• دارای لکنت باشند.

• فاقد بیماریهای جسمی و روحی مورد تأیید نظام پزشکی و روانپزشکی باشند.

• خانواده آزمودنیها از لحاظ اجتماعی در تقریبا در یک سطح باشند.

۳-۳-۲ ملاکهای خروج از پژوهش
۱- از آنجایی که حضور منظم و پیوسته آزمودنیها و انجام تکالیف خانگی، از ضروریات این پژوهش بهشمار میرود، چنانچه برای آزمودنی از شرکت در جلسات با این شرایط معذور بود و در اجرای تکالیف محول در منزل با سایرین هماهنگ نبود، از درمان کنار گذاشته میشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• عدم حضور در بیش از سه جلسه موجب کنار گذاشتن آزمودنی از گروه میشد.

۳-۳-۳ ملاحظات اخلاقی
۱-فیلمبرداری و ضبط از جلسات با اطلاع و رضایت والدین انجام شود.
۲-شرکت آزمودنیها در این پژوهش به شکل داوطلبانه بوده و آنها میتوانستند در هر مرحله از ادامه درمان کنارهگیری کنند.
۳-والدین پس از دریافت توضیحات اولیه در خصوص فرایند درمان از پژوهشگر اصلی و امضای فرم رضایتنامه، رضایت آگاهانه خود را جهت شرکت در مراحل درمان رسماً اعلام دارند.
۴-به والدین گفته شد این درمان در قالب یک پژوهش اجرا خواهد شد.
۳-۴ ابزارهای سنجش و مداخلهگری
در این پژوهش از دو پرسشنامه بهعنوان ابزارهای گردآوری اطلاعات پژوهشی استفاده شده است.
مقیاس تجدید نظر شدهی اندازهگیر شدت لکنت کودکان۳ SSI-3)^[123]) جهت اندازه گیری شدت لکنت.
مقیاس تجدید نظر شدهی اضطراب آشکار کودکان^[۱۲۴](RCMAS) جهت اندازه گیری اضطراب و ابزارهای موسیقی مورد استفاده .
۳-۴-۱ مقیاس تجدید نظر شده شدت لکنت کودکان۳ (SSI-3)
«ابزار-SSI مقیاس ۳ یکی از شناخته شدهترین سنجش شدت لکنت بوده که بر مبنای دفعات بروز لکنت، مدت زمان اسپاسمهای کلامی و دفعات بروز حرکات اضافه در سایر اندامها هنگام گفتار میتواند شدت لکنت را ارزیابی کند. سومین نسخه ویرایش شده این آزمون به زبان فارسی برگردان شده است و طبق بررسی به عمل آمده دارای پایایی بالایی (۸۰/۰=r) در سنجش شدت لکنت کودکان مدرسه رو میباشد. برطبق این مقیاس، نمره۱۰-۶ به لکنت خیلی خفیف، نمره ۱۱ -۱۲به لکنت خفیف، نمره۲۷-۲۰رو به متوسط، نمره ۳۵-۲۸ به لکنت شدید و نمره ۳۶ به بالا به لکنت خیلی شدید اطلاق میگردد» (به نقل از زمانی و همکاران،۱۳۹۰). آزمون شدت لکنت-۳ (ریلی^[۱۲۵] ۱۹۹۴) یکی از آزمونهای معتبر و شاخته شده در جهان است و کاربرد بالینی و پژوهشی وسیعی دارد. این آزمون به سنجش شدت لکنت در کودکان پیش دبستانی و بزرگسالان میپردازد و لکنت را از سه بعد فراوانی، دیرش و رفتارهای فیزیکی همواره مورد سنجش قرار میدهد. آزمون شدت لکنت کودکان( SSI-3 ) از رواﻳﻲ ﺳﺎزه، ﺻﻮری و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ و دﻗﺖ و ﺻﺤﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎی ﺿﺒﻂ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر، اﺑﺘﺪا ﻣﺘﻮن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه، ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺮای ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺘﺎر درﻣﺎنﮔﺮ ارﺳﺎل ﮔﺮدﻳﺪ و از آن ﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ آنﻫﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ۹۸/۵ درﺻﺪ ﺑﺮ روی ﻧﻮع ﻛﻠﻤﻪ ﻫﺎ و ۹۷/۱ درﺻﺪ ﺑﺮ روی ﻧﺎرواﻧﻲ ﻛﻠﻤﺎت اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان از ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ و میﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺳﻨﺠﺶ ﺷﺪت ﻟﻜﻨﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺮد(درخشانپور، حاتمی، افروز، آقاحسینی، ﻧﻜﻮﺋﻲ، ۱۳۹۰).
در پژوهشی که توسط بختیاری و همکاران (۲۰۱۰) در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ انجام گرفت پایای درون فردی و میان فردی نسخه فارسی آزمون شدت لکنت -۳ در کودکان ۴۴ تا ۸۰ ماه شامل ده پسر و دو دختر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بودکه دو بخش آزمون ـ که شامل”فراوانی و دیرش لکنت” است ـ بیش از ۸۰ درصد توافق درون فردی و میان فردی وجود دارد. توافق میان فردی در بخش”رفتارهای فیزیکی به ترتیب ۵۴ درصد و ۶۲ درصد بود و در نمره کلی آزمون بیش از ۸۰ درصد توافق مشاهد شد. با توجه به نتایج حاصل به نظر میرسد بهطور کلی نسخه فارسی آزمون شدت لکنت-۳(SSI-3) به منظور سنجش شدت لکنت در کودکان پیش دبستانی فارسی زبان توسط آسیب شناس گفتار و زبان(چنانچه در شرایط آزمون اجرا شود) پایای لازم را داراست. البته گفتنی است که برای در نظر گرفتن نمره مربوط به بخش رفتارهای فیزیکی همراه (به صورت جداگانه) در سنجش بالینی باید احتیاط و دقت لازم را به کار بست. آزمون شدت لکنت از سه قسمت تشکیل شده است. قسمت اول این پرسشنامه شامل فراوانی میباشد که شدت لکنت را بر اساس تعداد هجاهای دارای لکنت میسنجد. دو قسمت دیگر این آزمون دیرش میباشد که میانگین زمانی سه مورد از طولانیترین موارد لکنت بر حسب دهم ثانیه را اندازه گیری میکند و سومین قسمت این آزمون حرکات فیزیکی همراه را ارزیابی میکند به شکل کامل در پیوست ۱ ضمیمه شده است.
۳-۴-۲ مقیاس تجدید نظر شده اضطراب آشکار کودکان^[۱۲۶](RCMAS)
مقیاس تجدید نظر شده اضطراب آشکار کودکان (RCMAS) و یا” آنچه من فکر و احساس میکنم“^[۱۲۷] نامگذاری شد. مقیاس RCMAS شامل ۳۷ گویه (۲۸گویه مربوط به اضطراب و ۹ گویه دروغ سنج) میباشد که در مقابل هر گویه پاسخ “بلی” یا “خیر” وجود دارد. نمره این مقیاس از مجموع تمام پاسخهای “بلی”به گویه ها محاسبه میگردد. سطح خواندن گویه ها بهطور میانگین برای یک کودک ۸ ساله در فرهنگ اصلی تنظیم شده است. بنابراین اجرای این مقیاس برای کودکان ۶ و ۷ ساله و کسانی که از نظر خواندن ضعیف هستند بهصورت شفاهی پیشنهاد میگردد. در خصوص روائی مقیاس RCMAS تاکنون مطالعات فراوانی صورت گرفته است و روائی سازه همزمان، محتوا و پیش بینی این مقیاس در پژوهشهای متفاوتی مورد تأیید قرار گرفته است (برای مثال مراجعه شود به رینولدز وریچموند^[۱۲۸]، ۱۹۷۰و۱۹۸۱؛کری^[۱۲۹]، فالس تیچ^[۱۳۰] وکری ، ۱۹۹۴ و پرین ولست^[۱۳۱]، ۱۹۹۲). همچنین مطالعاتی متعدد در مورد پایائی مقیاس RCMAS، از ثبات نتایج با بهره گرفتن از روش های بازآزمایی و آلفای کرونباخ حکایت میکند. ( برای مثال مراجعه شود به ویس نیوکسی^[۱۳۲]، مولیک^[۱۳۳]، گن شیفت و کوری^[۱۳۴]( ۱۹۸۷)؛ رینولیدز وپجت^[۱۳۵]، ۱۹۸۲؛ کلین ولست^[۱۳۶]۱۹۸۹؛ رینولدز وریچموند، ۱۹۷۸؛ ویلسون^[۱۳۷]، چی بایوا^[۱۳۸]، مجونی^[۱۳۹]، مسوکومی و همکاران ۱۹۹۰). در ایران نیز تقوی و علیشاهی (۱۳۸۲) پایائی و روائی این مقیاس را مورد بررسی قرار دادند. بر اساس این بررسی پایائی مقیاس تجدید نظر شده اضطراب آشکار کودکان با بهره گرفتن از دو روش بازآزمایی و تنصیفی بررسی گردید که به ترتیب ضرایب پایائی ۶۷/۰و۶۶/۰ به دست آمد. همچنین روائی مقیاس RCMAS از دو طریق روائی تفکیکی و همبستگی گویه های مقیاس با نمره کل مقیاس محاسبه گردید. آزمون t مستقل جهت بررسی روائی تفکیکی بین دو گروه بیماران اضطرابی و افراد بهنجار بر روی آزمودنیهای فارسی زبان نشان داد که مقیاس RCMAS قادر است بین دو گروه به صورت معناداری تفاوت قائل شود. همچنین نتایج مطالعه نشان داد که تمام گویه های مقیاس با نمره کل، مقیاس رضایت بخشی دارند. بنابراین براساس آن مطالعه، مقیاس RCMAS حائز شرایط روان سنجی مناسب و واجد شرایط لازم برای استفاده در ایران شناخته شد.
۳-۵ ابزارهای موسیقی درمانی

• سی دی های نظر که شامل ترانه و آهنگهای کودکانه است.

• سازهای کوبهای مانند دقک، خاشخاشک، چوب، فلوت، سازدهنی، بلز، دایرزنگی و غیره.

• آهنگ بی کلام

۳-۶ روش اجرا
این طرح به علت برخورده طرح با امتحانات پایان سال در تعطیلات تابستان به شکل گروهی انجام شد. در ابتدای طرح با بهره گرفتن از پرسشنامه های «سنجش شدت لکنت کودکان» و «مقیاس تجدید نظر شده اضطراب آشکار کودکان» مقدار اضطراب و لکنت این کودکان سنجیده شد، تا میزان خط پایهای برای لکنت و اضطراب مشخص شود. روند اجرا به شرح زیر میباشد.

• انتخاب دو ترانه برای هر جلسه به شکل منظم

• دادن تکلیف برای انجام در منزل شامل (حفظ کردن دو تا ترانه که از CDهای نظر که از قبل انتخاب شده بود و همچنین تمرین فلوت، ساز دهنی، روخوانی یک متن از کتاب داستان که بر اساس رده سنی کودکان انتخاب شده بود و تمرین ریلکسیشن کردن)

• قبل از شروع تمرین در هر جلسه ریلکسیشن کردن و تنفس عمیق همراه با آهنگ بیکلام

• تمرین با فلوت به شکل ریتم ۴-۲ و ۲-۴ به مدت ۵ دقیقه در هر جلسه

• تمرین ساز دهنی به مدت ۱۰ دقیقه در هر جلسه

• تمرین دو ترانه که دارای ریتم آرام به مدت ۱۰ دقیقه برای هر کودک. ترانههای انتخابی با نواختن سازهای کوبهای مانند دقک، خاشخاشک، چوب، فلوت، سازدهنی، بلز و حرکات دست انجام شد (این ترانه ها یکبار انفرادی با آهنگ و بدون آهنگ خواند میشد و بار دیگر به شکل گروهی با آهنگ و بدون آهنگ اجرا میشد)

• -صحبت کردن به شکل ریتمیک همراه با وسایل موسیقی و بعد از آن تبدیل همان متن به شکل گفتار عادی

• جا به جا کردن حالت ریتم با حالت عادی کودکان بعد از چند جلسه همچنین آوازهای کودکانه انتخاب و همراه با نواختن موسیقی ریتمیک سازهای ساده مانند دایره زنگی، خاش خاشک، چوب، مثلث، بلز از طرح خارج گردید.

۳-۷ روش تحلیل داده ها
در گزارش و تفسیر نتایج از تحلیل بصری^[۱۴۰] استفاده گردید. در این راستا به تغییر پذیری در نقاط داده ها و شیب^[۱۴۱] نمودارها توجه شد. کادزین (۱۹۸۲) تحلیل بصری داده ها را بهعنوان فرایند دستیابی به قضاوت درخصوص تأثیرات معتبر و با ثبات مداخله در نظر میگیرد. این تأثیرات از طریق داده های نمایش داده شده در نمودار بهصورت بصری بررسی میشوند (بروسات^[۱۴۲]، پارکر^[۱۴۳]، اولسون^[۱۴۴] و مهادوان^[۱۴۵]،۲۰۰۶به نقل از مهاجری،۱۳۹۰). با وجود روش های متعددی جهت ارزیابی و تحلیل تغییر رفتار، همچنان تحلیل بصری داده های طرحهای تک آزمودنی راهبرد با دوامی که در علوم رفتاری مسبوق به سابقهای طولانی میباشند دارند (مورگان و مورگان، ۲۰۰۹).
کادزین(۱۹۸۲) همچنین اظهار میدارد در شرایطی که هیچ خط پایه با ثباتی وجود ندارد، تأثیرات مورد انتظار درمان بهخوبی قابل پیشبینی نمیباشند و به عوامل خارجی و محیطهای طبیعی کنترل آماری نیازمند هستیم، بنابراین میتوان در کار تحلیل بصری از برخی تحلیلهای آماری استفاده نمود(به نقل از بروسات و همکاران،۲۰۰۶). از سوی دیگر تحلیل بصری به خاطر داشتن جنبه ذهنی، ملاک رسمی یا استانداردی را برای قضاوت درخصـوص اثر درمـان ارائه نمیدهد و با توجه به اهمیت مضاعف تصمیماتی که درباره تاثیرات یک درمان گرفته میشود بعضی محققان به دنبال راهبردهای کمّی برای تحلیل داده ها بودهاند. بسیاری تأکید دارند که استفاده از این راهبردها باید در کنار تحلیل بصری داده ها صورت بپذیرد (مورگان و مورگان، ۲۰۰۹). با توجه به این داده های حاصل از این پژوهش واجد خصوصیات مطرح شده توسط کادزین هستند و این پژوهش به دنبال قضاوت درمورد تأثیرات یک درمان است. بنابراین از راهبردهای کمّی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. محاسبه اندازه اثر^[۱۴۶] راهبرد کمی، برای نشان دادن تاثیرات متغییر وابسته است. به منظور محاسبه این شاخص از روش داده های غیر همپوش استفاده شد. در اینجا به دنبال محاسبه درصدهایی از درمان هستیم که با افراطیترین نقطه در خط پایه (بالاترین یا پایینترین ارزش) همپوشی دارند. در صورتی که هدف مداخله کاهش یک رفتار است، پایینترین نقطه در خط پایه ملاک قرار خواهد گرفت و اگر هدف افزایش یک رفتار است بالاترین نقطه در خط پایه را ملاک قرار داده و نقاطی که از آن نقطه بالاتر هستند را شمارش و بر کل نقاط مراحل مداخله تقسیم میکنیم. اسگروس^[۱۴۷] و مستروپریر^[۱۴۸](۱۹۹۸) ملاکهای زیر را برای کمک به قضاوت منطقی محققان درمورد اندازه اثر معرفی کردهاند: نمرات بالای۹۰ درصد بسیار اثر بخش، نمرات بین ۷۰-۹۰ اثربخش، نمرات بین ۷۰-۵۰ اثربخشی مورد سؤال و نمرات کمتر از ۵۰ فاقد تأثیر (به نقل ازمورگان و مورگان،۲۰۰۹). اما این شیوه میتواند صرفاً میزان تاثیرگذاری کلی درمان را معین کند و امکان قیاس بین نتایج بهدست آمده از مراحل مختلف را مهیا نمیکند. از این رو در کنار شیوه گفته شده، برای محاسبه اندازه اثر از روش «میانگین کاهش از خط پایه^[۱۴۹]» استفاده شده است. در این روش میانگین مشاهدات مرحله درمان یا پیگیری از میانگین مشاهدات خط پایه کم می‌شود سپس بر میانگین مشاهدات خط پایه تقسیم و حاصل در ۱۰۰ ضرب می‌شود (کمبپل^[۱۵۰]، ۲۰۰۴).
۳-۸ برنامه «درمان آوازی ـ ملودیک»
جلسه اول

• نفسگیری به مدت ۱۰دقیقه همراه با آهنگ بیکلام ۲- فوت کردن در فلوت و کار با فلوت به شکل ریتم ۲-۴و ۴-۲ به مدت ۱۰ دقیقه ۳- تمرین با ساز دهنی به مدت ۱۰ دقیقه ۴- تمرین ترانه اول که از سی دی نظر انتخاب شده بود همراه با سی دی در مرحله اول و سپس در مرحله بعدی با کمک وسایل دایره زنگی، خاش خاشک، چوب، مثلث، بلز، دقک، فلوت ساز دهنی به شکل گروهی و انفرادی ترانه انتخابی خوانده شد و برای ترانه دوم نیز به همین ترتیب عمل گردید و این تمرین به مدت ۱ساعت انجام گرفت.۵ – تمرین روی یک متن کتاب که خود آزمودنیها بر اساس سنّشان انتخاب کرده بودند، به شکل ریتمیک به مدت ۱۵ دقیقه.

فرایند خود انتشار متوالی یا واکنش زنجیره ای شده که تا زمانی که اکسیژن مورد نیاز لازم موجود باشد ادامه خواهد یافت. گرمای تولید شده دمای ناحیه اشتعال را بالا می برد و این عامل باعث افزایش شتاب نرخ تجزیه کامپوزیت خواهد شد. بسیاری از پلیمرها مثل پلی استرها، ونیل استرها و اپوکس ها با مقدار زیادی گازهای قابل اشتعال را آن می کنند که خود عاملی افزایش مقدار سوخت شعله خواهد شد^[۸]. در این مواد تا زمان تخریب کامل ماتریس پلیمر اشتعال ادامه می یابد. اشتعال پذیری مواد کامپوزیتی به وسیله توقف یا کاهش واکنش های شاخه ای شدن زنجیردر مراحل(‏۲‑۱) و (‏۲‑۲) در چرخه احتراق کاهش می یابد. تأخیر دهنده های اشتعال پلیمرها به سه روش چرخه احتراق را قطع می کنند:
۱- اصلاح فرایند تخریب حرارتی برای کاهش میزان و یا انواع گازهای قابل اشتعال
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- تولید گازهای تجزیه که شعله و آتش را سریعاً سرد می کند^[۹] . این عمل به وسیله حذف رادیکال های H و OH انجام می گیرد.
۳- کاهش دمای مواد به وسیله اصلاح خصوصیات هدایت حرارتی و یا گرمای ویژه (این روش می تواند به تنهایی یا با دیگر روش ها به کار برده شود.)
به صورت کلی اغلب پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال به دو دسته فاز متراکم شونده و فاز گازی فعال تقسیم می شوند. این تقسیم بندی بستگی به این دارد که آیا در آنها مکانیسم تجزیه پلیمر مختل می شود یا احتراق در شعله. زمانی پلیمر در دسته فاز متراکم قرار می گیرد که در حالت جامد یا مذاب باشند. دسته فاز متراکم خود شامل چندین مکانیسم برای تأخیر اشتعال است که عبارتند از:
۱- رقیق کردن مقدار ماده آلی قابل اشتعال به وسیله افزودن ذرات پرکننده داخلی.
۲- کاهش دمای کامپوزیت به وسیله افزودن پر کننده هایی که به عنوان جاذب حرارتی^[۱۰] عمل می کنند.
۳- کاهش دما به وسیله افزودن پر کننده هایی که به صورت گرماگیر تجزیه شده و محصولاتی مانند آب یا دیگر محصولات غیر قابل اشتعال با ظرفیت حرارتی ویژه بالا تولید می کنند.
۴- کاهش میزان نرخ رهایش حرارت به وسیله بکارگیری پلیمرهایی که توسط واکنش‌های گرماگیر تجزیه می‌شوند.
۵- افزایش آروماتیسیته^[۱۱] ماتریس پلیمری به منظور اینکه به یک سطح و لایه عایق فضای کربنی^[۱۲] تجزیه شود که هدایت حرارتی درون کامپوزیت را کاهش می دهد و انتشار گازهای قابل اشتعال را کاهش دهد.
کامپوزیت های پلیمری که جزء تأخیر دهنده های اشتعال از نوع فاز گاز^[۱۳] می باشند، به وسیله ممانعت از واکنش اشتعال عمل می‌کنند. در نتیجه هم کاهش انتشار شعله و هم بازگشت مقدار حرارت از سوی شعله به ماده را در این نوع مشاهده می‌شود. مکانیسم‌های موجود در نوع فاز گاز که به صورت گسترده جهت تأخیر اشتعال به کار گرفته شده است معمولاً رهایش رادیکال های بر پایه برومین، کلرین و فسفره را خواهند داشت که باعث اختتام واکنش های اشتعال گرمازا از طریق حذف رادیکال های H و OH از شعله خواهند شد. یکی دیگر از مکانیزم های معمول این دسته رهایش بخارات غیر قابل اشتعال برای رقیق کردن غلظت گازهای H و OH در شعله است. همچنین باعث کاهش دما نیز خواهد شد. در حالی که بسیاری از تأخیر دهنده های اشتعال تنها با یکی از مکانیسم های فاز متراکم و یا فاز گاز عمل می کنند، تأخیر دهنده هایی بیشترین تأثیر را دارند که از هر دو مکانیسم فازها در یک زمان واحد استفاده می کنند.
تأخیر دهنده‌های اشتعال برای کامپوزیت‌ها^[۱۴]
مواد تأخیر دهنده اشتعال متنوعی برای پلیمرها و کامپوزیت های پلیمری ارائه شده است. در حدود ۲۰۰-۱۵۰ آمیزه و ماده مختلف برای استفاده وجود دارد. [۲-۷]
تأخیر دهنده‌های اشتعال یکی از بزرگترین گروه از افزودنی‌هاست که در پلیمرها استفاده می شود. این مواد در حدود ۲۷% از بازار افزودنی پلاستیک را به خود اختصاص داده است. رتبه بعدی متعلق به پایدار کننده حرارتی (۶/۱۵%) آنتی اکسیان ها (۶/۷%) روان کننده ها (۶%) و پایدار کننده اشعه ماوراء بنفش (۵%) می باشد. مواد تأخیر دهنده اشتعال با پلیمر طی فرایند آلیاژ می شوند اما به صورت شیمیایی با پلیمر واکنش نمی دهند. ترکیب شیمیایی بسیاری از آنها بر اساس عناصر آنتیموان، آلومینیوم، بروم، فسفر، برومین، کلرین است که این مواد تأخیر اشتعال درصد زیادی را تأمین می کنند. به صورت تخمینی در حدود ۹۰% از مواد افزودنی بر اساس این عناصر هستند و به شکل اکسیدهای آنیتموان، آلومینیوم سه آبه و اکسیدهای برون کاربرد دارند. به مقدار کمتری نیز افزودنی هایی شامل باریوم، روی، تین، آهن، مولیبدنیوم یا گوگرد وجود دارند. بسیاری از افزودنی ها شامل نمک های فلزی هیدراته هستند که به صورت گرماگیر در شعله تجزیه می شوند و در نتیجه میزان و نرخ رهایش حرارت کلی پلیمر را کاهش می دهند. برخی دیگر از عناصر افزودنی نیز در هنگام تجزیه بخار آب آزاد می کنند طی فرایند تجزیه و این بخار آب باعث رقیق شدن و کاهش غلظت گازهای قابل اشتعال رهایش شده خواهند شد. کامپوندهای واکنشی نیز با زرین در هنگام فرایند پلیمریزه می شوند و دارای ساختار شبکه ای مولکولی یکپارچه شوند. تأخیر دهنده های واکنشی اشتعال به صورت اساسی بر پایه هالوژن بروم و کلر، فسفره و عناصر معدنی و ملامین هستند. در حال حاضر بروم و کلر، تأخیر دهنده های معمولی هستند زیرا قدرت زیادی در یکباره سرد کردن شعله دارند. کامپوندهای هالوژن به وسیله رهاسازی اتم های برومین و کلرین فعال به درون شعله در برابر اشتعال پذیری مقاومت می کنند. این اتم ها واکنش اکسیداسیون احتراق گازهای اشتعال پذیر را متوقف می کنند. اگرچه در حال حاضر از سوی مقامات دولتی و طرفداران طبیعت تصمیماتی جهت استفاده از تأخیر دهنده های اشتعال غیر هالوژن گرفته شده است (این ترکیبات به طبیعت لطمه وارد می کنند). ترکیبات فسفره یکی دیگر از ترکیبات مؤثر در ارتباط با اشتعال است این ترکیبات میزان گازهای قابل احتراق حاصل از تجزیه را به وسیله افزایش تشکیل ذغال کاهش می دهند. انتخاب تأخیر دهنده اشتعال برای کامپوزیت پلیمری چندین عامل و فاکتور بستگی دارد که شامل هزینه، سازگاری شیمیایی میان تأخیر دهنده اشتعال و پلیمر میزبان دمای تجزیه ماده و وزن. بسیاری از پرکننده های تأخیر دهنده اشتعال خواص مکانیکی پلیمرها را کاهش می دهند. البته می توان به وسیله اصلاح سطح پرکننده این تأثیرات منفی را کاهش داد و بر همکنش میان ذرات و ماتریس پلیمری را بهبود بخشید. برخی مواد پر کننده با وجودی که اشتعال پذیری را کاهش می دهند مقدار دود و دودهای سمی را با تجزیه ماده افزایش می دهند. به خاطر همین دلایل سعی بر این است که ترکیبی از تأخیر دهنده های اشتعال در کامپوزیت های پلیمری استفاده شود تا میزان مقاومت در برابر اشتعال پذیری افزایش یابد و در عین حال تأثیرات مضرب و منفی و مضر روی ویژگی ها و خواص مکانیکی، دود و سمیت به کمترین مقدار ممکن برسد. پرکننده ها عناصر غیر فعال معدنی هستند که به پلیمر طی مراحل پایانی فرایند افزوده می شود تا اشتعال پذیری محصول نهایی کاهش یابد. قطر ذرات پرکننده زیر ۱۰ میکرومتر است و اغلب در محدوده میکرون است. ذرات به زرین مایع آلیاژ می شود و به صورت یکنواخت در آن پراکنده می شود. بیشتر پلیمرها نیاز به مقدار زیادی پرکننده جهت نشان دادن بهبود محسوس در مقاومت اشتعال پذیری شان دارند. مقدار حجمی کمینه معمولاً در حدود ۲۰% و مقدار متوسط در حدود ۵۰% تا ۶۰% است. پرکننده باید با پلیمر سازگار باشد. در غیر این صورت خواص مکانیکی و دوام و بقای محیطی ماده از بین رفته و کاهش یابد. پرکننده ها می توانند اثرات مخرب بر روی خواص بگذارند این اثرات شامل افزایش و سیکوزیتید، کاهش زمان ژل شدگی مذاب پلیمری که باعث مشکل شدن فرایند گردد، می شود. بیشتر پرکننده ها به صورت تدریجی با تحت مجاورت قرار گرفتن رطوبت دچار هیدرولیز شده و از بین می روند و این عامل جهت کاهش خاصیت تأخیر اشتعال آنها خواهد شد. با وجود این مشکلات پرکننده ها اغلب به دلیل هزینه پایین آنها افزودن آسان آنها به پلیمر و قابلیت مقاومت اشتعال پلیمر استفاده می شوند. این نکته قابل اهمیت است که پرکننده ها به ندرت به تنهایی استفاده می شود اما در مقابل به صورت ترکیبی با تأخیر دهنده های اشتعال دیگر (مثل ارگانوهالوژن ها یا ارگانوفسفره ها) برای رسیدن به مقدار زیاد مقاومت در برابر اشتعال استفاده می شود. ما دو نوع پرکننده تأخیر دهنده اشتعال داریم: خنثی و فعال که بر اساس نوع فعالیت مشخص می شود:
الف) پر کننده های تأخیر دهنده اشتعال خنثی^[۱۵]
این نوع پر کننده توسط چندین مکانیسم، اشتعال پذیری و تولید دود کامپوزیت پلیمری را کاهش می دهند. مکانیسم برتر و مهم بر این اساس است که میزان سوخت به وسیله رقیق کردن درصد جرمی ماده آلی در کاپوزیت به وسیله افزودن پر کننده غیر قابل اشتعال، کاهش می دهد. در این حالت مقدار پلیمر به شدن باید کاهش یابد و به همین دلیل مقدار پر کننده در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد خواهد بود (مورد نیاز است). مکانیسم دیگر جذب گرما به وسیله پلیمر است و میزان و نرخ سوخت ماتریس پلیمری کاهش خواهد یافت. برای اینکه پرکننده جاذب حرارت باشد باید ظرفیت حرارتی آن از پلیمر میزبان بیشتر باشد. برخی دیگر از پلیمرها اشتعال پذیری پلیمر را به وسیله تشکیل لایه سطحی عایق زمانی که پلیمر تجزیه می شود و تبخیر می شود کاهش می دهند. این لایه عایق میزان و نرخ تجزیه ماتریس پلیمری را کاهش می‌دهد. این لایه سطحی مانع جریان مواد ناپایدار قابل اشتعالی به درون شعله خواهد شد و باعث کاهش بیشتر میزان تجزیه خواهد شد. همه پرکننده ها به وسیله کاهش میزان جرم پلیمر و بیشتر پر کننده ها به عنوان جاذب حرارت عمل می کنند. فقط تعداد کمی از پرکننده ها هستند که باعث به وجود آمدن لایه سطحی عایق می‌شوند. پرکننده‌هایی خنثی که به طور معمول به پلیمرها و کامپوزیت های پلیمری افزوده می شوند شامل سیلیکا، کربنات کلسیم، دوده هستند. این پرکننده ها اشتعال پذیری و تولید دود را از طریق مکانیسم رقیق کردن و یا جذب گرما کاهش می‌دهند. در موارد جزئی نیز از سیلیکات های رس هیدراته ساده مانند پومیس^[۱۶]، تالک^[۱۷]، gypsum و سولفات کلسیم دوآبه^[۱۸] استفاده می‌شود.
ب) پرکننده‌های تأخیردهنده اشتعال فعال^[۱۹]
این پرکننده تأثیرات بیشتری بر روی پلیمر از لحاظ تأخیر اشتعال و تولید دود نسبت به پرکننده خنثی خواهد گذاشت. پرکننده فعال نیز مانند پرکننده خنثی به عنوان جاذب حرارت و دقیق کننده ماتریس در کامپوزیت عمل می کند. همچنین این نوع پرکننده در فاز متراکم فعالیت می کند. در زمان تجزیه در دماهای بالا و واکنش های گرماگیر مقدار زیادی گرما را جذب می کند و این تأخیر خنک کنندگی باعث کاهش میزان و نرخ تجزیه ماتریس پلیمری خواهد شد. واکنش تجزیه پرکننده باعث رهایش گازهای بی اثر به مقدار زیاد خواهد شد گازهایی مثل بخار آب و دی اکسید کربن که این گازها نیز می توانند به درون شعله نفوذ کرده و غلظت مواد ناپایدار اشتعال پذیر، رادیکال های H و OH را کاهش و رقیق می کند. این رقیق کردن باعث کاهش دمای شعله شده که خود باعث نرخ تجزیه ماده کامپوزیتی می شود. دمای تجزیه پرکننده یک عامل بحرانی و مؤثر در تأخیر دهندگی اشتعال آنهاست. دمای تجزیه بایست بیشتر از دمای فرایند آنهاست تا دیگر پرکننده در طول ساخت ماده کامپوزیتی تجزیه نشود. کامپوزیت های شامل رزین‌های ترموپلاستیک دما بالا، مانند پلی فنیلن سولفید^[۲۰] یا پلی اتر اتر کتون^[۲۱] بایت در دمای حدود ۴۰۰-۳۰۰ درجه سانتی گراد فرایند شوند. بنابراین پرکننده های مورد استفاده برای این مواد باید در دماهای این محدوده تجزیه نشود. همچنین دمای تجزیه پرکننده بایست پایین تر از دمای پیرولیز ماتریس پلیمری باشد که بسیاری زرین ها مورد استفاده در کامپوزیت این دما بین ۴۵۰-۳۰۰ درجه سانتی گراد است. بسیاری از اکسیدهای فلزی^[۲۲] و هیدروکسیدهای فلزی^[۲۳] به عنوان تأخیر دهنده های اشتعال فعال مورد استفاده قرار می گیرد. در این بین معمول ترین و پر مصرف ترین آلومینیوم تری هیدراته Al(OH)3 است. همچنین انواع دیگر از اکسیدهای آلومینیوم نیز مورد استفاده است. همچنین ترکیبات اکسیده دیگر مثل ترکیبات آنتیموان (sb2o3,sh2o5)، آهن (مثل فروسن ferocene، FeOOH، FeOCl)، ترکیبات مولیبدنیوم (MoO₃)، منزیم (Mg(OH)₂) روی و تین tin قابل کاربرد است. به وسیله فعالیت این عناصر و پرکننده اشتعال و همچنین تشکیل دوده به مقدار قابل توجهی متوقف خواهد شد. اگرچه میزان تأثیر آنها به صورت کلی با افزایش غلظت آنها در ماتریس پلیمری افزایش خواهد یافت. مانند پرکننده های خنثی میزان بارگزاری بالایی از پرکننده (۶۰-۲۰%) جهت یک کاهش اساسی در اشتعال‌پذیری مورد نیاز است.عنصرهای پایه نیتروژن یکی از مؤثرترین تأخیر دهنده های اشتعال است این عنصر به همواره ترکیبات گوانیدین و ملاحین سال ها برای بهبود مقاومت اشتعال در پوشاک های پشمی، لباس های کتونی و کاغذ مورد استفاده بوده است. اما افزودنی های پایه نیتروژن به ندرت به عنوان تأخیردهنده اشتعال در کامپوزیت های پلیمری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پرکننده تأخیر دهنده اشتعال متورم شونده^[۲۴]
این نوع پر کننده جزء پرکننده های فعال هستند. این روش یکی از نوین ترین روش های بهبود مقاومت اشتعال مواد کامپوزیتی است. نمونه ای از این پرکننده ها پلی فسفات/ ؟؟؟ ترتیول است که در دماهای بالا متورم می شود. مکانیسم عملکرد این نوع پرکننده در کامپوزیت به صورت شماتیک در شکل ۱۰-۸ نشان داده شده است. زمانی که کامپوزیت تحت مجاورت شعله قرار می گیرد ذرات متورم شونده واکنش داده و مقدار زیادی گازهای غیر قابل اشتعال و غیر سمی که در ماتریس پلیمری گیر می افتد ایجاد می شود. تجمع این گازها باعث می شود که پلیمر نرم شده به فوم و پلیمر متورم شده تبدیل شود. در صورتی که ماتریس پلیمری قابلیت تبدیل به ذغال (char) را داشته باشد با افزایش دما ماتریس تجزیه شده و باعث تولید لایه ذغالی متخلخل عایق خواهد شد. این لایه ماده کامپوزیتی اصلی را حفظ و حمایت می کند. Kovar و همکاران[۸]به این نتیجه رسیدند که فرایند تولید فوم زمانی اتفاق خواهد افتاد که پلیمر در حالت ویسکوز نرم^[۲۵] باشد. اگر ذرات پرکننده در دماهایی پایین‌تر از دمای انتقال شیشه پلیمر تجزیه شوند در این حالت ماتریس سخت^[۲۶] خواهد بود و قابلیت تولید فوم و تورم را نخواهد داشت. در مقابل در صورتی که میزان فشار حاصل از تولید سریع گازها می تواند منجر به تولید شیار و لایه لایه شدن در کامپوزیت‌های سخت خواهد شد. در صورتی که تجزیه در دماهای بالا اتفاق افتد گازها می تواند از درون کامپوزیت خارج خواهد شد و لایه متورم شده ای تشکیل نخواهد شد. در صورتی که درجه بالایی از حمایت در برابر آتش را بخواهیم دمای واکنش تجزیه ذرات متورم شونده ها باید بالاتر از دمای انتقال شیشه و کمتر از دمای تجزیه ماتریس پلیمری باشد.
پلیمرهای تاخیر دهنده اشتعال قابل استفاده در کامپوزیت‌ها^[۲۷]
تعداد زیادی از پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال در حدود ۲۶ سالی است که ارائه شده است و بسیاری از این موارد مناسب برای استفاده در کامپوزیت های لیفی است. اتصال مولکول های بروم، کلر یا فسفر به ساختار مولکولی پلیمر معمول ترین و رایج ترین روش بهبود مقاومت اشتعال رزین‌های ترموست و ترموپلاست است. یکی دیگر از روش‌های استفاده از پرکننده‌های در مقیاس نانو است که خیلی سریع تبدیل به یک گروه مهم از مواد تأخیر دهنده اشتعال شده است. یکی دیگر از روش ها نیز اصلاح شیمیایی ساختار شبکه‌ای مولکولی به وسیله کوپلیمریزاسیون پیوندی است.
افزایش مقاومت اشتعال به وسیله پلیمریزاسیون^[۲۸]
اصلاح ساختاری زنجیره های پلیمری یک تکنیک مؤثر برای بهبود مقاومت اشتعال‌پذیری است. [۶]همانطور که قبلاً گفته شد پایداری حرارتی پلیمر به وسیله انرژی پیوندی^[۲۹] میان اتم های روی زنجیره اصلی تعیین می شود. پلیمرهای شامل مقادیر زیاد هیدروژن، نیتروژن یا اکسیژن؛ اشتعال پذیری زیادی از خود نشان می دهند زیرا آنتالپی^[۳۰] پیوندی پایینی با کربن دارند. پایداری حرارتی پلیمر می تواند به وسیله افزایش استحکام پیوندهای زنجیره افزایش داد. پایداری حرارتی می تواند به وسیله اتصال ساختارهای حلقه ای هتروسیکل^[۳۱] و آروماتیک^[۳۲] با انرژی های پایدارسازی رزنانسی بالا به درون زنجیره اصلی و کاهش حضور هیدروژن (H)، نیتروژن (N) و اکسیژن (O) افزایش داد. نه تنها دمای تجزیه پلیمر به وسیله این اصلاح ساختار افزایش می یابد بلکه درصد جرمی مواد ناپایدار قابل اشتعال کاهش می یابد که نرخ رهایش حرارت نیز پایین تر می آید.
شکل ‏۲‑۲: رابطه میان مقادیر اروماتیک و میزان بقایای ذغال و گازهای ناپایدار. توسط Parker & Kourtide [1]
شکل ‏۲‑۲ رابطه میان دانسیته گروه آروماتیک در زنجیره اصلی پلیمر^[۳۳] در برابر میزان درصد گاز ناپایدار و ذغال [۹] نشان می‌دهد. یک رابطه خطی میان دانسیته گروه های آروماتیک و میزان و کاهش خطی مواد ناپایدار وجود دارد.
شکل ‏۲‑۳: رابطه میان بقایای ذغال و شاخص اکسیژن پلیمر و بقایای ذغال بعنوان جرم باقیمانده حاصل از آزمون TGA در دمای ۸۰۰ درجه سانتیگراد در اتمسفر خنثی است. توسط Krevelan[10]
شکل ‏۲‑۳ یک رابطه خطی میان میزان ذغال پلیمرها و پارامتر محدودیت اکسیژن که باعث کاهش میزان مواد ناپایدار اشتعال پذیر که عاملی برای استمرار احتراق است وجود دارد. [۱۱]استحکام میان زنجیره ها نیز عامل مهم دیگری برای کنترل پایداری حرارتی پلیمرهای ترموست است. پلیمرهایی که می توانند یک ساختار شبکه ای ۳ بعدی اتصال عرضی^[۳۴] زیاد تشکیل دهند معمولاً پایداری حرارتی زیادی نشان می دهند زیرا شکست و تشکیل دوباره اتصالات عرضی باعث تشکیل ذغال خواهد شد. پلی فنیلن‌ها، پلی فنیلن اکسایدها نمونه و مثال هایی از پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال با قابلیت آروماتیک بالا و اتصال عرضی بالا می باشند. مشکل این پلیمرها دمای فرآیندپذیری بالا (نرم شدگی) می باشد.
کامپوزیت‌های پلیمری هالوژنه^[۳۵]
اصلاح شیمیایی پلیمرها به وسیله عناصر ارگانوهالوژن یکی از معمولترین و مؤثرترین روش های کاهش اشتعال پذیری مواد کامپوزیتی است. [۲, ۳, ۵, ۶, ۱۲, ۱۳]
عناصر پایه هالوژن شامل بروم و کلر تأخیردهنده‌های اشتعال فوق العاده‌ای هستند که به صورت فرایند فاز گاز^[۳۶] از اشتعال جلوگیری می کنند. (اختتام واکنش های اشتعال به وسیله حذف رادیکال H و OH واکنش با هالوژن) پلیمرهای هالوژنه به وسیله اتصال مولکول هالوژن به ساختار شبکه ای زرین از طریق کوپلیمریزاسیون تشکیل می شوند. مقدار برومیت بایست بیشتر از ۲۰% وزنی باشد تا بتواند تأثیر مشخصی بر روی مقاومت اشتعال بگذارد. میزان کلرین برای بیشتر پلیمرها بایست بیشتر از مقدار ۲۵ درصد وزنی باشد اگرچه افزایش کلرین بیشتر از این مقدار بر روی نتایج و بهبود آن تأثیر چندانی نخواهد گذاشت. پلیمرهای کلرین و برومینه را نیز می توان به همراه پرکننده های تأخیر دهنده اشتعال استفاده کرد که ترکیب پرکننده با هالوژن ها می تواند خاصیت های جمع پذیری^[۳۷]، غیر هم افزایی^[۳۸] و هم افزایی^[۳۹] بر روی خواص تأخیر دهنده اشتعال سیستم پلیمری بگذارد. اثر جمع پذیری زمانی اتفاق می افتد که بازده تأخیر دهنده اشتعال کل سیستم پلیمری برابر با ترکیبی از بازده های پرکننده و هالوژن است و برهمکش خاصی میان این دو جهت افزایش و کاهش اثرات تأخیر اشتعال وجود ندارد. نمونه این نوع اثر شامل پلیمرهای هالوژنه به همراه پر کننده های خنثی است. هالوژن مقاومت اشتعال پذیری را در فاز گاز افزایش می دهد در صورتی که پرکننده در فاز متراکم به عنوان کاهنده میزان سوخت پلیمری و جاذب حرارت عمل می کند. هر دو به صورت مستقل بر روی افزایش قابلیت اشتعال سیستم پلیمری عمل می کند. تأثیر غیر هم افزایی زمانی است که بازده سیستم پلیمری کمتر از بازده سیستم های افزودنی به طور مستقل است. هالوژن و پرکننده مزاحم واکنش های تأخیر اشتعال یکدیگر شده در نتیجه مقاومت اشتعال پذیری کلی پلیمر کاهش خواهد یافت. بهترین حالت زمانی اتفاق می افتد که پرکننده و تأخیر دهنده اشتعال و واکنش تأخیر اشتعال اثر هم افزایی می گذارند. زمانی این اتفاق می افتد که بازده کل سیستم پلیمری بیشتر از اثرات افزودنی هالوژن و یا پرکننده به تنهایی باشد. میزان گسترده ای از عناصر فعال می توانند به عنوان پرکننده‌های افزایی پلیمرهای هالوژنه استفاده شوند. این عناصر شامل اکسید بیسموت^[۴۰] ، اکسید مولیبدنیوم^[۴۱] ، اکسید تین^[۴۲] هستند. اگرچه معمولاً از اکسید آنتیموان (sb₂o₃) استفاده می‌شود. این عنصر خاصیت ضد اشتعال پذیری کمی در زمان هایی که به تنهایی مصرف می شود (پلیمرهای غیرهالوژنه) دارد اما زمانی که از زرین های برومینه استفاده شود بازده تأخیر اشتعال به شدت افزایش می یابد. این افزایش به دلیل بر همکنش های هم افزایی میان مکانیزم های تأخیر دهنده اشتعال هالوژن و اکسید آنتیموان است. (واکنش مواد ناپایدار هالوژنه با مواد ناپایدار آنتیموان در فاز گاز و تولید هالوژن یا آمیزه اکسی هالید) پرکننده ها شاخص گسترش شعله را^[۴۳] را کاهش می دهند و به استثنای آلومینیوم سه آبه (ATH) باعث افزایش پارامتر محدودیت اکسیژن می شوند. شکل ‏۲‑۴ تأثیر پرکننده های تأخیر دهنده اشتعال را بر روی پارامتر انتشار شعله، پارامتر محدودیت اکسیژن و دانسیته نوری ویژه وینیل استر برومینه شده^[۴۴] شده را نشان می‌دهد.
شکل ‏۲‑۴: تأثیر تأخیردهنده اشتعال بر روی (الف) شاخص گسترش اشتعال (ب)شاخص محدودیت اکسیژن (ج) دانسیته نوری ویژه یک است وینیل استری برومینه شده.توسط Mochat & Hiltz( [14]
بیشترین دغدغه استفاده از پلیمرهای هالوژنه و کامپوزیت های پلیمری رهایش دودهای خورنده اسیدی و گازهای سمی است که به طور جدی بر روی سلامت و خطرات زیست محیطی تأثیرگذار است.[۵, ۶, ۱۴] پلیمرهای کلرینه مقدار زیادی گاز HCL رهایش می کنند که می توانند بر روی سیستم تنفسی و چشم تأثیر گذاشته و توانایی گریز از آتش را از انسان بگیرد. همچنین پلیمرهای کلرینه می توانند ؟؟؟ و عناصر وابسته دی اکسین که به شدت سمی هستند را تولید کند. تماس با دی اکسین ها با غلظت زیاد می تواند منجر به مشکلات زیادی از لحاظ سلامتی شود، مشکلاتی از قبیل سرطان، تغییر رنگ پوست، خارش پوست و تاول ایجاد کند. همچنین دی اکسین ها با ورود به اکوسیستم می توانند برای سال ها درون بدن جانداران و گیاهان باقی بمانند. به همین دلایل استفاده از این پلیمرها در بسیاری از کشورها منسوخ شده است و به جای آن از پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال دوستدار محیط زیست شامل brominaded index، tris(tribromophenyl)cyanurate,tris(tribromoneophentyl)cyanurate استفاده می کنند.
کامپوزیت های پلیمری فسفره تأخیر دهنده اشتعال^[۴۵]
مقاومت اشتعال پذیری پلیمرها و کامپوزیت های پلیمری می تواند به وسیله افزودن فسفر افزایش یابد.[۳, ۶, ۱۳, ۱۵, ۱۶]
یکی از روش‌های بسیار معمول و رایج برای افزودن فسفر، آلیاژسازی^[۴۶] یک آمیزه پرکننده فسفره پایه معدنی یا پایه آلی به پلیمر طی فرایند است. اکثر آمیزه های فسفری دارای قابلیت مقاومت اشتعال است اما انواع معمول و رایج و پر کاربرد آنها فسفر خالص، فسفات آمونیوم و trialylphosphates هستند. فسفره ها همچنین می توانند به وسیله کوپلیمریزاسیون زرین با منومرهای آلی فسفره فعال (استرهای فسفاته، پلی ال‌ها و فسفات ها) یا فسفات های هالوژنه(phosphate (tris(1-cloro-2-propyl)phosphate , tris(2,3-dibromo propyl) به ساختار مولکولی زرین متصل شوند. روش پلیمیریزاسیون برای تولید تعداد بسیار زیادی از پلیمرهای مناسب تأخیر دهنده اشتعال برای کاربرد در کامپوزیت ها استفاده می شود. فسفره به عنوان تأخیر دهنده اشتعال هم در فاز گاز و هم در فاز متراکم عمل می کنند (بسته به ساختار و طبیعت شیمیایی و پایداری حرارتی پلیمر میزبان). مکانیزم فاز گاز در بیشتر ترموپلاستیک ها و پلیمرهای ترموست غیر اکسیژنه^[۴۷] حاکم است. در این نوع مکانیسم رادیکال های فسفره رهایش شده از طرف پلیمر در دماهای بالا اگرچه زمانی مؤثرتر است که تولید مواد ناپایدار در دماهای پایین تر از ۴۰۰-۳۰۰ درجه سانتی گراد اتفاق بیفتد و یا ماتریس پلیمری تجزیه شود می باشد. رادیکال های فسفره زیادی می توانند به درون شعله رهایش شده البته این رهایش بستگی به دما و ترکیب درصد تأخیر دهنده اشتعال فسفره دارد. این رادیکال ها با رادیکال های H و OH واکنش داده و موجب کاهش اشتعال و یا توقف آن شوند. مکانیسم دوم تأخیر دهنده اشتعال فاز گاز است مین مکانیسم یک تأثیر پوششی بر روی سطح داغ پلیمر می گذارد. بسیاری از مواد حاوی فسفر رهایش شده از پلیمر تجزیه شده به صورت متناسب سنگین هستند و این عامل باعث می شود که یک فاز غنی از بخار در سطح پلیمر ایجاد شود که از دسترسی اکسیژن جلوگیری کند. زمانی که آمیزه و عنصر فسفره در پلیمرهای آلی هیدروکسیل^[۴۸] و اکسیژنه^[۴۹] استفاده می شود به صورت یک تأخیر دهنده اشتعال در فاز متراکم عمل می کند. فسفر در این سیستم های پلیمری باعث تشکیل ذغال می شود که خود باعث کاهش مقدار مواد ناپایدار قابل اشتعال رهایش شده به سمت آتش خواهد شد. فسفر می تواند افت حرارت را در برخی ترموپلاستیک ها به وسیله ذوب شدن و چکه کردن شتاب دهد. اطلاعات بیشتر در مورد انواع واکنش های تأخیر دهنده اشتعال فسفره را می توان در مقاله جامع ارائه شده توسط Granzow [12]یافت.
کوپلیمریزاسیون پیوندی برای مقاومت اشتعال^[۵۰]
یکی دیگر از تکنیک های تولید پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال، کوپلیمریزاسیون پیوندی است [۶]. این تکنیک بر مبنای افزودن یک منومر که به شدن خاصیت تشکیل ذغال دارد به زنجیره پلیمری استوار است. فرایند کوپلیمریزاسیون می تواند از طریق دو روش که شامل پیوند زدن از طریق^[۵۱] و یا پیوند زدن به^[۵۲] ایجاد شود. فرایند سازنده و تشکیل دهنده شامل واکنش پلیمر با اغازگر و ایجاد مراکز فعال^[۵۳] در طول زنجیره پلیمر است. سپس منومرها از طریق رادیکال با زنجیره پیوند می زنند.
فرایند پیوند زدن به (Grafting onto) زمانی اتفاق می افتد که منومر با آغازگر واکنش می دهد و رادیکال تولید می شود و این رادیکال به زنجیره پیوند می خورد. صرف نظر از فرایند، ضروری است که منومر به صورت حرارتی در دماهای پایین تر از پلیمر تجزیه شود و مقدار زیادی ذغال که باعث حفاظت از پلیمر می شود را به جا بگذارد. کوپلیمریزاسیون پیوندی یک تکنیک مطلوب برای تولید پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال است. هرچند ترموپلاستیک های تأخیر دهنده اشتعال زیادی به وسیله این تکنیک تولید می شوند. کوپولیمریزاسیون پلیمرهای ترموست مهندسی که به صورت معمول در سازه های کامپوزیت کاربرد دارد نیاز به پژوهش های بیشتر و تحقیقات بیشتر است.
الیاف تأخیر دهنده اشتعال برای کامپوزیت‌ها^[۵۴]
الیاف شیشه^[۵۵] یک تقویت کننده فوق العاده معمول و رایج است. این الیاف قابل اشتعال نیستند اما آمارهای آلی و افزودنی های چسبنده مورد استفاده در این الیاف موجب تولید دود و مواد ناپایدار رهایش شده به وسیله کامپوزیت در حال تجزیه خواهد شد.
پوشش های سطحی محافظ اشتعالی^[۵۶]
یکی دیگر از روش های حفاظت از کامپوزیت استفاده از پوشش های عایق است. یک پوشش ایده آل باید خصوصیات زیر را دارا باشد:
غیر اشتعال پذیری، هدایت حرارتی پایین، چسبندگی قوی (مثل ضریب انبساط) به لایه های زیرین کامپوزیت تداوم و بقا در محیط، مقاومت در برابر سایش، وزن پایین، نازک و ارزان بودن. صدها مواد پوشش وجود دارند که به صورت تجاری برای کاربرد در کامپوزیت ها مورد استفاده قرار می گیرند. اگرچه ممکن است یکی از خواص مورد نیاز برای پوشش های ایده آل را نداشته باشند. سه گروه بزرگ از پوشش های عایق وجود دارد:
۱) پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال
۲) محافظ و پوشش حرارتی^[۵۷]
۳) پوشش های متورم شونده^[۵۸]
۴) مواد فرسایشی^[۵۹]
مثال برای پلیمرهای تأخیر دهنده اشتعال عبارت است از زرین آلی مثل پلیمرهای برومینه و مواد معدنی مثل geopolymers که به عنوان فیلمی نازک (معمولاً کمتر از ۵ میلی متر) بر روی سطح کامپوزیت قرار می گیرد. این پلیمرها به دلیل پایداری حرارتی بالا زمان رسیدن به احتراق و اشتعال لایه های زیرین با تأخیر مواجه می شود. در مورد پوشش های پلیمری معدنی هدایت حرارتی پایین باعث تأخیر خواهد شد. پوشش های غشایی حرارتی معمولاً موادی پایه سرامیک هستند که غیر قابل اشتعال بوده و خواص هدایت حرارتی پایینی دارند. نمونه این پوشش ها شامل سرامیک (مثل ceramic و rockwool)های با الیاف بافته شده و سرامیک زیرکونیوی هایی با لایه اسپری شده توسط پلاسما. مواد متورم شونده از طریق واکنش شیمیایی در دماهای بالا که منجر به تورم و تولید فوم لایه پوشش مورد استفاده قرار می گیرد. این واکنش باعث تولید یک لایه به شدت متخلخل و یک لایه ذغال ضخیم با هدایت حرارتی پایین خواهد شد. یکی دیگر از گروه از پوشش ها مواد فرسایشی هستند که باعث حفاظت حرارتی از طریق حذف حرارت از سطح داغ به وسیله پوسته شدن و ذوب شدن خواهند شد. مواد فرسایشی به ندرت به عنوان پوشش محافظ شعله در کامپوزیت مورد استفاده قرار می گیرند و بیشتر به عنوان محافظ پلیمر در کاربردهای دما بالا مثل نازل های موشک و سپرهای حرارتی فضاپیماهایی که به زمین بر می گردند، مورد استفاده قرار می گیرند
.
خواص اشتعال نانو کامپوزیت های پلیمری^[۶۰]
مقدمه
اصطلاح نانو کامپوزیت پلیمری، کامپوزیت هایی را توصیف می کند که یکی از مواد تشکیل دهنده کامپوزیت از ماده با مقیاس نانو باشد. سایز نانو حداقل بایست در یکی از ابعاد رعایت شده باشد و کاملاً در فاز پلیمری پراکنده شده باشد. یک نمونه بارز از مواد نانو، خاک رس است. اما گرافیت، نانولوله های تک جداره و چند جداره^[۶۱] ، نانو ذرات کروی^[۶۲] مانند polyhedral oligomeric silsequioxane،POSS ، Silica، Tatania همچنین مورد استفاده قرار می گیرد. تحلیل تشکیل نانو کامپوزیت، بررسی تأخیر اشتعال: انواع مختلف اصلاح خاک رس و اثرات آنها مکانیسم و نحوه تأثیر ماده نانو بر روی تأخیر اشتعال جزء موارد مورد بحث در این بخش است. پر کننده های تأخیر دهنده اشتعال سال هاست که مورد استفاده قرار می گیرد. در سیستم های پر شده و پر کننده سنتی میکروکامپوزیت‌ها مقدار زیادی پر کننده برای ایجاد تأثیری خاص مثل کاهش خواص مکانیکی لازم است. وقتی که ذرات حاوی فاز نانو مورد استفاده قرار گرفت شرایط کاملاً تغییر کرد. کاهش اندازه از سایز میکرو به سایز نانو میزان سطح تماس ذرات را بالا می برد. افزایش سطح تماس منجر به کاهش مقدار ماده مورد نیاز می شود. حضور مواد با سطح تماس زیاد می تواند باعث تعبیر در مسیر تخریب شده و در نتیجه بر روی میزان رهایش حرارت پلیمر اثر بگذارد. در پایان، استفاده از مواد با سایز نانو می تواند باعث تشکیل یک لایه^[۶۳] شود که باعث جلوگیری از جابجایی مواد ناپایدار در هنگام تخریب شده و موجب افزایش ذغال تولیدی شود. در مورد نانو کامپوزیت های پلیمر / خاک رس حضور مواد سیلیکاته لایه ای مانند مونت موریلونیت، هکتوریت، بنتونیت حتی با بارگزاری مقدار پایین (مخصوصاً ۳ و ۵%) خواص مکانیکی به صورت فوق العاده افزایش می یابد. همچنین خواص لایه محافظ و تأخیر اشتعال پلیمر افزایش خواهد یافت [۶, ۱۷-۲۱]. در سال ۱۹۶۰ مطالعاتی بر روی پایداری حرارتی پلی استایرن و پلی متیل متاکریلات ساخته شده در حضور خاک رس انجام شد [۲۲, ۲۳]. آنها دریافتند که مولکول های استایرن و متیل متاکریلات بر روی سطح و سطح مشترک مونت موریلونیت جذب شده و یک کمپلکس بین لایه ای پلیمر-مونت موریلونیت تشکیل می دهند. این کمپلکس ها پایداری حرارتی بالا و مقاومت در برابر حلالیت بالایی را از خود نشان می دهند زیرا تخریب مولکول ها در محیط محدود، جابجایی زنجیره پلیمر را با تأخیر مواجه کرده و تخریب با تأخیر انجام خواهد شد. قبل از این پژوهشگران شرکت تویوتا [۲۴, ۲۵]دریافتند که افزودن خاک‌رس به پلی‌آمید-۶ به میزان ۷/۴% عنصر به خواص مکانیکی فوق العاده خواهد شد که دمای واپیچش و تغییر شکل^[۶۴] حرارتی به دمای ۱۵۲ درجه سانتی گراد افزایش خواهد یافت که این مقدار ۸۷ درجه سانتی گراد بیشتر از پلی آمید-۶ اصلی و اولیه است. خاک رس ها خانواده ای از مواد سیلیکاته لایه ای هستند (شناخته شده از نوع ۲:۱ فیلوسیلیکات) این مواد شامل مونت موریلونیت^[۶۵]، هکتوریت^[۶۶]، ساپونیت^[۶۷]، فلورومیکا^[۶۸]، فلوروهکتوریت^[۶۹]، ورمیکومیت^[۷۰]، کائولینیت^[۷۱]، ماگادیت^[۷۲] و غیره می باشد. مونت موریلونت یکی از انواع خاک رس است که استفاده بیشتری از آن می شود. این ماده از زمانی که در ابتدا در شهر مونت موریلون فرانسه در سال ۱۸۷۴ کشف شد به این نام مشهور شد [۲۶]. ساختار خاک رس مونت موریلونیت از دو دیدگاه مختلف می تواند بررسی شود میکروساختار و ساختار بلورین^[۷۳]. بر اساس مطالعات انجام شده بر روی ذرات میکرو ساختار مونت موریلونیت تقسیم به سه نوع دسته بندی مختلف می شود: ساختار لایه ای^[۷۴] ، ذرات اولیه^[۷۵] ، حالت خوشه ای شدن^[۷۶]. ساختار لایه ای شامل یک لایه ساده است اما با ضخامت ۱ نانومتر و طول ۲۰۰-۱۰۰ نانومتر. ساختار بلوری و کریستال مونت موریلونیت به ساختار لایه ای بر می گردد. چندین لایه با هم متحد و پیوند زده می شوند و ذره اولیه شکل می گیرد (با محدوده چندین نانومتر تا ده ها نانومتر). صدها هزار ذرات اولیه به هم چسبیده و تشکیل خوشه می دهند و محدوده اندازه خوشه میان ۱/۰ تا ده ها میکرومتر است. از نقطه نظر ساختار کریستالی، این مواد معدنی یک ساختار لایه ای دو بعدی دارند. اگر کسی بخواهد یک پلیمر آلی را با خاک رس مونت موریلونیت مخلوط کند بایست به وسیله تبادل یونی^[۷۷]، یون های هیدروفیل سدیم^[۷۸] را حذف کرده به جای آن یون های آلی دوست^[۷۹] جایگزین کند. نانو کامپوزیت های پلیمر خاک رس به وسیله پلیمریزاسیون هم زمان^[۸۰] و فرایند آلیاژسازی^[۸۱] تولید می شوند. آلی دوست ها برای هر دو مورد از روش ها کمی متفاوت عمل می کنند. در فرایند آلیاژسازی به زنجیره های آلکیل بیشتری نسبت به پلیمریزاسیون هم زمان نیاز داریم. هنگام ساخت نانو کامپوزیت، سه نوع مختلف ممکن است به وجود بیاید:
۱) غیر قابل امتزاج^[۸۲]
معمولاً به عنوان میکرو کامپوزیت شناخته می شود. در این حالت خاک رس به صورت نانو پراکنده نمی شود و در این حالت مانند یک پرکننده با اندازه میکرو عمل می کند.
۲) نانو کامپوزیت های intercalated
نانو کامپوزیت کاملاً در اندازه نانو در ماتریس پراکنده می شود و لایه های خاک رس ثابت باقی می‌مانند.

کلید واژه: الگوی مشارکت‌های مردمی، فعالیت‌های عام المنفعه، جمعیت هلال احمر.

فصل اول: طرح تحقیق

۱-۱- مقدمه
مشارکت به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و به ویژه توسعه انسانی مطرح است (عربی، ۲۰۰۰). درواقع، به همین دلیل است که در این حوزه‌ها با توجه به اهمیت عواملشان در افزایش میزان مشارکت‌های مردمی و اجتماعی مطالعات انجام می‌گیرد و عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در هر یک از حوزه‌های مذکور که می‌تواند در میزان مشارکت موثر باشد، مد نظر قرار می‌گیرد.
در دهه اخیر، کشورهای پیشرفته صنعتی، کلید حل برخی از معضلات جوامع خود را دموکراسی مشارکتی، توسعه مشارکتی و اقدامات مشارکتی دیگر دانستهاند؛ به طوری که در کشورهای توسعه یافته مردم از طریق نهاد‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی، کاری و امثال آن در تصمیم‌گیری‌های حوزه‌های کار، علم و تخصص در قالب سازمان‌های رسمی و غیررسمی فعال می‌باشند (جعفری، ۲۰۰۱). از طرفی دیگر، با توجه به گسترش روزافزون علم و تکنولو ژی روز، روند جلب همکاری افراد متفاوت تر از گذشته است و اتخاذ شیوه و روش مناسب در دعوت به عضویت مردم مورد نظر می باشد. گسترش علم و تکنولوژی، افزایش جمعیت و شهرنشینی چالش­های جدیدی روبه روی ما در قرن اخیر قرار داده است؛ به گونه‌ای که برای حل مشکلات و معضلاتی همچون فقر، حوادث و غیره راهی بجز گسترش ارتباطات و مشارکت افراد و گروه‌های اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های خرد وکلان باقی نگذاشته است. رشد تشکل‌ها و نهادهای اجتماعی خرد، داوطلبانه و غیر سیاسی – مانند جمعیت هلال احمر – موجب شکل‌گیری مفهوم مشارکت، شهروند فعال و فضای عمومی و به تبع آن علایق عمومی و هویت اجتماعی مبتنی بر آن علایق می شود که این امر در جوامع جهان سوم که در معرض فشارهای مضاعف، به ویژه فرایند جهانی شدن و رشد علایق منطقه‌ای و محلی، قرار دارند بسیار حیاتی است (داوری و همکاران، ۱۳۸۹). با توجه به این مباحث و با توجه به اهمیت این موضوع، در این فصل به طرح مسأله و اهمیت و ضرورت بررسی مشارکت‌های مردمی و عوامل موثر بر افزایش آن که به عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مربوط است، پرداخته می‌شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۲- بیان مسأله
هر جامعه‌ای بالقوه در معرض مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار دارد. اگر مخاطره‌ای منجر به تلفات انسانی و خسارات مادی شود در آن صورت ما با بحران روبه‌رو هستیم. تجربیات حاصل از وقوع بحران‌ها و بلایا در ایران و جهان نشان داده است که هر چند سازمان‌ها، نهادها و مؤسسه‌های امدادی دولتی و غیردولتی، آمادگی کافی و لازم برای حضور و اقدام به موقع در صحنه‌های آسیب ناشی از بلایا و سوانح را دارند اما به دلایل گوناگون از جمله نبود هماهنگی بین بخش‌ها، تعریف نشدن سامانه فرماندهی سیستم در سازمان‌ها، شفاف نبودن حدود و اختیارات سازمانی، فقدان رهبری متمرکز، اطلاعات ناکافی مدیران درباره علم مدیریت بحران، باعث شده که کشورها در مواجه بلایا، احساس ضعف و ناتوانی کنند(بزرگزاد، ۱۳۹۱ ).
مفهوم مشارکت از جمله مفاهیمی است که با رویکرد مثبت به آن در عرصه توسعه و پیشرفت همواره، توجه شده و برداشتهای مختلف و متعددی از آن صورت گرفته است. تقریبا تمامی تعاریف و برداشتهای آن بر روی تاثیر مشارکت در توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اتفاق نظردارند(طالبی نژاد، ۱۳۹۱). قرن بیست و یکم را قرن همیاری و مشارکت نام نهاده اند و با هدف شناخت عمیق تر این مفهوم، طبقه بندی های مختلفی از آن ارائه شده است که رایج‌ترین آن مشارکت اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می باشد. مشارکت اجتماعی و مردمی از انواع مهم مشارکت محسوب می شود. اگرچه تمامی اشکال مشارکت دارای نوعی رابطه اجتماعی هستند و بحثی جامعه شناختی به شمار می‌آیند، اما عرصه‌هایی که به عمل متقابل افراد و گروه‌های اجتماعی با محیط پیرامونشان مربوط است موضوع مشارکت اجتماعی است. مشارکت‌های محلی، روستایی، شهری، انواع انجمن‌ها، اجتماعات، گروه‌ها، سازمان‌های داوطلبانه و غیر دولتی، حقوق شهروندی در وجوه اجتماعی آن و… از مظاهر مهم مشارکت اجتماعی مردم به شمار می‌رود. (سعیدی، ۱۳۸۱).
جمعیت هلال احمر یکی از نهادهای مسؤول و دخیل در امور مربوط به امداد و نجات است که با تشکیل پایگاه‌های امداد و نجات جاده‌ای، هوایی، ریلی، دریایی، کوهستانی و استفاده از امدادگران و داوطلبان متخصص و امکانات و تجهیزات، در راستای وظایف بشر دوستانه و به عنوان معین دولت، به افراد حادثه دیده کمک می‌کند. یکی از سازمانهای جمعیت هلال احمر، سازمان داوطلبان هلال احمر می باشد. هدف اصلی این سازمان، سازماندهی و بهره‌گیری از خدمات داوطلبان به نفع نیازمندان بوده که برای تحقق آن، سازمان دو وظیفه «جذب نیروی انسانی و مشارکت‌های مردمی» و «ارائه خدمات حمایتی به نیازمندان جامعه» را برعهده دارد. این داوطلبان در چهار گروه مهارت، مشارکت، هدایت و حمایت به عضویت افتخاری این سازمان در می‌آیند. در گروه مشارکت، داوطلبان در فعالیت‌های اجرایی جمعیت مشارکت می‌کنند. داوطلبان گروه هدایت، خدمات فکری و مشاوره‌ای به سازمان ارائه می‌دهند. داوطلبان گروه حمایت، خدمات مادی و مالی ارائه می‌کنند و داوطلبان گروه مهارت نیز اعضایی هستند که خدمات فنی و تخصصی خود را داوطلبانه درجهت اهداف جمعیت به کار می‌گیرند. مطالعه چگونگی مشارکت مردم در امور جامعه بعنوان رکن مهم توسعه سیاسی، اجتماعی و حیات مدنی به بررسی روابط فرد و جامعه، چگونگی درونی کردن ارزشها و هنجارهای مشارکت جویانه، چگونگی استفاده از پتانسیل مشارکت اجتماعی در بهبود و ارتقاء سرمایه اجتماعی، رابطه بین مشارکت و اعتماد و تعلق اجتماعی و کارکرد و نقش مشارکت شهروندان در توسعه و تحول جامعه و مواردی از این دست می پردازد. (طالبی نژاد، ۱۳۹۱).
درواقع، می توان گفت امروزه همه جمعیت های هلال احمر برای هدایت و رهبری فعالیت های خود به داوطلبان وابسته اند و با توجه به اینکه مشارکت مردم در یکی از اصول هفتگانه نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر تحت عنوان خدمات داوطلبانه مطرح شده است؛ این جمعی تها وظیفه دارند با بسیج این منابع عظیم انسانی، مشارکت آنها را سازماندهی و در جهت اجرای وظایف جمعیت، خصوصاً تأمین احتیاجات معنوی و مادی نیازمندان آسیب پذیر در زمان حوادث و یا در شرایط عادی، بهره گیری کنند. این وظیفه در جمعیت هلال احمر کشور به دوش سازمان داوطلبان گذاشته شده است که با شعار توان توانمندان در خدمت نیاز نیازمندان، به فعالیت های عام المنفعه و بشردوستانه می پردازد. بنابراین، تشویق همه اقشار جامعه، به خصوص افراد توانمند، برای انجام این فعالیت ها ضروری است. تفاوت و امتیاز مشارکت مردمی در جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر از سایر مؤسسات حمایتی در این است که صرفاً به منافع و مقدورات مالی توجه نمی شود؛ بلکه استفاده از تجربیات، تخصص ها، دانش و فرصت های داوطلبان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در نهایت می توان گفت برای موفقیت در به حداکثر رساندن مشارکت مردم در فعالیتها و استفاده از توانمندی افراد، لازم است که انواع روش های جلب مشارکت مورد شناسایی قرار گیرند تا بتوان با بهره گرفتن از روش های مؤثر در برخورد با داوطلبان گروه‌های مختلف برای جلب مشارکت آنها برای رسیدن به اهداف کوتاه و بلند مدت استفاده شود (داوری و همکاران، ۱۳۸۹).
در این راستا، فرضیه اصلی تحقیق حاضر ارائه الگوی مشارکت مردمی مناسب جهت فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر می باشد. بنابراین، عوامل موثر بر افزایش مشارکت مردمی مورد بررسی قرار گرفته است تا بتواند به این پرسش اساسی پاسخ دهد:
چه عواملی بر افزایش مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر موثر هستند؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
مشارکت پذیری اعضای جامعه به عنوان نیاز اجتناب ناپذیر عصر ما همه ابعاد انسانی را در سطوح مختلف فکری، عاطفی و رفتاری تحت پوشش قرار می دهند. فرایند مشارکت پذیری از رویکردهای متفاوتی قابل توجه است. امروزه مقوله مشارکت مردم شرط توفیق هر نوع برنامه و رهیافت کلان اقتصادی، اجتماعی و توسعه بشمار می رود و علت این امر نیز گستردگی و تنوع زمینه های مشارکت است. بنا براین، هرگز نمی توان به برداشتی محدود از مفهوم فراگیر مشارکت اکتفا کرد. لذا مشارکت، کنش هدفدار، ارادی، اختیاری وارزشی بین کنشگر و زمینه اجتماعی و محیطی او به منظور نیل به هدف معین و مشترک است، همان طور که ملاحظه می‌شود و در این تعریف ارادی بودن مشارکت مورد تأکید است که در نتیجه مشارکت کننده را از حالت غیر فعال خارج می سازد، مشارکت شامل فعال بودن موقعیت و امکان تحت تأثیر قرار گرفتن فرد در آن موقعیت است که در این صورت این امر چیزی بیش از سهم داشتن است به عبارت دیگر روش های مشارکتی باید به عنوان مجموعه ای از ابزار ضروری دیده شود که می توانند مکملی برای دیگر روش های پژوهش و توسعه متداول باشند و نه جایگزینی برای آنها. هدف از مشارکت، توانمند سازی افراد برای مشارکت خود جوش است در واقع مشارکت فرایندی است که موجب تحرک بخشی منابع محلی، بکارگیری گروه‌های متنوع اجتماعی در تصمیم گیری، درگیری مردم محلی در تعریف مشکلات، جمع‌ آوری و تحصیل اطلاعات و اجرای پروژه ها می‌شود. واژه مشارکت با توجه به معادلش در زبان انگلیسی ^[۱] و در مجموع می توان جوهرۀ اصلی آن را درگیری، فعالیت و تأثیر پذیری دانست. مشارکت در زبان فارسی در قالب مفاهیمی از قبیل همکاری، تشریک مساعی، تعاون، مبادله افکار و… به کار رفته است. از بعد جامعه شناختی، مشارکت به معنی تعلق فرد در گروه و سهمی که در آن دارد تلقی می گردد و همچنین به معنی شرکت فعالانه در گروه در جهت به ثمر رسانیدن یک فعالیت اجتماعی است. با تدبر در آیات نورانی قرآن و احادیث متعدد نبوی و ائمه اطهار علیهم السلام این نتیجه حاصل می‌شود که دین مبین اسلام بیشتر از سایر ادیان به امر کمک و مساعدت به نیازمندان تأکید و توصیه نموده است.. با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی معمار کبیر انقلاب با توجه به آرمانهای مقدس نظام حضور مردم و مشارکت آنان را زمینه ساز توفیق و سربلندی نظام جمهوری اسلامی در تمامی عرصه ها تبیین فرمودند و از آنجائی که کمک به محرومین و محروم نوازی از ارزشهای دین مبین اسلام است و این ارزش عطر هدایت قرآن و بوی دل انگیز ولایت عدالت پرور ائمه معصومین (ع) را برای مسلمین تداعی می کند، مشارکت مردم را در زدودن فقر و محرومیت امری اساسی و تعیین کننده تشخیص و بر همین اساس سازمان هلال احمر را جایگاهی برای سازماندهی ارزش های اعتقادی و تعمیق آن در رفتار و بینش افراد جامعه و تلاش برای تحقق عملی اهداف و دستورات دینی و باورهای فرهنگی و هدایت این عمل ارزشی در بین مردم کشورمان در جهت مشارکت آنان در این عرصه تبیین فرمودند. در مورد نقش مشارکت‌های مردمی در توسعه، می توان اذعان نمود که توسعه به مثابه یک تحول تاریخی تعریف می‌شود که این تحول همه جنبه های زندگی را در بر می‌گیرد و دارای ابعاد متفاوت است. ابعاد متفاوت این تحول تاریخی شامل جنبه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زندگی می‌شود. بنابراین، توسعه شامل یک نوع پیشرفت که عبارت است از تحول و دگرگونی از وضعی به وضع دیگر و یا تغییر ساختار ماهیت و عملکرد در جهت یافتن روند بهره وری همه اقشار جامعه از منابع و امکانات موجود و تلاش و مشارکت کلیه افراد در تسریع و انطباق توسعه با نیازها و حرکت در جهت یافتن محتوی مطلوب به ویژه بهره مندی اقشار کم درآمد و محروم از دستاوردهای توسعه و توزیع مطلوب درآمدها و تحقق عدالت اجتماعی است (عبدلی، ۱۳۹۰).
مشارکت‌های مردمی در سازمان هلال احمر به عنوان حلقه واسط بین خیرین و نیکوکاران با محرومین و نیازمندان جامعه با توجه به ضرورت حفظ عزت نفس و حرمت محرومین، نیات خیر مردم را در جهت کمک و مساعدت به افراد نیازمند عملی می سازد. بدین سان مشارکت‌های مردمی و فعالیت‌های این حوزه در معاونت مشارکت‌های سازمان هلال احمر) بصورت کمی و کیفی با فراهم نمودن زمینه های اجرایی لازم مطابق با قابلیت‌ها و پتانسیل های بالقوه و بالفعل موجود در کشور به منظور تقویت و توسعه امور مشارکت‌های مردمی متناسب با سیاستها و روند آتی حوزه مورد توجه می باشد به گونه ای که با شناخت بیشتر پیرامون قابلیت‌های محیطی، برنامه ریزی علمی وکاربردی با بهره گیری از نقطه نظرات افراد صاحب نظر درصد است تا حداکثر بهره برداری لازم را در توسعه فرهنگ مشارکت و جذب کمکهای مردمی از طریق شیوه نوین طرح تحقیقاتی شناسایی خیرین و ارتباط معنا دار با مخاطبین در اجرای طرحهای مختلف حوزه گامی مؤثر برداشته شود. با عنایت به اهمیت مشارکت‌های مردمی در امور رسیدگی به وضعیت نیازمندان جامعه، سازمان هلال احمر برای توسعه این امر اقدام به ایجاد ((حوزه مشارکت‌های مردمی)) نموده تا به این ترتیب با بهره گرفتن از مجموعه ای ارگانیک در سطوح صف و ستاد، هدایت برنامه های فقر زدایی و خود اتکایی محرومان جامعه را با مشارکت مردم در دست بگیرد. در این نظام مشارکت مردم جایگاه ویژه ای دارد. نگرش بوجود آمده در مجموع بر اساس تحلیل و ارزیابی صورت گرفته از برنامه های سوم و چهارم توسعه نوید دهنده ابعاد فکری گسترده تری در تعامل با مردم و مشارکت آنان در عرصه های مختلف فعالیت‌های امداد امام است. در این رهگذر می توان بصورت خاص سیاستهای مد نظر در حوزه‌های اشتغال، مسکن و امور آموزش و فرهنگی خانواده ها را نام برد (اساسنامه جمعیت هلال احمر، ۱۳۸۸).
همچنین سایر فعالیت‌های سازمان گویای این واقعیت است که متناسب با ساختار مردمی سمت و سوی اهداف و شیوه های دستیابی به آنان نیز متوجه مردم گردیده که قطعاً چنانچه ساز و کارهای اجرایی نیز در دستیابی به اهداف مورد نظر طراحی و مورد عمل قرار گیرد و از استحکام لازم برخوردار باشد، نتایج ارزشمند و قابل قبولی را پدید می آورد. در بخش مشارکت‌های مردمی :
توسعه دهنده شبکه ارتباطی و حمایتی مردمی کارآمد برای انجام کارهای عمیق، ماندگار، زود بازده و اثر بخش در میان اقشار آسیب پذیر جامعه با رعایت اصول کفایت، جامعیت ومطلوبیت
پیشتاز در احیاء و ترویج سنت های حسنه اسلامی و تأثیر گذار بر تقویت همبستگی های ملی، اجتماعی و حفظ همگرایی مردم با نظام اسلامی و تأمین اصل عدالت و رضایت اجتماعی.
دارای تعامل مؤثر و سازنده با سازمانها و نهادها، متکی به مشارکت‌های مردمی و منابع اختصاصی و بهره گیرنده از منابع عمومی حوزه مشارکت‌های مردمی با الهام از تعالیم و احکام نورانی اسلام و زنده و نمایان نگاه داشتن اندیشه دینی و فرهنگی و حمایتی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری و تحقیقات و تجربیات تبلور آن در تمام سیاست گذاریها و برنامه ریزی ها.
روش های تعامل و در راستای تلاش به منظور زدودن چهره فقر از جامعه اسلامی فراهم نمودن زمینه های مختلفی جهت جذب کمک های مردمی با نگرش به اینکه در جامعه ای که بر طبق الگوی اسلامی و بر اساس وحدت عقیدتی و مکتبی تشکیل می گردد و باورهای فرهنگی و ملی نیز حس نوع دوستی و دگر دوستی را تقویت می کند افراد جامعه خود را در برابر نیازها، مشکلات و گرفتاریهای برادران و خواهران خود بی تفاوت احساس نمی کنند، بلکه بر اساس توصیه ها و فروض دین مبین اسلام و عرق ملی در جهت یاری آنان گام بر می دارند (عبدلی، ۱۳۹).
از طرفی نیاز به داوطلبان در کشورهای در حال رشد محسوس تر است و خدمت داوطلبانه در این کشورها اهمیت به سزایی دارد. زیرا سازمانها و مؤسسات ارائه دهنده خدمات اجتماعی، بدون داوطلبان تربیت شده فقط قادر به انجام دادن حداقل برنام ههای خود هستند، ولی با کمک داوطلبان می توانند برنامه های خود را از نظر کمی وکیفی گسترش دهند و به عده بیشتری از مردم خدمت کنند. از طرفی انجام خدمات داوطلبانه برای خود داوطلبان نیز بسیار مفید است، زیرا سبب تقویت حس نوع دوستی درآنان می گردد.
در حال حاضر نهضت صلیب سرخ و هلال احمر حدود ۱۰۵ میلیون نفر عضو داوطلب در سراسر جهان دارد. درواقع یکی از وظایف جمعیت هلال احمر، اداره امور داوطلبان و توسعه مشارکت آنان در تصمیم‌گیری‌های ها و فعالیتهای مربوط به آنان و تربیت و آموزش آنان به منظور آماده ساختن آن ها در انجام خدمات امدادی و عام المنفعه می باشد(جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲).
۱-۴- اهداف تحقیق
۱-۴-۱- هدف کلی
هدف کلی از این تحقیق بدست آوردن الگوی های مناسب جهت مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد بود.
۱-۴-۲- اهداف جزئی
بررسی میزان تاثیر عوامل سیاسی موثر بر الگوی مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد
بررسی میزان تاثیر عوامل اقتصادی موثر بر الگوی مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد
بررسی میزان تاثیر عوامل اجتماعی موثر بر الگوی مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد
بررسی میزان تاثیر عوامل فرهنگی موثر بر الگوی مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد
ارائه راهکارهای افزایش مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد
۱-۵-کاربرد تحقیق
کاربرد این تحقیق برای ادارات و سازمانهای تابعه جمعیت هلال احمر می باشد تا با بهره گرفتن از الگوهای مشارکتی و پیشنهاد الگوی مناسب بتوانند جلب مشارکت مردمی بیشتری را در کلیه فعالیت‌های عام المنفعه داشته باشند.
۱-۶- سوال تحقیق
آیا عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد موثر می باشند؟
۱-۷- فرضیه ‏های تحقیق
۱-۷-۱- فرضیه اصلی
عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر مشارکت مردم در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد موثر می باشد.
۱-۷-۲- فرضیات فرعی
عوامل سیاسی بر مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد تاثیر دارد.
عوامل اقتصادی بر مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد تاثیر دارد.
عوامل فرهنگی بر مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد تاثیر دارد
عوامل اجتماعی بر مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد تاثیر دارد.
بین میانگین عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، تفاوت معناداری وجود دارد.
۱-۸- قلمرو تحقیق
۱-۸-۱- قلمرو موضوعی
در این پژوهش به دست آوردن الگوی مناسب جهت افزایش مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد به عنوان موضوع اصلی در نظز گزفته شد و با توجه به آن، متغیر وابسته میزان مشارکت مردمی بود. عوامل موثر بر افزایش مشارکت‌های مردمی شامل : عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بود که به عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفت.
۱-۸-۲- قلمرو مکانی
از نظر مکانی این پژوهش در کلیه سازمانهای داوطلبان جمعیت هلال احمر شهرستان مهر و لامرد انجام گرفت و اعضایی که به صورت داوطلبانه برای مشارکت در فعالیت‌های عام المنفعه جمعیت هلال احمر به عضویت این سازمان درآمده بودند مورد بررسی قرار گرفتند.
۱-۸-۳- قلمرو زمانی

شناخت درمانی هستی نگر نشانگان افت روحیه زنان مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسان (HIV) را کاهش میدهد.
شناخت درمانی هستی نگر تحریفات شناختی زنان مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسان (HIV) را کاهش میدهد.
۱-۶ تعریف نظری و عملیاتی واژه‌ها
۱-۶-۱ شناخت درمانی هستی نگر
تعریف نظری:
در رویکرد شناخت درمانی هستی نگر، با بهره گرفتن از فنون «شناخت درمانی» برخی از طرح‌واره‌ها، افکار خود آیند و خطاهای شناختی که در شکلگیری نشانگان افت روحیه وجودی بیماران نقش مهمی دارند را اصلاح میکند. درعین‌حال به آن دسته از نگرانیهای وجودی نظیر اضطراب از مرگ، عدم قطعیت، بی‌معنای، تنهایی و کنترل ناپذیری جهان که در اثر تهدید مرگ نهفته در بیماری مزمن تشدید میشوند و در اغلب روش های مداخلهای به صورت نظامیافته به آن‌ها توجه نمیشود، نیز پرداخته میشود (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).
تعریف عملیاتی:
شناخت درمانی هستی نگر طرح مداخلهای است شامل ده جلسه نود دقیقهای و هفتهای یک جلسه (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹) که توسط پژوهشگر با نظارت اساتید راهنما و مشاور برای تطبیق با نیازهای خاص بیماران مبتلا به HIV مثبت باز آرائی شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۶-۲ نشانگان افت روحیه
تعریف نظری:
نشانگان افت روحیه بیانگر احساس فقدان معنا و هدف در زندگی، احساس ناامیدی و درماندگی، نشانه ها و احساس تسلیم‌شدگی، ناتوانی مداوم در مقابله، بیکفایتی ذهنی و عزت نفس پایین است (وهلینگ و همکاران، ۲۰۱۱) و به عنوان تغییر در روحیه با طیفی از حالات روانی از دلسردی (فقدان اطمینان)، اندوهگینی (به عنوان آغاز فرایند تسلیم روانی شدن) و یأس (از دست دادن امید) گرفته تا نشانگان افت روحیه (تکمیل فرایند تسلیم روانی شدن) ادامه مییابد (کیسان و همکاران، ۲۰۰۱).
تعریف عملیاتی:
در این پژوهش بر اساس پرسشنامه سنجش نشانگان افت روحیه (DS) کیسان (۲۰۰۴) اندازه‌گیری خواهد شد.
۱-۶-۳ تحریفهای شناختی
تعریف نظری:
تحریفهای شناختی به آن دسته از افکار گفته می‌شود که بر پایه فرضیاتی نادرست شکل‌گرفته و منجر به سو گیری در تفکر می‌شوند. این سو گیری به گونهای است که فرد را از واقعیت زندگی این جهانی دور ساخته و منجر به بروز سوء تفاهماتی بسیار در رفتارهای فردی و بین فردی می‌شود به گونه‌ای که گاه فرد به ورطه اختلالات روانی گرفتار میآید. آلبرت آلیس روانشناس معروف این خطاها را شناسایی و در قالب ده خطای شناختی معرفی نموده است. از آنجایی که بسیاری از مشکلات و هیجانات نامناسب ما از سوی تفکرات نامعقولمان است، آگاهی از این تفکرات برای رهایی از مشکلات زندگی فردی است. این تحریفات عبارت‌اند از: تفکر همه یا هیچ، تعمیم مبالغه‌آمیز، فیلتر ذهنی، بیتوجهی به امر مثبت، نتیجه‌گیری شتاب‌زده و پیشگو که شامل ذهن‌خوانی و تفکر اشتباه، درشت بینی و ریزبینی، استدلال احساسی، عبارت باید بهتر است، برچسب زدن و شخصی سازی (احدی،باقری و سهرابی، ۱۳۸۸).
تعریف عملیاتی:
در این پژوهش بر اساس پرسشنامه تحریفهای شناختی حسن عبدالله زاده و مریم سالار (۱۳۸۹) اندازه‌گیری خواهد شد.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲-۱- مقدمه
این فصل به مرور ادبیات مربوط به تحقیق اختصاص دارد. در این فصل ابتدا به بیماری اچ آی وی، علائم و میزان شیوع، تفاوت آن با بیماری ایدز و تبعات روانشناختی مبتلا شدن به اچ آی وی پرداخته خواهد شد. سپس به بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهشی متغیر وابسته نشانگان افت روحیه دخیل در طرح از منظر بررسی رابطه آن با افراد مبتلا به اچ آی وی مثبت، پرداخته ‌شده و اثربخشی روش‌های گوناگون مداخلهای که ممکن است تاکنون به منظور بهبود وضعیت بیماران به کار گرفته شده باشد، نیز بررسی می‌گردد. در پایان به متغیر مستقل پژوهش روش مداخله شناخت درمانی هستی نگر خواهیم پرداخت.
۲-۲ مبانی نظری HIV
۲-۲-۱ ماهیت ویروس اچ آی وی/ ایدز
بیش از سی سال از شناسایی اولین مورد ابتلا به ویروس HIV میگذرد. در ژوئن سال ۱۹۸۱ در مجله‌ی «گزارش هفتگی ابتلا و مرگ‌ومیر^[۵۵]» آمریکا، گزارش پنج مورد پنومونی ناشی از پنوموسیستیس کارینی (pcp) در مردان هم‌جنسگرا در کالیفرنیا منتشر شد. طی مدت کوتاهی، موارد مشابهی نیز از شهرهای نیویورک و سانفرانسیسکو گزارش شد. پس از آن موارد فزاینده‌ای از ابتلای بزرگ‌سالان به عفونت‌ها و سرطان‌های فرصت‌طلب نادر مشاهده شد. ویژگی مشابه همه‌ی موارد، بروز نقص در سیستم ایمنی و ابتلا به عفونت‌هایی بود که در افراد دارای سیستم ایمنی سالم دیده نمیشود. به این ترتیب در پایان سال ۱۹۸۱ تعداد ۱۸۹ مورد بیماری با الگوی ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب از ۱۵ ایالت آمریکا به مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا^[۵۶] گزارش شد که اغلب آن‌ها را مردانی تشکیل می‌دادند که با مردان دیگر رابطه جنسی داشتند. با افزایش موارد بیماری در سال بعد، این سندرم در زنان و برخی گروه‌های جمعیتی خاص نظیر مصرف‌کنندگان تزریقی مواد و مبتلایان به هموفیلی نیز مشاهده شد. آنالیز یافته‌های جدید این فرضیه را مطرح کرد که عامل ایجادکنندهی این بیماری یک عامل عفونی قابل انتقال از راه تماس جنسی یا خون است. در سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ دکتر لوک مونتانیه^[۵۷] از انستیتو پاستور پاریس و دکتر رابرت گالو^[۵۸] از محققان موسسه ملی سرطان آمریکا، ویروس با منشأ انسانیِ مولد این بیماری را جدا کردند. در سال ۱۹۸۵ اولین روش های تشخیصی این عفونت شناخته شد و متعاقباً به منظور غربالگری خونهای اهدایی به کار گرفته شد (شادلو، امین اسماعیلی و رحیمی موقر، ۱۳۹۲).
۲-۲-۲ عامل بیماری و بیماری‌زایی:
عامل این بیماری ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)^[59] است. یک رتروویروس^[۶۰] و عضوی از زیر خانواده‌ی لنتی ویروس^[۶۱] است که حاوی RNA و دارای پوشش است. تاکنون چهار نوع رتروویروس انسانی شامل HTLV-1^[62]، HTLV-2، HIV-1 و HIV-2، شناخته‌شده‌اند. HIV-2 بیشتر در نواحی غربی آفریقا (و اخیراً برخی کشورهای اروپایی) دیده‌شده و در مقایسه با HIV-1، احتمال انتقال آن کمتر است و سیر پیشرفت کندتری دارد. ممکن است فرد همزمان به هر دو نوع ویروس مبتلا گردد (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲).
بیماری‌زایی این ویروس عمدتاً از طریق حمله به سلول‌های ایمنی صورت می‌گیرد. HIV مانند سایر ویروسها انگل اجباری درون سلولی است و همانندسازی آن، به سلول میزبان بستگی دارد. برای برقراری چرخه‌ی زندگی ویروس، آنزیم و پروتئین‌های خاصی لازم است. دو پروتئین اصلی در پوشش HIV وجود دارد: گلیکوپروتئین ۱۲۰ کیلو دالتونی (gp120) و گیلکوپروتئین ۴۱ کیلو دالتونی (gp41). ویروس با بهره گرفتن از gp41 به گیرنده‌ی CD4 سلول میزبان متصل می‌شود و با بهره گرفتن از آنزیم ترانس کریپتاز معکوس خود، رونوشتی از RNA خود را به صورت DNA ایجاد می‌کند. gp120 نیز میل ترکیبی زیادی به گیرنده‌ی CD4 در سطح غشاء میزبان دارد. گیرنده CD4 در سطح لنفوسیت‌های T-helper، مونوسیتها، ماکروفاژها، سلول‌های دندریتیک و لانگرهانس وجود دارد (کلی^[۶۳] و کالیچمن^[۶۴]، ۲۰۰۳؛ نقل از شادلو و همکاران،۱۳۹۲).
HIV از طریق آلوده کردن سلول‌های لنفوسیت T که دارای گیرنده CD4 بوده و از طریق فعال‌سازی سیستم ایمنی با ایجاد یک محیط سیتوکینی که ویروس از آن جهت تکثیر خود استفاده می‌کند، سیستم ایمنی را متزلزل می‌سازد. کاهش سلول‌های CD4 در خون محیطی، نشانه‌ی بارز عفونت پیشرفته‌ی HIV است. مشخصه‌ی عفونت HIV، نقص ایمنی ناشی از نقصان مداوم و پیش‌رونده در تعداد و عملکرد لنفوسیت‌هاست. در مرحله‌ی،HIV عفونت اولیه، ویروس‌ها از محل ورود خود (به عنوان مثال سلول‌های لانگرهانس رکتوم یا واژن) به غدد لنفاوی آن ناحیه رفته و در آنجا تکثیر مییابند. با راه یافتن ویروس به طحال و سیستم رتیکولوآندوتلیال، ویرمی و گسترش عفونت صورت میگیرد. این مرحله در برخی از افراد با علائمی شبیه مونونوکلئوز عفونی همراه است. پاسخ ایمنی در این مرحله به واسطه‌ی سلول‌های T- suppressor یا سلول‌های دارای گیرنده CD8 انجام می‌شود. در ابتدا این سلول‌ها افزایش‌یافته و سعی می‌کنند سلول‌های آلوده به ویروس را از بین ببرند. همچنین با آزاد شدن سیتوکینها، ۶-۴ ماه بعد از ورود ویروس تا زمان ورود به مرحلهی پایدار، بار ویروس کاهش واضحی خواهد داشت. در طی مراحل اولیه و حاد عفونت و گذار به مرحله‌ی بعدی، ویروس می‌تواند در نقاطی مانند غدد لنفاوی به صورت نهفته باقی بماند و به تکثیر خود ادامه دهد (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۲-۳ انتقال HIV
راه های انتقال HIV شناخته‌شده و محدود است. این راه ها عبارت‌اند از: تماس جنسی، تماس با خون و ترشحات و انتقال از مادر به کودک. خطر انتقال در این راه ها، باهم یکسان نیست.
۲-۲-۳-۱ انتقال از طریق تماس جنسی
شایع‌ترین راه انتقال HIV در جهان، انتقال از طریق تماس جنسی است. بیش از ۷۰ درصد کل موارد آلودگی به ویروس HIV در دنیا از این طریق بوده است (سازمان بهداشت جهانی^[۶۵]، ۲۰۰۷).
به طور کلی، عوامل زیر خطر انتقال در یک تماس جنسی را بالاتر می‌برند:
– دفعات تماس و یا تعداد شرکای جنسی: هر قدر تعداد شرکای جنسی و یا دفعات تماس جنسی محافظت نشده (بدون استفاده از کاندوم) افزایش یابد، احتمال ابتلا بیشتر خواهد شد. در جوامعی که شیوع HIV در آن‌ها بالاتر است، احتمال انتقال ویروس به طور قطع بالاتر خواهد بود. تماس جنسی با تنفروشان خطر بالاتری دارد.
– مرحلهی بیماری در بدن فرد آلوده: هرچه میزان ویروس در بدن فرد مبتلا بیشتر باشد، احتمال انتقال بالاتر خواهد بود. این میزان در مرحلهی عفونت فاز حاد (دو تا چهار هفته پس از ورود ویروس به بدن) و در مرحله‌ی پیشرفته‌ی بیماری، در بالاترین میزان خود قرار دارد.
– سالم نبودن مخاط در حین تماس جنسی: تماس با خون علاوه بر ترشحات جنسی و یا عدم سلامت مخاطات، احتمال انتقال را افزایش می‌دهد. ابتلا به یک بیماری آمیزشی درمان‌نشده (با یا بدون وجود زخم) خطر انتقال را افزایش می‌دهد. در تماس‌های جنسی نظیر تجاوز جنسی یا تماس جنسی با دختران قبل از بلوغ، احتمال تروماتیزه شدن قربانی بیشتر بوده و در نتیجه خطر انتقال بیشتر خواهد بود. برقراری تماس جنسی در زمان قاعدگی می‌تواند خطر بیشتری به همراه داشته باشد.
– محل آناتومیک تماس جنسی: کلیهی تماس‌های جنسی محافظت نشده توأم با دخول، احتمال انتقال دارند. بیش‌ترین خطر در حین تماس از طریق مقعد اتفاق می‌افتد؛ زیرا به دلیل وجود اسفنکتر، احتمال خراشیدگی و خونریزی و نیز مدت زمان باقی ماندن ترشحات آلوده در تماس با مخاط فرد پذیرای مقاربت مقعدی، بیشتر است. به علاوه، به دلیل غنی بودن بافت رکتوم از لنفوسیت، احتمال این که ویروس با گیرنده CD4 تماس یابد و در بدن مستقر شود بیشتر است. کمترین میزان خطر مربوط به تماس جنسی از طریق دهان است.
– جنسیت: زنان هنگام تماس جنسی با عواملی همچون احتمال تروماتیزه شدن بیشتر، سطح مخاطی در معرض تماس وسیع‌تر و مدت طولانیتر تماس با ترشحات آلوده مواجهاند؛ در نتیجه احتمال انتقال از مرد مبتلا به زن سالم بیشتر از احتمال انتقال از زن مبتلا به مرد سالم است. میزان این تفاوت در منابع مختلف بین سه تا ۲۰ برابر ذکر شده است. وابستگیهای اقتصادی و کمبود آگاهی و مهارت مذاکره باعث می‌شود زنان نتوانند تماس جنسی محافظت نشده را رد کنند (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۲-۳-۲ انتقال از طریق تماس با خون و ترشحات
تبادل خون می‌تواند باعث انتقال آلودگی گردد. این امر می‌تواند در جریان تزریق خون و فرآوردههای خونی، استفاده از سرنگ و سوزن مشترک و تماس‌های تصادفی با ابزار تیز و برنده که قابلیت نفوذ از سطح پوستی مخاطی دارند، صورت پذیرد. در صورت تزریق یک واحد خون آلوده احتمال آلودگی ۹۰ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود. استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در بین معتادان تزریقی، دومین راه انتشار HIV در دنیا و به خصوص در آسیا، اروپای شرقی و آمریکای جنوبی است. در ایران این روش شایعترین راه انتشار ویروس HIV است. دفعات استفاده از یک سوزن، دفعات تزریق، تعداد افرادی که از یک ابزار مشترک برای تزریق استفاده میکنند و شیوع HIV در جامعه از جمله عوامل تأثیرگذار در انتقال هستند (آنتونی^[۶۶]، فکی^[۶۷] و کلیفورد^[۶۸]، ۲۰۰۱؛ نقل از شادلو و همکاران).
۲-۲-۳-۳ انتقال از مادر به کودک
انتقال HIV از مادر به فرزند یکی دیگر از راه‌های انتقال بیماری است که می‌تواند در حین بارداری، در هنگام زایمان و زمان شیردهی رخ دهد. احتمال انتقال از مادر به کودک در آفریقا ۳۰ تا ۴۰ درصد و در اروپا و آمریکای شمالی ۱۵ تا ۲۰ درصد است. آمار سرایت در همهجا یکسان نیست. در کشورهای توسعه‌نیافته این رقم بالاتر و در کشورهای توسعه‌یافته پایین تر است. به نظر می‌رسد تماس نوزاد با خون مادر به هنگام وضع حمل بیشتر ین نقش را داشته باشد. خطر انتقال از مادرانی که بار ویروسی بالاتری دارند یعنی در مرحلهی عفونت حاد و یا در مرحلهی پیشرفتهی بیماری به سر می‌برند، بیشتر است. همچنین شرایطی مثل کوریوآمنیونیت، زایمان زودرس، تأخیر در زایمان، کمبود ویتامین A، سن بالای مادر، استعمال دخانیات و سایر مواد مخدر موجب افزایش احتمال انتقال بیماری به نوزاد میشوند. بیش از ۹۰ درصد تمام موارد انتقال در طی دو ماه آخر بارداری اتفاق می‌افتد (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲).
باید به خاطر داشت که HIV از طرق این روشها منتقل نمی‌شود: دست دادن، بغل کردن یا بوسیدن فرد مبتلا، نشستن کنار فرد مبتلا در محیط‌های عمومی مثل مدرسه یا محل کار، خوردن و نوشیدن و یا استفاده از ظروف مشترک، استفاده از تلفن عمومی، تماس پوست سالم با مایعات و ترشحات بدن، استفاده از توالت، حمام و استخر شنای عمومی و گزش حشرات.
۲-۲-۴ سیر طبیعی عفونت:
اگرچه سیر عفونت HIV در میان بیماران ممکن است متغیر باشد، اما الگوی شایعی در بیماران دیده می‌شود. نمودار ۱ سیر طبیعی این عفونت را نشان می‌دهد. عفونت اولیه با HIV به ایجاد یک پاسخ ایمنی سلولی و هومورال نسبت به ویروس می‌ انجامد که با یک دوره‌ی طولانی نهفتگی (متوسط ۱۰ سال) همراه بوده و بیمار طی آن معمولاً بی علامت است. از نظر میزان پیشرفت بیماری افراد به سه دستهی با پیشرفت سریع، با پیشرفت معمولی و بدون پیشرفت برای مدت طولانی تقسیم می‌شوند. گروه پیشرفت سریع ۵ تا ۱۰ درصد از موارد را تشکیل داده و در این افراد مرحلهی بالینی ایدز در عرض ۲-۳ سال بعد از عفونت بروز می‌کند. گروه با پیشرفت معمولی اکثریت موارد را تشکیل داده و در واقع سیر معمول عفونت HIV به این صورت است. بیماران این گروه در طی ۸ الی ۱۵ سال وارد مرحله‌ی ایدز میشوند. عده‌ی معدودی از بیماران با وجود گذشت بیش از یک دهه از عفونت اولیه، همچنان سطح CD4 پایداری دارند. به این عده که حدود پنج درصد از موارد را تشکیل میدهند، گروه بدون پیشرفت برای مدت طولانی اطلاق می‌شود (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۲-۵ سندرم حاد HIV
در ۵۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به HIV، حدود سه تا شش هفته بعد از تماس با ویروس، یک سندرم شبیه به مونونوکلئوز ایجاد می‌شود. این دوره با ویرمی شدید همراه است و طی یک تا سه هفته پاسخ ایمنی به ویروس ایجاد می‌شود. اگرچه ایمنی ویژه‌ی ویروس HIV که طی این دوره ایجاد می‌شود، با کاهش ویرمی همراه است، ولی نمیتواند به ریشه‌کنی کامل ویروس بینجامد. هرچند گروه قابل‌توجهی از بیماران سندرم حاد ویروسی را تجربه نمی‌کنند، ولی حوادث فوق در اغلب بیماران رخ می‌دهد (شادلو و همکاران، ۱۳۹۲). شکل ۱ روند این تغییرات را نشان می‌دهد.

۳-۳-۳-۵ اتحاد استراتژیک و صنعت کشتیرانی
شکل گیری اتحادهای استراتژیک به عنوان مشخصه اصلی حمل و نقل کانتینری شناخته می شود. به طور سنتی همکاری ها و هماهنگی های موجود در خطوط کشتیرانی کانتینری یک هدف عمده( نگه داشتن سطح سودآوری سرمایه گذاری ها) را دنبال می کند. همکاری در خطوط کشتیرانی با رشد کانتینریزاسیون و همشکلی در عرضه قوت گرفته و تاکید آن نیز بر منطقی کردن ظرفیت و توسعه حوزه فعالیت جغرافیایی می باشد. در دهه های اخیر با تغییر نگرش نسبت به حمل و نقل و صنعت لجستیک، حجم و تنوع همکاری ها افزایش یافته و دامنه وسیعی از فعالیت ها نظیر بازاریابی وتوسعه بازارها، برنامه ریزی های بلندمدت و دسترسی به تجارب تکمیل شده همکاران را دربرمی گیرد (Pierre, 2002).
صنعت کشتیرانی به دلیل روند روبه رشد حجم سرمایه گذاری های اخیر رویکرد جدیدی اتخاذ کرده که همانا پرهیز از پذیرش ریسک است. به دلیل حجم سرمایه گذاری ها و طولانی بودن شکل گیری شرکت های کشتیرانی و دست یابی به سود معقول و تضمین حیات این شرکت ها روی آوری های جدید به سمت گزینه های استراتژیک نظیر ادغام، انجذاب، اتحاد و همکاری مشترک می باشد.
از طرفی نیز اهمیت یافتن خدمات لجستیکی برای شرکت های حمل و نقل به دلیل روی آوری های جدید در صنایع تولیدی و گسترش همکاری ها در اقتصاد بین الملل نظیر تامین خارجی^[۱۹]، مرحله بندی فرایند تولید^[۲۰]و در کل جهانی شدن اقتصاد باعث تغییر این صنعت شده است. رویداد چنین تغییراتی در کنار ادغام خطوط کشتیرانی در زنجیره عرضه باعث شکل گیری اتحادهای مذکور شده- اند، به طوریکه برای دست یابی به منابع و توانمندی های لازم هزینه های کمتری را تحمیل می کند. به طور سنتی جایگاه خطوط کشتیرانی در زنجیره عرضه اتصال فورواردرهای صادرکننده و واردکننده بوده، ولی در رویکرد جدید بنگاه به طور مستقیم و بی واسطه به خطوط کشتیرانی مراجعه نموده و خطوط کشتیرانی نیز در قالب اتحاد استراتژیک با سایر متحدان در بخشهای مختلف وارد عمل می شود. نوعا” می توان گفت که رهبران اتحادها را خطوط کشتیرانی بر عهده دارند و در سیستم حمل و نقل مرکزیت عملیات و قلب هماهنگی سیستم محسوب می شوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل۳-۶: جایگاه خطوط کشتیرانی از نگرش سنتی تا رویکردیکپارچه در زنجیره عرضه(Evangelista, 1999)
۳-۳-۳-۶ اتحادها در کشتیرانی کانتینری: مروری بر ادبیات
شرکت های کشتیرانی تمایل دارند با توسعه توافقات دوجانبه به سایر زیربخش های حمل ونقل در امتداد زنجیره حمل و نقل یکپارچه شوند که این زنجیره نیز خود، از حمل و نقل دریایی، فعالیت های ترانسشیپمنت و حمل و نقل پسکرانه تشکیل شده است. درحقیقت شرکت های کشتیرانی با این کار سعی دارند با بهینه سازی ظرفیت خود و کاهش هزینه های تولید به مزایای اقتصاد مقیاس دست یابند و از سوی دیگر از طریق اتحاد با بنادر به ارائه خدمات متنوع بپردازند (Cooper,1997).
به نظر می رسد اجرای چنین استراتژی های غیر رقابتی گامی پیشرو در توسعه خطوط کشتیرانی در بستر رشد برونی باشد و حتی ممکن است به ادغام(P&O-Nedlloyd) یا انجذاب (NOL-APL) نیز منجر شود. نتیجتا” این فرایند با تمرکز انرژی این بخش بر اهدافی خاص می تواند به ظهور حمل کننده های بسیار بزرگ (Mega Carrier) نیز منجر شود، زیرا با ترکیب منابع اعضاء، یک اتحاد می تواند هم به گونه مؤثرتری رقابت کند و هم پوشش جغرافیایی خود را گسترش داده و فراوانی خدمات خود را با کشتی های بسیار بزرگ که قیمت آن میان اعضاء تسهیم شده توسعه بخشد(Cooper,1997).
از جمع بندی دو رویکرد بالا چنین بر می آید که گسترش فعالیت ها و دامنه خدمات حمل و نقل به تحولات درونی و برونی این صنعت بر می گردد. با تلخیص ادبیات موضوع می توان سه دلیل اصلی را برای شکل گیری اتحادها اظهار کرد: استفاده از مزایای اقتصاد مقیاس (کاربری کشتی های بسیار بزرگ)، تضایف عملیاتی(تخصیص بهینه ظرفیت) و کنترل بازار(Pierre, 2002).
۳-۳-۳-۷ کانتینریزاسیون وتاثیرات آن بر بنادر و کشتیرانی
شرکت های کشتیرانی به منظور افزایش اندازه بازارهای خود تمرکز در خطوط خود را دنبال کرده اند. چنین رویکردی بنادر و خدمات کشتیرانی را تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر نیز افزایش سهم تجارت در ساختار تولید ناخالص داخلی کشورهای درحال توسعه باعث شده است تا بنادر و کشتیرانی ها به افزایش ظرفیت خود اقدام کنند. چنین تغییراتی در سطح کلان اقتصادی به قانون زدایی از چهره حمل و نقل منجرشده و همزمانی آن با پیشرفت های فنی در ساخت کشتی های جدید انگیزه ای شد تا کشتیرانی ها در قالب ساختار جدیدی همچون اتحادها و سایر صور همکاری و شراکت مجددا” سازماندهی شوند، به بیان دیگر تمرکز در خطوط کشتیرانی به معنی ظهور کشتی ها و بنادر بزرگ و شکل گیری نظام جدیدی از روابط میان آنها است. اصلی ترین دلایلی که چنین پیامدهایی را به دنبال داشته اند در شکل۳-۷ نشان داده شده اند:

شکل۳-۷: عوامل تمرکز در کشتیرانی لاینر(درخشان، ۱۳۸۱)
تکنولوژی به عنوان یک عامل تمرکز در فعالیت های شرکت های کشتیرانی باعث افزایش هزینه های ثابت به عنوان بخشی از هزینه کل متوسط شده است، از سویی نیز تکنولوژی باعث افزایش اندازه شناورها، بنادر و شرکت ها شده است که این امر نیز موجب گردید تا تعدد بازیگران در تعادل درازمدت بازار کاهش یابد.
۳-۳-۳-۸ چالش های بنادر در تحولات حوزه کشتیرانی
در بخش های پیشین موضوع تمرکز در خطوط کشتیرانی و نحوه سازماندهی در ساختار جدید مالکیت و مدیریت(اتحادهای کشتیرانی) مورد ارزیابی قرار گرفت. در این بخش تاثیرات حوزه کشتیرانی بر نحوه فعالیت بنادر مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخشی از تحولات تمرکز در فعالیت کشتیرانی های بزرگ در قالب شکل‌گیری ساختار جدید شرکت (اتحاد) و شناور (افزایش اندازه) مورد بررسی قرار گرفت و اظهار گردید که چنین تغییراتی باعث روی‌آوری آنها به فعالیت در حیطه‌های مقیاس اقتصادی شده است. برای دست‌یابی به چنین مقصودی بنادر می‌بایست عملیات بندری و دریایی مربوطه را در سطوح خاص بهره‌وری به انجام رسانند، به طوری که کشتی حداقل زمان را در بندر سپری کرده و عمده زمان خود را به عملیات دریانوردی در مسیرهای مربوطه بپردازند. بنابراین کشتیرانی ها نیز در گزینش بنادر مورد نظر برای انجام عملیات شرایط جدید به وجود آمده را لحاظ کرده اند، آنها سعی می‌کنند عملیات خود را در بنادری متمرکز کنند که علاوه بر دسترسی به بازارهای بزرگتر تولید و مصرف امکان بازدهی مناسب تری نیز داشته باشند.
۳-۳-۴ تحولات بندری
اساساً تجارت جهانی و به تبع آن حمل و نقل دریایی موجب پیشرفت و توسعه بنادرگردیده است. افزایش ابعاد و تخصصی شدن شناورها، ناگزیر بر روی عملیات بنادر اثر گذار بوده اند و این واقعیتی است که نشان می دهد که تولید، تجارت و حمل و نقل را دیگر نمی توان به عنوان فعالیت های مجزا و منفرد در نظر گرفت، بلکه می بایست آنها را در یک سیستم واحد و یکپارچه شده مورد بررسی قرار داد، بنابراین دیگر بنادر وظایف سنتی تخلیه و بارگیری از / به کشتی را مستقل از آنچه بر تولید، تجارت و حمل و نقل اثر می گذرد را انجام نمی دهند و از مراکز صرفاً حمل و نقل به مراکز تدارکاتی که کاملاً با ساختارجدید حمل و نقل بین المللی و دریایی تطبیق داده شده اند، تکامل یافته اند (مرکز تحقیقات سازمان بنادر و دریانوردی ایران،۱۳۸۴).
۳-۳-۴-۱ رقابت در بنادر
پس از بررسی وضعیت جدید به وجود آمده در کشتیرانی جهانی می بایست موقعیت بنادر نیز در مقابل آنها ترسیم شود تا بتوان دید کاملی از وضعیت موجود به دست آورد. لذا با توجه به تغییراتی که در مجموعه نظام اقتصادی رخ داده تحولات بنادر مورد ارزیابی قرار می گیرند.
امروزه بسیاری از بنادر بزرگ با یکدیگر در حال رقابتند و با بهبودهایی که در مجموعه صنعت حمل و نقل و کشتیرانی حاصل شده بنادر به جزئی قابل کنترل و بهبود دهنده در سیستم لجستیک تبدیل شده اند. اینها همه باعث شده که بنادر به سوی بهبود کارائی، کاهش هزینه های جابجایی کالا، ادغام فعالیت های بندری در سایر اجزاء شبکه لجستیکی جهانی روی آورند.
در قرن حاضر پنج نیروی اصلی که در رقابت بنادر حضور فعال دارند عبارتند از : رقابت میان بنادر موجود، تهدید ناشی از رقبای جدید، پتانسیل برای جانشینی های جهانی، قدرت چانه زنی استفاده کنندگان خدمات بندری و قدرت چانه زنی ارائه کنندگان خدمات بندری. این نیروها بنادر را در هر اندازه ای تحت تاثیر قرار خواهند داد و توسعه آنها و نیز تعدیل سیاست های قیمت گذاری را باعث می شوند. برنده یا بازنده شدن در گیر و دار این نیروها به درک مدیران در ایجاد جایگاه استراتژیک برای بنادرشان وابسته است (World Bank, 2002).
۳-۳-۴-۲ تغییرات تکنولوژی دریایی
تغییرات تکنولوژی که در کشتیرانی قاره پیما رخ داده، زیرساخت های جدیدی را برای بنادر الزامی کرده است. واضح ترین تغییر کانتینری شدن تجارت جهانی به عنوان روندی است که در آینده نیز همچنان غالب خواهد بود. این تغییر زیرساخت های جدیدی را برای تخلیه و بارگیری و تنظیم فعالیت های لجستیکی الزام کرده که از آن جمله تکنولوژی اطلاعات است. این شرکتها در نیروی کار بنادر نیز تغییر عمده ای را باعث شده اند و کارشناسان فناوری اطلاعات را بریایه تنظیم فعالیت های لجستیکی خود به کار گرفته اند. این تغییرات بنادر را به عنوان بازیگران اصلی در فناوری های اطلاعات لجستیکی وادار نموده است (World Bank, 2002).
۳-۳-۴-۳ سلسله مراتب بنادر( هاب و اسپاک)^[۲۱]
تغییر در الگوهای توزیع و ساختار جغرافیای دریایی موجب گردید تا سلسله مراتبی از بنادر جدید ظهور نمایند. بنادر جهان را می توان بر مبنای کارکردی که دارند به سه گروه عمده تقسیم کرد(ESCAP, 2001).
بنادر هاب جهانی^[۲۲]: بنادری که در سطح جهانی فعالیت کرده و محل تردد خطوط اصلی کشتیرانی جهانی هستند. این بنادر به شبکه های گسترده و متنوع سیستم های مختلف حمل و نقل در پسکرانه خود مجهز بوده به نحوی که امکان دسترسی کارآمد به مراکز اصلی تولید و مصرف را دارند (هاب بیشتر به نقش و موقعیت جغرافیائی بندر توجه دارد). بنادری مانند هنگ کنگ و رتردام از این نوع می باشند.
بنادر هاب منطقه ای^[۲۳]: بنادری که در سطح منطقه ای فعالیت کرده و مکمل بنادر هاب جهانی هستند. بنادری مانند دبی و کلمبو این نقش را بر عهده دارند. کشتی های کانتینری با کلاسهای متنوعی در این بنادر پهلو می گیرند.
بنادر هاب زیرمنطقه ای^[۲۴]: این بندر در سطح ملی و یا زیر منطقه ای عمل کرده و مکمل بنادر هاب منطقه ای محسوب می شوند. بنادر کوچک و بزرگی که در سطح ملی فعالیت کرده و به نوعی کشتی های فیدرینگ را می پذیرند این نقش را بر عهده دارند. بندر دمام در عربستان چنین نقشی را بر عهده دارد. این بنادر با وجود آنکه ممکن است شرایط پهلودهی کشتی های کانتینری را داشته باشند ولی خطوط کشتیرانی کمتر به آنجا تردد می کنند.
بنادر هاب دارای دو ویژگی اصلی می باشند که تنزل جایگاه آنها تقریبا بسیار مشکل است: نخست موقعیت بندر در سر راه مبدا و مقصد خطوط اصلی کشتیرانی کانتینری و دوم وجود شبکه ای گسترده و کارآمد از شیوه های مختلف حمل و نقل ترکیبی در پسکرانه به نحوی که دسترسی به مراکز تولید و مصرف و مبادی و مقاصد منطقه ای فراهم شود. بسیاری از بنادر هاب کنونی هر دو ویژگی را دارند و از سویی نیز اظهار شده که بنادر هاب ظرفیتی بیش از ۳ میلیون تی ای یو در سال دارند. توانایی ارائه خدمات به کشتی های بسیار بزرگ، تسهیلات جابجایی و عملیاتی، کارایی در تخلیه/بارگیری و سایر جابجایی ها، حضور پیوسته فیدرها برای ارائه خدمات به بنادر دیگر و توسعه پوشش جغرافیایی از اصلی ترین پیش نیازهای یک بندر هاب هستند. یکی از مهمترین ویژگیهای بنادر هاب آن است که بتوانند صنایعی را در خود جای دهند.
۳-۳-۵ چشم انداز ترمینال کانتینری بندر شهید رجایی
ترمینال های کانتینری بندر شهید رجایی با مساحتی بالغ بر ۰۰۰/۲۰۰/۱ مترمربع شامل دو ترمینال با ظرفیت صفافی و نگهداری بیش از ۰۰۰/۵۲ TEU کانتینر قادر است سالانه ۰۰۰/۰۰۰/۲ TEU عملیات کانتینری داشته باشد.این ترمینال دارای ۲/۳۲ هکتار محوطه اختصاصی کانتینر و همچنین محوطه ای به مساحت ۶۵ هکتار اراضی پشتیبانی را در اختیار دارد که در طرح توسعه ترمینال کانتینری بندر شهید رجایی طی دو فاز همزمان با طرح توسعه حوضچه ۲و۳ آغاز و پیشرفت نموده است که ترمینال کانتینری شماره۱ در فاز اول همراه توسعه حوضچه بندر به میزان ۱۰۰۰ متر اسکله با آبخور ۱۷ متر و توان پهلودهی کشتیهای کانتینری نسل هفتم تا ظرفیت ۱۴۵ هزار تن به بهره برداری رسید که با استقرار ۱۸ دستگاه گنتری کرین در حال خدمات رسانی به کشتیهای وارده می باشد. فاز دوم طرح توسعه حوضچه شامل ۲۰۲۰ متر اسکله و دستیابی به ۶۵ هکتار اراضی پسکرانه می باشد که در راستای آن طرح ساخت و احداث ترمینال۲ کانتینر نیز آغاز و عملیات اجرایی آن موازی با پیشرفت توسعه حوضچه به پیش می رود که هم اکنون فاز۱ این ترمینال توسط اپراتور بندر (تایدواتر) به بهره داری رسیده است و توان رقابتی بندر را در افزایش جذب کشتیهای کانتینری را بیش از پیش ارتقا داده است و مجموع ظرفیت عملیات کانتینری این بندر را تا حداکثر ۳/۳ میلیون TEU افزایش داده و همچنین با پیشرفت طرح توسعه حوضچه امکان پذیرش آخرین نسل کشتی از کشتیهای کانتینری در این بندر فراهم شده است.سرمایه گذاری ۴۵۰ میلیارد تومانی سازمان بنادر و دریانوردی برای ساخت این ترمینال و طرح توسعه حوضچه بندر یکی از اقدامات مهمی است که با اجرای کامل این طرحها و در شرایط ظرفیت کامل با بهره گرفتن از ۸۵۰ متر اسکله با عمق آبخور ۱۷ متر، بهره گیری از ۶۵ هکتار محوطه کانتینری(مجموع اراضی پشتیبانی در اجرای فاز های اول،دوم و سوم به ۶۰۰ هکتار خواهد رسید)، ۸ دستگاه گنتری کرین سوپر پست پاناماکس، ۱۸ دستگاه ترانستینر و سایر تجهیزات مدرن مربوطه مجموع ظرفیت کانتینر بندر شهید رجایی به ۳/۶ میلیون TEU خواهد رساند، این طرح قرار است تا پایان سال ۱۳۹۰ به بهره برداری برسد (چراغی،۱۳۸۸).
۳-۳-۶ نقش بنادر خشک درتوسعه پسکرانه به عنوان راهکاری جهت بهبود عملکرد بنادر:
جهانی شدن اقتصاد موجب رونق اقتصادی و گسترش حمل و نقل دریایی در دهه های اخیر گردیده و حجم گسترده ای از کالاها به سوی بنادر حمل شدند . بنادر با معضل کمبود فضای بندری و ترافیک بندری مواجه گردیدند، درهمین راستا بنادر خشک با هدف کاهش ترافیک و کمبود فضای بندری مورد توجه قرار گرفتند. بندر خشک پایانه ای ترکیبی در پسکرانه می باشد که می تواند با توجه به شرایط در نزدیکی بنادر ساحلی و یا کیلومترها دورتر از آن استقرار یابد. امروزه بندر خشک اینگونه توصیف می شود که مجموعه ای است تحت مدیریت دولت که به تأسیسات زیربنایی مجهز شده و خدمات حمل و انبار نمودن موقت انواع کالاها ارائه می دهد و همچنین انواع سرویس های قابل استفاده جهت ترانزیت کالا از بندر ساحلی را دارا می باشد. بندر خشک با کنترل گمرک، ارائه دهنده کلیه خدمات گمرکی و خدمات نمایندگی برای ترخیص نمودن کالا جهت استفاده نهایی، مصارف صنعتی کارخانه ها، ورود موقت، صادرات مجدد، انبار موقت جهت ترانزیت و یا صادرات کامل می باشد.
یک بندر خشک با مزیتهای رقابتی کامل شامل امکانات همچون دفاتر خدمات نمایندگی کشتیرانی، دفاتر ارائه دهنده خدمات حمل ریلی کالا، واسطه های حمل زمینی، خدمات بسته بندی کالا، خدمات حمل یکپارچه کالا، خدمات مونتاژ و پیش فروش کالا، خدمات شستشوی کانتینر، خدمات رهیابی تحت شبکه کالا، امکانات تعمیر کانتینر، خدمات پاکسازی و بهداشت محیط، سردخانه، باسکول می باشد (نوبخت، ۱۳۸۸).
۳-۳-۶-۱ بنادر خشک در ایران
پایانه آپرین در ۲۱ کیلومتری جنوب غرب تهران با وسعت ۷۰۰ هکتار می باشد که در صورت شروع فعالیت رسمی در انواع بنادر خشک دور از ساحل طبقه بندی می گردد. در این پایانه سرمایه گذاری هایی به وسیله شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و شرکت تایدواتر صورت پذیرفته ولیکن تاکنون خبری دال بر گشایش رسمی آن تحت عنوان یک بندر خشک با ارائه کلیه خدمات یک بندر خشک صورت نپذیرفته است
منطقه ویژه اقتصادی سیرجان با مساحتی بالغ بر ۱۳۸۰ هکتار در ۳۰۰ کیلومتری بندر شهید رجایی واقع شده است و با توجه به ارتباط ریلی بین بندرعباس و سیرجان و همچنین اعمال قوانین گمرکی در مناطق ویژه اقتصادی، می توان منطقه ویژه اقتصادی سیرجان را به نوعی در انواع بنادر خشک میانه از ساحل طبقه بندی کرد، همجواری با استان هرمزگان و همچنین استان های فارس، یزد، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی یکی از مزایای آن می باشد که در صورت فراهم نمودن زیرساخت ها می تواند نقش مهمی به عنوان یک بندر خشک میانه ایفا نماید(نوبخت، ۱۳۸۸) .
فصل چهارم : روش سناریو
۴-۱ مقدمه
در این فصل، روش های برنامه­ ریزی آینده، انواع مدل های پیش بینی(سری های زمانی، مدل علی و آرای مدیران) و ضعف­های آن و تصمیم ­گیری تحت شرایط عدم اطمینان معرفی خواهند شد و در ادامه به معرفی روش سناریو، تعاریف و ویژگی­های سناریو، عناصر سناریو، روش های سناریوسازی، طبقه بندی سناریو، گام های سناریو­سازی و ویژگی­های عمومی مطالعات سناریو و صورت کلی سناریوی موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۴-۲ برنامه­ ریزی آینده
هر مدیری باید بتواند چند آینده ممکن را تصویر کند. اینکه یک تصمیم خوب یا بد باشد، بیشتر به آینده مربوط است. اصولاً برنامه ریزی را با دو بعد زمانی کوتاه مدت و دراز مدت انجام می دهند. برنامه های کوتاه مدت بیشتر تحت عنوان برنامه های عملیاتی و برنامه های دراز مدت تحت عنوان برنامه های استراتژیک شناسایی می شوند. فرض اصلی برنامه ریزی کوتاه مدت ثابت بودن شرایط متغیرهای برنامه ریزی است و بعنوان برنامه ریزی در شرایط ایستایی نیز شناخته می شود. هر چه که بعد زمان افزایش می یابد متغیرها از ثبات کمتری برخوردار بوده و شرایط به سمت پویایی بیشتر یا عدم اطمینان نزدیک می شوند (Finlay, 2000).
۴-۲-۱ پیش بینی^[۲۵]
پیش ­بینی روشی سیستماتیک است که با ترکیب آرای مدیران و با کمک پردازش داده های گذشته، عبارات یا داده های عقلایی را در مورد آینده اظهار می کند. در پیش بینی اصل بر قابل پیش گوئی^[۲۶] بودن وضعیت آینده است. از آنجایی که همواره متغیرهایی وجود دارند که در مدل های پیش بینی وارد نمی شوند، بنابراین از همین جا، بحث قابلیت اطمینان نتایج مدل های پیش بینی مطرح می شود و میزان خطای مدل نیز مورد تخمین قرار می گیرد. چنین خطاهایی را می توان در سازمان های تولیدی به عنوان مازاد، موجودی، نرخ نگهداشت، موجودی اطمینان و …. شناسائی کرد. هرچه که میزان خطا در پیش بینی بزرگتر باشد این عوامل مازاد نیز بیشتر بوده و به نسبت، هزینه های بیشتری نیز بر سیستم تحمیل می شود. بنابراین اصلی ترین چالش مدل های پیش بینی کاهش میزان خطا است. از سوئی نیز با افزایش تعداد متغیرها و تعاملات آنها و بروز پیچیدگی در سیستم ها، متغیرهای نادیده گرفته شده و تعاملات چند وجهی آنها با متغیرهای اصلی و فرعی بیشتر می شود (Finlay, 2000).
سه روش عمده ای که در برنامه ریزی دراز مدت برای پیش بینی وجود دارد عبارتند از (Finlay, 2000):
پیش بینی به کمک مدل سریهای زمانی: ارزش داده ها در آینده بطریقی ساده از توسعه داده های گذشته در آینده بدست می آید.
پیش بینی علی: ارزش داده ها در آینده از توسعه داده های گذشته و بکمک فرمول بندی واضح از روابط علت و معلولی حاصل می شود(متغیرهای مستقل و وابسته).
پیش بینی به کمک آرای مدیران: ارزش داده های آینده در شرایطی بدست می آید که تجارب مرتبط مستقیم اندک باشد و تفکیک، شناسائی و طبقه بندی تجارب موجود نیز تاحدی غیر ممکن باشد.