها به زنبورستان مجاور امکان­ پذیر است. از این جهت، زنبورداران باید مکلف شوند که در درمان بیماری به صورت همزمان اقدام کنند و به منظور دستیابی ‌به این هماهنگی، ضمانت­اجرایی­ (کنشی یا واکنشی) در نظر گرفته شود.

نکاتی که در فوق به آن­ها اشاره شد، تا کنون، هیچ­کدام از آن­ها، منظور نظر قانون­گذار ایران قرار نگرفته است. اما در ایالات آمریکا تمام این مسائل و حتی شیوه­ تغذیه و دارودهی به زنبوران در دوران بیماری، توسط قانون­گذار به وضع درآمده و لازم­الاجرا گردیده است.

در ایالات آمریکا، بسیاری از قوانین و آئین­نامه­ ها صرفا به منظور جلوگیری و گسترش بیماری­های زنبورعسل وضع گردیده­اند. دادگاه میشیگان چنین متذکر می­ شود: «به منظور جلوگیری از گسترش بیماری­ها، قانون می ­تواند با بهره گرفتن از نیروی پلیس از ورود کندو، موم، زنبور و وسایل آلوده به بیماری ‌به این ایالت جلوگیری کند.» (لورینگ، ۱۳۷۶، ص ۹۱). توافقنامه­ای، در سال ۱۹۷۷، از طرف زنبورداران و دولت، مورد قبول واقع شده است: «هر ایالتی با توجه به موقعیت و وضعیت خودش می ­تواند جهت جلوگیری از گسترش بیماری­های زنبورعسل، قوانین و آئین­نامه­ هایی را به مرحله­ اجرا بگذارد.».

آئین نامه­ ها و مقررات، ‌در مورد کندوهای مبتلا به لوک آمریکایی در ایالات مختلف متفاوت ‌می‌باشد؛ ۳۷ ایالت قبل از ورود کندوها، مدارکی دال بر عدم وجود بیماری لوک آمریکایی را از زنبوردار درخواست ‌می‌کنند. مخفی کردن بیماری لوک آمریکایی توسط زنبوردار در ۱۵ ایالت آمریکا جرم محسوب می­ شود. در ۴۰ ایالت، خرید و فروش و انتقال کندوهای مبتلا به لوک آمریکایی مجاز نمی ­باشد. طبق مقررات این کندوها بایستی نابود گردند. اگرچه در بیشتر ایالات از بین بردن کندوهای آلوده به لوک آمریکایی اجباری است، ولی در بعضی ایالات، استفاده از دارو، جهت پیشگیری و معالجه کندوها مجاز ‌می‌باشد. طبق قوانین موجود در ۳۱ ایالت، در صورتی زنبوردار مجاز به کوچ دادن کندوهایش ‌می‌باشد که حداقل، بیماری لوک آمریکایی در آن­ها وجود نداشته باشد. این قانون ‌در مورد زنبور پاکتی و ملکه­ی زنبورعسل نیز مصداق خواهد داشت. به طور کلی، آئین­نامه­ ها و مقررات موجود ‌در مورد وجود بیماری­های زنبورعسل در «عسل مصرفی» سخت­گیری چندانی ندارد. دادگاه میسوری ‌در مورد فروش کندوهای آلوده به لوک آمریکایی به یک خریدار چنین اظهار نظر می­ کند: «در کندوهای فروخته شده، ادعای فروشنده مبنی بر عدم اطلاع وی از وجود بیماری در کندوها، مورد قبول دادگاه نمی ­باشد.».( لورینگ، ۱۳۷۶، ۱۰۵)

اولین مجموعه قوانین ایالتی در زمینه بازرسی از زنبورستان­ها در سال ۱۸۷۷ به تصویب رسیده. امروزه این مجموعه قوانین، در تمام ایالات وجود دارد و کاملا اجرا می­ شود. این قوانین، بیش­تر، به منظور کنترل و پیشگیری بیماری­های زنبورعسل تدوین گردیده­اند. اجازه استقرار زنبور، صدور گواهینامه­ ها و تعیین محل زنبورستانها، فقط به منظور حفظ امنیت کلیه زنبورستان­ها ‌می‌باشد. بازرسی­ها بیشتر جهت درمان بیماری­هاست، در اکثر ایالات، نام­نویسی زنبورداران، کسب اجازه کوچ، ارائه تائیدیه بازرسی از طرف زنبورداران به مقامات مسئول، اجباری ا­ست.

استفاده از کندوهای مدرن، اخذ گواهی سلامتی زنبورستان، گزارش به موقع وجود بیماری در زنبورستان، عدم فروش زنبوران و وسایل آلوده به بیماری به دیگران، الزامی است. عدم رعایت موارد فوق موجب جریمه یا زندان برای زنبوردار خواهد شد. اگرچه در بیش­تر ایالات، کندوهای آلوده به لوک ‌آمریکایی، بایستی نابود گردند، درحالی­که، مقامات مسئول، استفاده از دارو جهت پیشگیری و درمان کندوها را، مجاز نمی­دانند.

اجرای دقیق قوانین و آئین­نامه­ های بخش پرورش زنبورعسل به شخص بازرس آن ناحیه بستگی تام دارد. یک بازرس ممکن است حوزه قلمروی به وسعت یک ایالت یا یک شهرستان را در اختیار داشته باشد وظیفه او سنگین و گوناگون است. او وظیفه دارد حافظ اجرای دقیق قانون در آن حوزه باشد. اداره رفاه عمومی در ایالت ویرجینیا چنین تذکر می­دهد:

وظایف مسئول بخش زنبورعسل ایالتی، شامل بازرسی­های سیستماتیکی از زنبورستان­ها، مسئول اجرایی امور بخش زنبور عسل در ایالت، آموزش و ترویج تکنیک­های فنی و علمی به زنبورداران، بازدید از زنبورستان­ها، شناسایی بیماری­ها جهت پیشگیری و درمان، نظارت بر امور بهداشتی و فنی کارگاه ­های بسته­بندیِ عسل و کارگاه ­های بسته­بندی عسل و کارگاه ­های وابسته به صنعت زنبورداری، شناساندن و امور مقررات و آئین­نامه­ های مربوط به زنبورداران ایالتی، نظارت در اجرای دقیق مقررات مربوط به بخش ‌می‌باشد. البته سایر وظایف محوله را قانون و آئین­نامه­ های مربوطه مشخص ‌کرده‌است. بازرسی­ها، معمولا توسط شخصی مسئول یا معاون وی انجام می­ شود. موارد بازرسی­های سیستماتیک به شرح زیر ‌می‌باشد: