دانسکار و همکاران طی تحقیقی در سال ۲۰۰۳ روند تشکیل پلی هیدروکسی بوتیرات توسط باکتری Azotobacte
Vinelandii برروی گلوکز را در یک راکتور غیر پیوسته بررسی کردند. در این تحقیق از میان مدلهای مختلف غیر ساختاری جهت بررسی سینتیک تولید بیوپلیمر، مدلهای مونود ولجستیک برای سینتیک رشد و لودکینگ پایرت و لودکینگ پایرت تغییر یافته جهت تشکیل محصول وسینتیک مصرف گلوکز بهترین برازش را داشتند و همچنین پارمترهای سینتیکی به دست آمده منطقی بودند[۵۷].

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در سال ۲۰۰۵ لیو و همکاران ، مدل سینتیکی وابسته به تغییرات غلظت اولیه سوبسترا نسبت به غلظت اولیه جرم سلولی را در مورد میکروارگانیسم R. eutropha به کار گرفتند[۵۸] .در مطالعه دیگری وانگ و همکاران در سال ۲۰۰۷ با تغییر مدل سینتیکی لیو و همکارانش روند رشد سلولی در فرایند غیر پیوسته را مورد بررسی قرار دادند که در آن تحقیق، بیوپلیمر درون سلولی و جزئی از حجم سلولی در نظرگرفته شد. همچنین فرض شده است که ممانعت سوبسترائی بر روی رشد سلولی وجود ندارد[۵۹].
در فرایندهای نیمه پیوسته اغلب تحقیقات جهت تخمین زدن پارامترهای سینتیکی بر اساس پارامترهای بدست آمده در فرایند غیر پیوسته و کموستات^[۳۷] می باشد در حالیکه بقیه پارامترها میتواند توسط روابط استوکیومتری یااز طریق کارهای انجام شده بدست آید.در هر حال همچنانکه ضرایب و پارامترهای بازدهی فرایند و سینتیکی بسیار وابسته به میکروارگانیسم مورد مطالعه ، محیط کشت وهمچنین نوع فرایند بیولوژیکی هستند، تخمین و تقریب مناسبی بین مقادیر شبیه سازی شده و مقادیرواقعی به دست نمی دهند.بنابراین تحقیقات سیستماتیکی مورد نیاز می باشد که شبیه سازی مناسب حاصل شود.
مطالعات متعددی در زمینه مطالعات سینتکی و مدلسازی ریاضی در فرایندهای نیمه پیوسته انجام پذیرفته است . مولچاندانی و همکاران در سال ۱۹۸۹مدل ریاضی جهت شبیه سازی فرایند نیمه پیوسته ارائه دادند. که در آن نشان داده شد که شدت رشد ویژه میکرو ارگانیسم R. eutropha ATCC 17697 وابسته به میزان منبع نیتروژن وکربن استفاده شده جهت تولید بیوپلیمر می باشد.بنابراین مدل ارائه شده میزان ممانعت سوبسترا یا ماده اولیه کشت را در نظر می گرفت[۶۰].شاه حسینی در سال ۲۰۰۴ مدلی با بهره گرفتن از مدل مولچاندانی ارائه داد که در فرایند های مشابه با همین میکرو ارگانیسم تخمین بهتری جهت داده های سینتیکی ارائه میداد[۶۱].در تحقیق دیگری در همین سال پت واردان و همکاران براساس داده های فرایند غیر پیوسته یک مدل ریاضی توسعه دادند قابلیت کاربردی مدل مذکور برای شبیه سازی استراتژی خوراک دهی برای افزایش تولید بیوپلیمر و تجمع آن در سلولها مورد استفاده قرار گرفت[۲۲].کارهای انجام شده در سالهای اخیر نیز برپایه تحقیقات مذکوربوده است که مدلسازی استراتژی فرایند نیمه پیوسته در میزان خوراک دهی وتعیین پارامترهای موثر، بر اساس داده های آزمایشگاهی فرایند غیر پیوسته بدست می آید.
۱-۱۱- انتقال اکسیژن طی فرایند بیولوژیکی تولید بیوپلیمر
اندازه گیری ضریب انتقال جرم در بیوراکتور به منظور تثبیت بازده هوادهی و تعیین میزان تاثیر متغیر های فرایند بر روی میزان اکسیژن غیر محلول ضروری می باشد. روش های متفاوتی جهت تعیین میزان اکسیژن انتقال یافته در بیوراکتور توسعه یافته اند. در این میان روشهائی مخصوص اندازه گیری میزان انتقال اکسیژن می باشند[۶۲]. هنگام انتخاب روش مناسب مشخص بودن عوامل زیر ضروری می باشد:
۱- سیستم هوادهی و هموژناسیونی که استفاده می شود
۲- نوع بیوراکتور و طراحی مکانیکی آن
۳- ترکیب محیط کشت فرایند بیولوژیکی
۴- اثرات جانبی حضور میکروارگانیسم
۱-۱۱-۱- روش های اندازه گیری :
۱- روش اندازه گیری بدون مصرف بیولوژیکی اکسیژن
در غیاب میکروارگانیسم وقتی که واکنشهای بیوشیمیائی در نظر گرفته نمی شوند در این حالت داریم:
بعضی از روش های اندازه گیری بر اساس معادله فوق می باشند .
۲- روش شیمیائی:
جزء اولین روش های تایید شده می باشد .در حالت کلی این روشها برای تعیین ضریب انتقال جرم دربیوراکتورهای دارای توزیع کننده به علت تغییر خواص فیزیکوشیمیائی توصیه نمی شود .این روش مقادیری بالاتر از مقادیر واقعی را نشان می دهد،زیرا سرعت جذب بواسطه واکنشهای شیمیائی سریع در فاز مایع افزایش می یابد در صورتیکه شرایط آزمایش کنترل نشود.
۲-۱- روش اکسیداسیون سولفیت سدیم
این روش که بر اساس واکنش شیمیائی سولفیت سدیم به همراه اکسیژن نامحلول می باشد که در حضور کاتالیزور ،تولید سولفات می کند.، در سال ۱۹۴۴ توسط کوپر و همکاران معرفی گشت[۶۳].
دریک محدوده غلظتی سولفیت سدیم (بین ۰۴/۰ تا N1) برای واکنشهای بسیار سریع که غلظت اکسیژن میتواند صفر در نظر گرفته شود، سرعت واکنش بسیار سریع تر از سرعت انتقال اکسیژن می باشد بنابراین سرعت اکسید شدن توسط سرعت انتقال جرم اکسیژن کنترل می شود. با تعیین سرعت کل می توان نرخ انتقال اکسیژن را مشخص نمود.
۲- ۲- میزان جذب
این روش توسط دانکورت و همکاران در سال ۱۹۶۶ بوجود آمد که براساس جذب دی اکسید کربن در محلول بازی می باشد.به منظور استفاده از روش مذکور باید واکنش از درجه اول باشد[۶۳].
۳- روش های فیزیکی
روش های فیزیکی پاسخ الکترود شناساگر اکسیژن به تغییرات غلظت در محیط را در شرایط غیر ساکن به کار می گیرند. این
روشها امروزه بسیارجهت تعیین نرخ انتقال اکسیژن مورد استفاده قرار میگیرند زیرا اساس آنها بر پایه تعیین غلظت اکسیژن نامحلول طی فرایند جذب یا دفع اکسیژن در محلول می باشد.
سانچز وهمکاران در سال ۲۰۰۰، پاتلی وهمکاران در سال ۲۰۰۵، کلارک و همکاران وزان وهمکاران در سال ۲۰۰۶ از همین روش جهت تعیین نرخ انتقال اکسیژن در محلول استفاده کرده اند[۶۳-۶۴].
۴- مدل دینامیک
در این تحقیق ،جهت اندازه گیری ضریب انتقال جرم اکسیژن در بیوراکتور ازمدل دینامیک استفاده شده است که اولین بار توسط تاگوچی همکاران در سال ۱۹۶۶ مطرح گردید[۶۲]. در این روش میزان فعالیت تنفسی میکروارگانیسم هائی بصورت فعال در بیوراکتور در حال رشد هستند، اندازه گیری می شود.اگر منبع تامین اکسیژن بیوراکتور بسته شود ،غلظت اکسیژن غیر محلول با سرعتی معادل مصرف اکسیژن طی فعالیت تنفسی میکروارگانیسم کاهش خواهد یافت.
این روش بسیار آسان بوده ودرحین فرایند بیولوژیکی قابل استفاده می باشد ،زمانی که زمان پاسخگوئی الکترود اکسیژن کمتر از زمان لازم برای فرایند های انتقال جرم پیشنهاد شده باشد. گارسیا و همکاران در سال ۲۰۰۰ ، باندافیت و همکاران و جلال و همکاران در سال ۲۰۰۶ از این روش جهت اندازه گیری ضریب انتقال جرم اکسیژن استفاده کرده اند[۶۲-۶۳].
۱-۱۲- استفاده پلیهیدروکسیآلکانواتها در صنایع
شروع تولید پلیهیدروکسیآلکانواتها، توسط دو شرکت به نامهای Zeneka و Biopol، از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی آغاز گردید. بنا به دلایلی، نظیر پایینبودن میزان بهرهدهی، بالا بودن هزینه استخراج و خلوص پایین بیوپلیمر تولیدشده، این دو پروژه نیمهتمام ماند و فعالیت مجدد آنها، یک دهه به تاخیر افتاد[۳۰]. تولید تجاری اولین بیوپلیمر از خانواده پلیهیدروکسیآلکانواتها توسط شرکت ICI ^[۳۸]صورت پذیرفت و پلیمر تولیدشده، بیوپل^[۳۹] نامگذاری گردید[۶۵]. همچنین شرکت Chemi Linz اتریش در سال ۱۹۹۰ در مقیاس پایلوت پلی هیدروکسی بوتیرات را توسط باکتری Alcaligenes latus از ساکاروز در حجم ۱۰۰۰ کیلوگرم در هفته تولید کرد[۳۰] یکی از اولین شرکتهایی که در مقیاس تجاری اقدام به تولید پلیهیدروکسیآلکانواتها نمود، شرکت Metabolix بود که در سال ۱۹۹۲ تاسیس شد. این شرکت توانایی تولید طیفی از پلیهیدروکسیآلکانواتها، با بهره گرفتن از گلوکز به عنوان منبع کربن را داراست و بخاطر تلاش در گسترش تولیدات زیستی، تاکنون جوایز متعددی از سوی سازمان انرژی آمریکا کسب کرده است. این شرکت در سال ۱۹۹۸ توانایی تولید کوپلیمر پلیهیدروکسیبوتیرات- والرات را یافت. یکی از کاربردهای این کوپلیمر استفاده در پوششهای ضد آب نظیر پوشش سطح کارتهای اعتباری بود. هزینه اعلام شده از سوی شرکت برای تولید پلیهیدروکسیآلکانواتها در سال ۲۰۰۲، کمتر از یک دلار برای هر پوند اعلام شده است[۹]. طبق اعلام مقامات تجاری این کمپانی، سالیانه، تقاضایی معادل ۲ میلیون پوند برای این دسته از پلیمرها وجود دارد و در صورتی که این قیمت به کمتر از ۵۰ سنت تنزل یابد به ۳ میلیون پوند در سال خواهد رسید. از شرکتهای معتبر و پیشگام در این زمینه شرکت Monsanto است که از این بیوپلیمر در تولید کارتهای اعتباری، لیوانهای یکبار مصرف، کیسههای پلاستیکی قابل کمپوست و بستهبندیهای مواد آرایشی استفاده میکند. در سال ۱۹۹۶ این شرکت، حق تولید کوپلیمر هیدورکسی بوتیرات و والرات را از کمپانی Zeneka با هدف تولید پلی هیدروکسی بوتیرات – والرات توسط گیاهان اصلاح ژنتیکیشده، خریداری نمود. در سال ۲۰۰۶، Metabolix و Archer Danielz Midland شرکت تجاری مشترکی بنام Telles تاسیس نمودند که هدف آن تجارتی کردن بیوپلیمر PHAs با نام تجاری^TM Mirel بود. آنها ساخت اولین پالایشگاه زیستی تولید بیوپلاستیک دنیا را در آیووا شروع کردهاند و طبق برنامه از اواخر سال ۲۰۰۸ توان تولید ۱۱۰ میلیون پوند رزین Mirel در سال را خواهند داشت. بغیر از کمپانیهایی که در جدول ۱-۶ ذکر شدهاند و مهمترین و فعالترین شرکتها در زمینه تولید پلیهیدروکسیآلکانواتها محسوب میگردند، محصولات دیگری نیز تولید شدهاند که یکی از معروفترین آنها تولید بیوپلاستیک Natureworks^TM توسط شرکت Cargill میباشد. این پلیمر، نوعی از پلیمرهای اسیدلاکتیک (PLA) و تولید آن حدود ۱۴۰ هزار تن در سال است.
پلی هیدروکسی آلکانوآتها( PHAs) محدوده گسترده ای از کاربردها را با توجه به خواص جدید شان دارند. در ابتدا آنها در نوارهای بسته بندی، کیسه های دستی، ظروف نگهدارنده و روکش کاغذ استفاده شدند. کاربردهای مشابه پلاستیکهای معمولی مثل لوازم دورانداختنی، ریش تراش، پوشک بچه ، لوازم بهداشتی زنان، لوازم آرایشی، قوطی شامپو و فنجان مقدوراست. PHAs علاوه بر توان کاربردی در قطعات پلاستیکی می تواند بعنوان پیش ماده کایرال برای تولید شیمیایی مواد فعال نوری نیزاستفاده شود[۱۸]. این بیوپلیمرها مخصوصاٌ در حامل های تجزیه پذیر داروهای با دوز کم در طولانی مدت، هورمون، حشره کش ها و آفت کش ها استفاده شده اند. آنها همچنین به عنوان مواد استخوان مصنوعی بخاطر خاصیت پیزوالکتریکشان نیز استفاده شده اند. از دیگر استفاده های درمانی آنها می توان به بشقابک های استخوانی، بخیه، و جایگزین رگهای خونی اشاره کرد[۱۸] .
جدول ۱-۶- شرکتهای تولیدکننده پلیمرهای زیستتخریبپذیر[۱۵, ۱۸, ۳۴]

کاربرد

نام تجاری

نوع پ
لیمر

شرکت تولیدکننده

Biofan

PHB/PHV

Gunze

اسباببازی، پوششهای ضد آب، داروهایی که برای تاثیرگذاری باید در فواصل معین زمانی آزاد شوند

–

PHB, PHBV

Metabolix

کاربردهای کشاورزی نظیر بستهبندی محصولات

Biogreen

PHB

Mitsubishi Gas

سه فوریت: حالت کاملاً اضطرارى و حیاتى و براى مقابله سریع با خسارت حتمى.^[۲۷]
به طور کلی لوایح و طرح‌های که به مجلس ارائه می‌شود بر دو گونه‌اند:

1. 1. طرح‌ها و لوایح قانونی عادی: طرح‌ها و لوایح مزبور دو شوری می‌باشند بدین معنا که مجلس در خصوص این‌گونه طرح‌ها و لوایح در یک شور کلیات را به تصویب می‌رساند و در شور دیگر به جزئیات می‌پردازد و مورد تصویب قرار می‌دهد. غالب طرح‌ها و لوایح، عادی می‌باشند اما در بعضی از موارد که سرعت تصویب قانون ضرورت دارد به نوع دیگری طرح و لایحه تقدیم می‌شود.
      ۲. طرح‌ها و لوایح فوری: طرح‌ها و لوایح مزبور یک شوری می‌باشند بدین معنا که در یک شور هم کلیات وهم جزییات مورد بحث قرار می‌گیرد و احیاناً به تصویب می‌رسد. این قسم از طرح‌ها و لوایح خود ممکن است به یکی از سه شکل ذیل باشد:

الف) طرح‌ها و لوایح یک فوریتی: این قسم از طرح‌ها و لوایح پس از تصویب فوریت آن در مجلس به کمسیون مربوطه ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرار گیرد.
ب) طرح‌ها و لوایح دوفوریتی: در این گونه طرح‌ها و لوایح پس از تصویب دو فوریت آن بلافاصله به طبع و توزیع آن بین نمایندگان اقدام می‌شود و بیست و چهار ساعت پس از توزیع در مجلس مطرح می‌گردد. این گونه طرح‌ها و لوایح به کمسیون ارجاع نمی‌گردد.
ج) طرح‌ها و لوایح سه فوریتی: در این قبیل طرح‌ها و لوایح پس از تصویب سه فوریتی آن، مجلس در همان جلسه وارد دستور می‌گردد و نیازمند ارجاع به کمسیون هم نیست. ضمناً هنگامی که طرح و لوایح با قید فوریت در دستور کار مجلس قرار بگیرد قبلاً از طرف ریس مجلس مراتب به اطلاع شورای نگهبان می‌رسد و شورای مزبور باید در این جلسات حضور یابد و نظر خود راحتی المقدور و بلا فاصله پس از آرای مجلس و یا حد اکثرتا۲۴ ساعت اظهار کند.^[۲۸]
مجلس ششم: ششمین دوره مجلس شورای اسلامی از ۷ خرداد ۱۳۷۹ آغاز به کار کرد. در ۶ خرداد ۱۳۸۳ به کار خود پایان داد. نمایندگان زن در این دوره ۱۳ نفر بودند که این نسبت به کل نمایندگان مجلس ۶/۵ درصد بوده است. در این دوره مانند دوره‌های گذشته به منظور اصلاح و بازنگری در قوانین زنان، خانواده و کودکان حدود ۴۵ مورد طرح و لایحه راجع به زنان، خانواده و کودکان مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد ۲۰ مورد آن تصویب شد که تنها ۱۲ مورد آن مرتبط خاص زنان بود و ۲۵ تای آن نیز ناتمام ماند که این موارد برخی در مجلس رد
شدند و بعضی از طرف دولت یا نمایندگان محترم مجلس مسترد شدند و بعضی دیگر به دلیل اتمام دوره در مراحل مختلف متوقف شدند.^[۲۹]
مجلس هفتم: هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی از ۷ خرداد ۱۳۸۳ آغاز به کار کرد و در ۶ خرداد ۱۳۸۷ به کار خود پایان داد. در این دوره ۱۲ زن وارد مجلس شدند و یک نماینده زن نیز در انتخابات میان دوره‌ای وارد مجلس شد. در طول این دوره تعداد ۵۴ طرح و لایحه با موضوع زنان و خانواده و کودکان در دستور کار مجلس قرار گرفت. از این تعداد حدود ۲۴ مورد به تصویب رسید که تنها ۸ مورد مرتبط با خود زنان بود و نیز ۱۸ تای آن‌ها ناتمام ماند. ماند که این موارد برخی در مجلس رد شدند و بعضی از طرف دولت یا نمایندگان محترم مجلس مسترد شدند و بعضی دیگر به دلیل اتمام دوره در مراحل مختلف متوقف شدند.^[۳۰]

ل) ساماندهی تحقیق

قبل از هر چیزی لازم است توضیح داده شود که کل تحقیق و فصول آن بر مبنای دو دیدگاه مذکور در قسمت بیان مساله، بنا شده است.
این تحقیق بعد از مقدمه شامل چهار فصل می‌باشد. در فصل اول به دیدگاه امام خمینی در حوزه زنان در دو مبحث که مبحث اول شامل سه گفتار و مبحث دوم شامل دو گفتار می‌باشد پرداخته شده است. فصل دوم نیز به تفکیک اصول قانون اساسی مجدداً بر مبنای همان دو دیدگاه پرداخته است. فصل سوم و چهارم هر کدام دارای دو مبحث شامل دیدگاه تساوی‌گرای هویتی و تفاوت‌محور جنسیتی و هر کدام از این مباحث شامل دو گفتار با عنوان گفتار اول قوانین و مصوبات و گفتار دوم شامل طرح‌ها و لوایح ناتمام هر مجلس و هر گفتار شامل سه بند با موضوع اجتماعی- فرهنگی، خانوادگی و سیاسی می‌باشد که کلیه اصول بر مبنای آن‌ها طبقه‌بندی و دسته‌بندی شده اند. در نهایت دو مجلس اول و دوم با هم مقایسه شده و نتایج حاصله با نتایج فصل اول و دوم مجددا مقایسه شده و در نهایت به سوالات پاسخ داده شده و فرضیه‌ها رد یا قبول شدند.

فصل اول:

جای‏گاه زن در دیدگاه امام خمینی

درآمد

امام خمینی به عنوان بنیان‌گذار بزرگ نظام جمهوری اسلامی ایران به وفور بر نقش همسری و علی‌الخصوص نقش مادری زنان تأکید داشته و از این نقش به مثابه والاترین و ارزنده‌ترین نقش برای زنان یاد می‌کرده‌اند که در درجه اول اهمیت قرار دارد و همیشه تأکید داشته‌اند که مادری بزرگ‌ترین موهبتی است که خداوند برای زنان ارزانی داشته است و از همه‌ی آحاد ملت خواستار تسهیل و یاری زنان در این مسیر بودند، ولی در کنار این نقش و جای‏گاهی که برای زنان قائل بودند، از دعوت به زنان برای حضور در سایر صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دریغ نکردند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

امام خمینی از زنان به عنوان معلمان بزرگ انسان‌ساز یاد می‌کردند که باید مبدأ همه‌ی سعادت‌ها و کمالات و اخلاقیات انسانی باشند و بتوانند انسان‌های بزرگی نیز در دامن خود پرورش دهند…و برای این‌که به این وظیفه خطیر جامه عمل بپوشانند، در مرحله اول خود نیز لازم است به این درجه از آگاهی و شعور برسند؛ لذا به کرات در دیدگاه و مصاحبه‌ها و نشست‌ها به حضور پر رنگ زنان در همه‌ی عرصه‌ها تأکید داشته و مشارکت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی آنان را خواستار بودند.
در این فصل، بناست به طور مختصر به نگرش امام خمینی و جای‏گاه زن از نگاه ایشان اشاره شود تا بعد ببینیم که این نوع نگرش یک بنیان‌گذار چه تأثیری بر جای‏گاه زنان در مرحله اول در تدوین قانون اساسی و در مراحل بعدی در تدوین سایر قوانین ریز گذاشته است و آیا آن‌چه که در قوانین منعکس شده است همه‌ی آن چیزی است که امام خمینی (ره) بنا داشتند در یک جامعه اسلامی در حق زنان پیاده کنند؟
با توجه به دیدگاه و سخنان این مرجع عالی‌قدر و این بنیان‌گذار بزرگ می‌توان دو نگرش و دیدگاه حاکم در رابطه با زنان را شاهد بود:
گفتار نخست: دیدگاه تساوی‌گرای هویتی
بر اساس این دیدگاه، زن دارای هویت مستقل است و به عنوان یک انسان و نه صرفاً یک زن دارای هویت است و در قالب یک انسان مطرح می‌شود و دارای جای‏گاه خاص انسانی است و همه حقوق یک انسان به او تعلق میگیرد. (زن مستقل) همچنان که امام نیز می‌فرمایند:
زن انسان است؛ آن‌هم یک انسان بزرگ، زن مربی جامعه است، از دامن زن انسان‌ها پیدا می‏شوند. مرحلۀ اولِ مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسان‌ها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می‏کند؛ و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می‏کند. مبدأ همۀ سعادت‌ها از دامن زن بلند می‏شود. زن مبدأ همۀ سعادت‌ها باید باشد.^[۳۱]

۱. تأکید بر شخصیت وجودی زن

از نگاه ایشان زن، مظهر تحقق آمال بشری است:
روز بزرگ و اجتماع عظیم و محل مبارک، روز ولادت زهرای مرضیه که روز زن است، روز پیروزی زن است و روز نمونۀ زن در عالم است. زن نقش بزرگی در اجتماع دارد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش ده زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج می‏رود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است. روز بزرگی است، یک زن در دنیا آمد که مقابل همۀ مردان است. یک زن به دنیا آمد که نمونۀ انسان است. یک زن به دنیا آمد که تمام هویت انسانی در او جلوه‏گر است. پس روز، روز بزرگی است؛ روز شما زنان است.^[۳۲]

۲. برابری زن و مرد در حقوق و هویت انسانی و اجتماعی

در کلام امام خمینی زن در کنار مرد و برابر با او دارای هویت انسانی و اجتماعی و گهگاه بالاتر از مرد می‌باشد که باید پا به پای مرد و به عنوان جزئی از اجتماع انسانی در رشد و شکوفایی نظام تازه تأسیس اسلامی قدم بردارد و مردان را مثل دوران انقلاب یاری و همراهی کند.
ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه‌های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر، و هم دوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند.^[۳۳]
در این نگاه، تفاوتی بین زن و مرد نیست چرا که هر دو انسانند و زن همچون مرد دارای تکالیف و مسئولیت‌هایی در قبال جامعه است.
«از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد.^[۳۴] در خصوص زنان، اسلام هیچ‏گاه مخالف آزادی آنان نبوده است، برعکس اسلام با مفهوم زن به عنوان شیء مخالفت کرده است و شرافت و حیثیت او را به وی باز داده است. زن مساوی مرد است. زن مانند مرد آزاد است که سرنوشت و فعالیت‌های خود را انتخاب کند همان حقوقی که برای مرد وجود دارد برای زن نیز محفوظ است و او نیز حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مردان دارد». ^[۳۵]
وقتی از ایشان سوال شد که: در حکومت آینده، آزادی زنان چگونه خواهد بود؟ آیا این‌ها باید مدارس را رها کرده و به منازل بروند، یا این‌که برایشان امکان خواهد داشت به تحصیلات خود ادامه دهند؟ امام در پاسخ گفتند:
«این حرف‌هایی که راجع به زنان و یا مسائل دیگر شنیده‏اید، این‌ها هم تبلیغات شاه و اشخاص مغرض است. زن‌ها آزاد هستند و در تحصیل هم آزاد هستند، در کارهای دیگر هم آزادند، همان‌طور که مردها آزادند. حالاست که نه زن آزاد است و نه مرد». ^[۳۶]
امام در جواب راسل‏کر (نمایندۀ پارلمان انگلیس ـ مجلس عوام ـ و عضو حزب کارگر) که در خطاب به امام پرسید:
دشمنان شما ادعا می‏کنند، که حقوق زنان در حکومت اسلامی از بین می‏رود، حقوق کنونی که زنان در زمان شاه به دست آورده‏اند در آینده از بین می‏رود. من خودم البته باور ندارم؛ شما چه نظری دارید؟ ایشان پاسخ دادند:
«زن‌ها در حکومت اسلامی آزادند؛ حقوق آن‌ها مثل حقوق مردهاست. اسلام زن را از قید اسارت مردها بیرون آورد و آن را هم‌ردیف مردها قرار داده است. تبلیغاتی که علیه ما می‏شود برای انحراف مردم است. اسلام همۀ حقوق و امور بشر را تضمین کرده است. الآن از فشار حکومت در ایران، آزادی نه برای مرد است و نه برای زن؛ در اسلام برای همه هست». ^[۳۷]
– امام در پاسخ خبرنگار رادیو ـ تلویزیون لوکزامبورگ که پرسید: آیا حکومت اسلامی حکومتی قهقراگرا نیست؟ شاه می‏خواهد یک کشور مدرن برقرار کند؛ کشورهای عربی نیز به دنبال پیشرفت هستند؛ ولی اسلام با رفورم و تغییرات اجتماعی مثل آزادی زنان مخالف است، نظر شما در این باره چیست؟ پاسخ دادند:
«دولت شاه با رشد اجتماعی ما مخالف بود و تمام آزادی و استقلال کشور ما را از دست داده بود. دولت اسلامی قهقراگرا نیست و با همۀ مظاهر تمدن موافق است مگر آن‌چه که به آسایش ملت لطمه وارد آورد و با عفت عمومی ملت منافات داشته باشد. اسلام با آزادی زن نه تنها موافق است بل‏که خود پایه‏گذار آزادی زن در تمام ابعاد وجودی زن است». ^[۳۸]
در پاسخ خبرنگار روزنامۀ آلمانی دنیای سوم نیز که پرسید: تشیع در نظر کشورهای غربی به عنوان عنصری محافظه‏کار در پیشرفت قلمداد شده است. همچنین ما خواسته‏های شیعیان را مبنی بر کناره‏گیری زنان از صحنۀ زندگی اجتماعی و نیز بازگشت به قوانین شیعی که می‏خواهد سنت مذهبی مبنای قوانین حکومتی قرار گیرد، همان‌طوری که در قانون اساسی -که به طور غیر قانونی به این صورت درآمده ـ نیز ذکر شده است، شنیده‏ایم. ما هم‌چنین شنیده‏ایم که تشیع سبک زندگی غربی را برای این‌که با سنت‌های مذهبی توافق ندارد رد می‏کند. آیا ممکن است شما نظر خود را دربارۀ این مساله بر اساس مذهب تشیع بیان کنید؟ پاسخ می‌دهند:
«تشیع که مکتبی است انقلابی و ادامۀ اسلام راستین پیامبر (ص) است همچون خود شیعیان، همیشه مورد حملات ناجوانمردانۀ مستبدین و استعمارگران بوده است. تشیع نه تنها زنان را از صحنۀ زندگی اجتماعی طرد نمی‏کند، بل‏که آنان را در جامعه در جای‏گاه رفیع انسانی خود قرار می‏دهد. ما پیشرفت‌های دنیای غرب را می‏پذیریم، ولی فساد غرب را که خود آنان از آن ناله می‏کنند، نه». ^[۳۹]
خبرنگار مجلۀ هفتگی آمستردام نیوروو هلند از امام پرسید: بازگشت به قوانین قرآن برای زنان، مردم عامی، و در مورد تفریحات ـ الکل، فیلم و غیره ـ به چه معنی است؟ امام در جواب فرمودند:
«در نظام اسلامی، زن به عنوان یک انسان می‏تواند مشارکت فعال با مردان در بنای جامعۀ اسلامی داشته باشد ولی نه به صورت یک شیء. نه او حق دارد خود را به چنین حدی تنزل دهد و نه مردان حق دارند که به او چنین بیندیشند». ^[۴۰]
زمانی که خبرنگار روزنامۀ هلندی دی‌وُلت‌کرانت از امام پرسید: مشخصاً حقوق زنان در جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟ تکلیف مدارس مختلط چه می‏شود؟ مسألۀ تنظیم توالد و تناسل و سقط جنین چگونه خواهد شد؟ امام در پاسخ گفتند:
«از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. بله در بعضی از موارد تفاوت‌هایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آن‌ها ارتباط ندارد. مسائلی که منافات با حیثیت و شرافت زن ندارد آزاد است. سقط جنین از نظر اسلام حرام است». ^[۴۱]
ایشان در پاسخ خبرنگار لبنانی نشریۀ «امل» ارگان جوانان حرکه المحرومین در مورد این سوال که: زنان تودۀ عظیمی از مسلمانان را تشکیل می‏دهند، چه نقشی، چه حقی شما برای زن در نظامی اسلام‌ی قائل هستید؟ این‌گونه جواب دادند:
«هم اکنون زنان مسلمان ایران، در مبارزات سیاسی و تظاهرات بر ضد شاه شرکت دارند. به من اطلاع داده ‏اند که در شهرهای ایران زنان جلسات سیاسی دارند. در نظام اسلامی، زن همان حقوقی را دارد که مرد دارد، حق تحصیل، حق کار، حق مالکیت، حق رأی دادن، حق رأی گرفتن. در تمام جهاتی که مرد حق دارد، زن هم حق دارد. لکن در مرد هم مواردی است که چیزهایی به دلیل پیدایش مفاسد بر او حرام است و هم در زن مواردی هست که به دلیل اینکه مفسده می‏آفریند حرام است. اسلام خواسته است که زن و مرد، حیثیت انسانی‌شان محفوظ باشد..».^[۴۲]
امام خمینی هم‌چنین در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج به جای‏گاه زنان در اسلام نیز اشاره کرده و فرمودند:
«این تبلیغات که اگر اسلام پیدا شد، مثلاً دیگر زن‌ها باید بروند توی خانه‏ها بنشینند یک قفلی هم درش بزنند بیرون نیایند! [خندۀ حضار] این چه حرف غلطی است که به اسلام نسبت می‏دهند. صدر اسلام زن‌ها توی لشکرها هم بودند؛ توی میدان‌های جنگ هم می‏رفتند. اسلام با دانشگاه‌ها مخالف نیست، با فساد دانشگاه‌ها مخالف است؛ با عقب نگه داشتن دانشگاه‌ها مخالف است. با دانشگاه استعماری مخالف است اسلام، نه با دانشگاه مخالف است. اسلام با هیچ چیز از این مظاهر ـ عرض می‏کنم ـ تمدن مخالفت ندارد، و با هیچ قشری از شماها مخالفت ندارد. اسلام زن‌ها را دستشان گرفته آورده در قبال مردها نگه داشته؛ در صورتی که در زمانی که پیغمبر اسلام آمد، زن‌ها را هیچ حساب می‏کردند. اسلام زن‌ها را قدرت داده است. اسلام زن‌ها را در مقابل مردها قرار داده؛ نسبت با آن‌ها تساوی دارند. البته یک احکام خاص به مرد است که مناسب با مرد است؛ یک احکام خاص به زن است، مناسب با زن است. این نه این است که اسلام نسبت به زن و مرد فرقی گذاشته است. زن و مرد همه آزادند در اینکه دانشگاه بروند؛ آزادند در اینکه ـ عرض می‏کنم ـ رأی بدهند، رأی بگیرند. آنی که مخالفند، این است که این طوری که این‌ها زن را می‏خواهند بار بیاورند که یک ملعبه‏ای در دست مردها باشد، به قول شاه: «زن خوب است فریبا باشد»! ما می‏خواهیم این کلمه را بگیریم، این غلط را بگیریم. ما می‏خواهیم زن آدم باشد مثل سایر آدم‌ها، انسان باشد مثل سایر انسان‌ها، آزاد باشد مثل سایر آزادها».^[۴۳]
ایشان در جمع بانوان مجتمع آموزشی طیبه پیراستۀ لنگرود بر اهمیت شغل آموزش نیز تأکید کرده و فرمودند:
«خود شما مشغول آموزش باشید و مشغول پرورش دخترها و پسرها باشید، و مشغول هستید. و البته این بسیار شغل شریف، ولی مسئولیتش هم زیاد است. شغلتان شریف است؛ مسئولیتش هم زیاد است. یعنی مسئولید که این بچه‏ها را تربیت بکنید، این دختر بچه‏ها را تربیت اسلامی، تربیت انسانی. روح‌های آن‌ها را متحول کنید به یک روح انسانی و اسلامی تا برای مملکتتان مفید باشند».^[۴۴]
امام خمینی بر اشتغال زن نیز تأکید داشتند؛

غیر از سرزمین ایران که در‌آن عصر مهد تشیع بود، در نقاط دیگر نیز شیعیان حضوری فعال داشتند. در مصر حکومت بدست فاطمیان بود که برنامه ی دولتشان رواج دین و علم بود.^[۲۳۷] در موصل، نصیبین، حلب و شام، آل حمدان زمامدار مسلمانان بودند که خود از گرایشات شیعی برخوردار بودند.^[۲۳۸] حتی در بغداد که مرکز خلافت و اقتدار اهل سنت بود، به دلیل توسعه‌ی قدرت آل بویه، شیعیان توانستند از قدرت سیاسی و اجتماعی نیرومندی برخوردار شوند و بهترین دلیل این مطلب رسیدن ((طالبین)) به مقام، نقابت و امارت حاج در بغداد می‌باشد.^[۲۳۹]
به هر ترتیب وجود این شرایط باعث گردید تا شیخ صدوق بتواند، اولاً، در کمال سهولت سفرهای علمی خود را آغاز کرده و با پشت سرگذاردن شهر و دیارهای مختلف از محضر اساتید شیعه و سنی استفاده کند و متقابلاً احادیث خود را در اختیار علاقمندان قرار دهد و یا کتب و مقالات خود را در دفاع از تشیع و ردّ عقاید مخالفان انتشار دهد .
صدوق در بین دانشمندان از نظر وسعت معلومات و کثرت کتب و مصنفات فردی کم نظیر بوده است و اگر به عباراتی که در ستایش وی از زمان دانشمندان ادوار بعد صادر شده، توجه کنیم درمی‌یابیم که تعبیر (رئیس المحدثین) بیش از هر تعبیر دیگری در مورد وی بکار رفته است.^[۲۴۰]
آثار صدوق همگی بیانگر آن است که وی در فضل و کمال سرآمد بود و در دانشهای گوناگون مهارتی بسزا و دستی توانا داشت کسانی‌که در شرح‌حال وی قلم فرسایی کرده‌اند. او را دانمشندی زبر دست، شخصیتی برزگوار، مردی بی‌نظیر و حدیث شناسی آگاه خوانده‌اند که حضورش در دیگر عرصه‌های علمی همراه با مورخان و فیلسوفان و ادیبان و طلب آموختگان به چشم می‌خورد.^[۲۴۱] به گفته‌ی یکی از محققین ((آثار شیخ صدوق)) تنها مجموعه‌ای گرد‌ آمده از احادیث نیست، بلکه با جستجو و مقایسه‌ی سلسله اسناد آن با دو کتاب ((رجال)) نجاشی و ((الفهرست)) شیخ طوسی، می‌توان روایاتی که صدوق از مشایخ اجازه،^[۲۴۲] خود از متون کهن تر امامیه اخذ کرده را شناسایی نمود. هم چنین کتب شیخ صدوق برای مطالعه‌ی تاریخ امامیه به خصوص در دوره‌ی غیبت صغری به دلیل داشتن متون فراوانی از آن دوره، اهمیت فراوانی دارد.^[۲۴۳]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از آنجا که معارف دین اسلام از دو منبع قرآن و حدیث سرچشمه می‌گیرد، متاسفانه برخی از خائنان و سود جویان با جعل‌حدیث در فضای‌سیاسی هر دوره سود جسته‌اند تا‌آنجا‌که امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: ((حدیثی را از ما قبول نکنید مگر این که موافق قرآن و سنت بوده و از سایر روایات ما شاهدی بر آن بیابید)).^[۲۴۴]
وجود دروغگویان و حدیث سازان و در هم آمیختگی روایات صحیح و جعلی، کار استفاده از احادیث را بر مردم مشکل نموده و همه را در حیرت و سردرگمی فرو برده بود. خصوصاً پس از رحلت امام حسن عسگری(ع) و آغاز غیبت امام زمان(عج) بلاتکلیفی و حیرت‌مردم صد چندان شده بود زیرا در زمان حضور امامان معصوم به رغم فشارها و محدودیت‌هایی که از ناحیه‌‌ی حکام ستمگر بر شیعیان اعمال می‌شد، ولیکن دسترسی به امام و سوال از احکام شرعی تا حدودی امکان داشت ولی پس از شهادت امام یازدهم و استتار دوازدهمین شمس امامت در پرده‌ی غیبت، دست شیعیان از دامان آن بزرگواران کوتاه شد و راه استفاده‌ی حضوری از محضر پر فیضشان برای مدتی نامعلوم مسدود گردید و در این جا بود که صدوق اقوام به ضبط و جمع آوری احادیث پیامبر و اهل بیت نمود و برای این منظور رنج سفرهای طولانی را بر خود هموار کرد و اگر مطلع می‌شد که در‌آن شهر و دیار حدیث صحیحی نزد کسی هست با وجود مشکلات سفر در آن روزگار خود را به آن شهر می‌رساند و اخذ حدیث می‌کرد و کتب معتبر خود را برای شیعیان به یادگار گذاشت که به عنوان مرجع استنباط احکام و فقه اهل بیت، مورد استفاده‌ی شیعیان بود و چون پس از غیبت امام زمان(عج) رابطه‌ی ظاهری شیعیان با امام معصوم قطع شد و امکان سوال مسائل فقهی از معصومین(ع) مسیر نبود. با نگارش آثار خود تا حدودی این مشکل را حل نمود.^[۲۴۵]
شیخ در این راه به حوزه‌ی اهل سنت نیز پای گذاشته و همان‌گونه‌که احادیث امامان شیعه را از مشایخ شیعه بدست آورده، احادیث نبوی را نیز از علمای اهل سنت اخذ نموده و در مقام تالیف کتابهای خویش از احادیث شیعه و اهل سنت، هر دو استفاده کرده است. بدین ترتیب در بسیاری از کتب صدوق مانند: معانی الاخبار، خصال، علل الشرایع، الامالی، من لا یحضره الفقیه، روایات نبوی در کنار روایات امامی آورده شده است. علامت روایات نبوی در کتب شیخ، طرق روایی آنهاست و معمولاً سند این روایات در نهایت به یکی از صحابه مانند: ابوهریره، ابن عباس، ابن مسعود، عایشه و … از رسول خدا (ص) می‌رسد.^[۲۴۶]
۲-۵- برگزاری مناظرات کلامی و مواجهه با تشیع ستیزی:
یکی از عوامل‌مهمی‌که باعث شد مذهب‌تشیع که پیرو و حامی در امانت‌بزرگ الهی؛ قرآن، اهل بیت عصمت و طهارت بود از میان نرود و پا بر جای بماند و به نسل‌های بعدی هر عصری سپرده شود، تشکیل مجلس مناظره و مباحثه‌ی علمای هر عصر با مخالفان بود. این‌کار سابقه‌ی‌دیرینه‌ای‌داشت. مثلاً در تاریخ صدر اسلام‌ مشاهده‌می‌شود که مباحثات و مناظرات‌گوناگون میان پیامبر(ص) با علمای یهود و نصاری در می‌گرفت و در برخی اوقات حتی به مباهله کشید ه می‌شد.^[۲۴۷]
به هر روی، علم کلام، دانشی است که از عقاید اسلامی با تکیه بر آیات و روایات بحث می‌کند، بسیاری از آثار صدوق نظیر: التوحید، کمال‌الدین و تمام النعمه، الاعتقادات، معانی‌الاخبار، الهدایه و الامالی، به وضوح نشان‌دهنده‌ی شخصیت کلامی شیخ‌صدوق و تلاش‌های همه جانبه‌ی او در تثبیت مبانی فکری تشیع است.^[۲۴۸]
ابن‌بابویه از جنبه‌ی کلامی با مکاتب و مذاهب متنوعی مواجه بوده است. از یک‌سو با برخی از مکاتب‌امامی، که از آن‌ها به (اهل غلو) و (اهل تقصیر) و کوتاهی در حق ائمه، تعبیر‌می‌کند، درگیر بوده و کتابهای با عنوان (ابطال الغلو و التقصیر) در رد این دو گروه تالیف کرده است.^[۲۴۹] و از سوی دیگر در تبیین مهدویت از دیدگاه امامیه، ضمن تالیف آثار متعدد، از جمله کتاب مهم کمال الدین، به رد ایرادات معتزله و زیدیه و دیگر مخالفان پرداخته و سعی بلیغی در نقض آراء قائلین به فتوت (انفصال رشته‌ امامیه) و رفع شک امامیان در عصر غیبت کرده است. از دیگر ابعاد کلامی بابویه، رد اتهاماتی است‌که مخالفین به امامیه می‌زدند.^[۲۵۰]
در روزگار صدوق، عشق وارادت زمام داران آل بویه نسبت به خاندان پیامبر(ص) از یک سو و ضعف حکومت عباسیان و در هم شکستن جو اختناق و وحشتی که خلفای عباسی ایجاد کرده بودند از سوی دیگر، زمینه‌ای را فراهم کرد تا علمای شیعه بتوانند در محافل و مجالس عمومی، آزادانه از احکام و عقاید اهل بیت(ع) سخن بگویند و با تشکیل جلسات مناظره و مباحثه به طور زنده از اصول و مبانی تشیع در زمینه‌ی توحید ، نبوت و امامت و احکام فقهی به خوبی دفاع کنند و نیز شبهات و اتهاماتی را که در طول تاریخ و سالیان متمادی از ناحیه‌ی مخالفین بر مکتب تشیع وارد شده بود، دفع نموده، و گرد و غبار شک و تردید را، از چهره ی آن بزدانید.^[۲۵۱]
یکی از اقدامات موثر شیخ صدوق تشکیل جلسات مناظره در حضور سلطان رکن الدوله و جمع کثیری از مردم ری (پایتخت آل بویه) بود^[۲۵۲]. شیخ صدوق در این مناظرات از سیره‌ی برخی امامان(ع) از جمله امام باقر (ع)، امام صادق(ع) و امام رضا (ع) و نیز برخی از اصحاب و شاگردان آنها از جمله زراره بن امین، محمد بن مسلم، محمد بن محمد بن نعمان، (معروف به مومن الطاق) و هشام بن سالم، پیروی می‌کرد. ایشان کسانی بودند که جملگی در مکتب امامان باقر و صادق(ع) پرورش یافتند و موظف شدند که در صورت مساعد بودن اوضاع، حقایق مذهب تشیع را از طریق مناظرات مذهبی اعلان کنند.^[۲۵۳]
شیخ صدوق در مناظرات مذهبی، در حد متکلمی قوی ظاهر شده که با اتکاء به منطق قرآن و روایات به خوبی از حقانیت تشیع دفاع نموده است. در مناظرات مجالس رکن الدوله، گاهی رکن الدوله خود ناقل شبهات مذهبی و سوالاتی بوده که از جانب مخالفان شیعه مطرح و پاسخگویی به آن ضرورت داشته است. شیخ صدوق در آثار خود از پنج کتاب نام می‌برد که حاوی مجالس او در حضور رکن الدوله بوده است. علاوه بر آن مناظرات شیخ صدوق، توسط یکی از شاگردان او بنام شیخ جعفر بن محمد دور بستی رازی گردآوری شده است.^[۲۵۴]
قاضی شوشتری نیز برخی از مناظرات صدوق را در کتاب مجالس المومنین ذکر کرده است و در خصوص یکی از مجالس مناظره‌ی صدوق نوشته است: ((چون معیت فضایل نفسی و نفسانی آن شیخ و عالم ربانی در میان اقاصی اوانی مشهود گردید، آوازه‌ی ریاست و اجتهاد او در مذهب شیعه‌ی امامیه، به سمع رکن الدوله رسیده، مشتاق صحبت فایز البهجت او گردید و به تعظیم تمام التماس تشریف قدوم سعادت لزوم او نمود و چون به مجلس در آمد او را پهلوی خود نشانده ، نیازمندی بسیار اظهار فرمود و چون مجلس قرار گرفت، جناب شیخ دعوت به مباحثه و مناظره نمود)).^[۲۵۵]
تامل در مناظراتی که از شیخ صدوق بر جای مانده به خوبی آگاهی و تسلط شیخ را به مبانی کلامی شیعه و اهتمام صدوق

۲-۴-۲-۳-۱- آسیب بر فرزندان
نگرشها و رفتار والدین میتواند تسهیل کننده یا مانع جریان رشد طبیعی و سالم کودک و نوجوان باشد. وجود والدین پذیرا و فهمیده منبع امنیت و آرامش برای نوجوانان محسوب میشود. نقش والدین در آرامش و سلامت روانی فرزندان مورد تاکید همهی محققان و اندیشمندان تربیتی میباشد. کودک برای رشد سالم و کامل روانی و شخصیتی و بهرهمندی از روحیهی خوب و رشد پاینده نیاز دارد که دوران کودکی مناسبی داشته باشد و در زیر چتر محبت والدین و ارشادهای آنان، به شخصیت سالم دست یابد و برای زندگی اجتماعی آماده شود. بدیهی است غیبت والدین به هر علت که باشد، به ویژه در صورتی که زندان مطرح شود، چه آثار زیان بار، صد چندان میشود و کودک علاوه بر برخوردار نبون از محبت و توجّه به ارشادهای والدین، باید متحمل کنایهها، حرف و سخن ها باشد که به جرم والدین مرتبط است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کودکی که یکی از والدینش در زندان به سر میبرد، از لحاظ پذیرش اجتماعی در بین همسالان هم مدرسه ای و سایر موقعیتهای اجتماعی با مشکلات عدیدهای رو به رو میشود و همواره یک احساس حقارت، شکست، سرخوردگی، خود کوچک بینی را با خود حمل میکند و تمامی روابط اجتماعی و انسانیاش را تحت تاثیر قرار میدهد^[۴۷]. از جمله مسایل اجتماعی که برای فرد بروز میکند، ناسازگاری اجتماعی است. فرد ناسازگار، قادر و خواهان پذیرش مسئولیت متناسب با سن خود نیست. برای اشتباههای خود دلیل تراشی میکند و عذر و بهانه میآورد شخصی که دارای شخصیت سالم سازندهای است، دارای سازگاری اجتماعی مطلوبی میباشد و کودک یا نوجوان که به دور از محبت و توجّه والدین و تحت سرپرستی یکی از آنان بزرگ میشود، بالقوه آمادگی بیشتری برای ناسازگاری دارد.
۲-۴-۲-۳-۲- آسیب بر همسر
فرد به هر علتی که حبس شود و چه جرم سبک داشته باشد یا سنگین، بیگناه باشد یا گناهکار، عمد باشد یا غیر عمد، در مکانی قرار میگیرد که آثار سوء آن نه فقط به خود او، بلکه، شامل همسر او هم میشود. این عواقب و آثار سوء از متارکه یا طلاق گرفته تا گرایش به جرم و فساد، مشکلات روانی، اجتماعی، اقتصادی و… را شامل میشود. از جمله متداولترین آثار سوء طلاق در میان فرد زندانی و همسر اوست. البتّه بدیهی است که طلاق خود ممکن است به عنوان یک متغیر مستقل و اثر گذار بر زندانی شدن رخ دهد، چنین رابطهای قابل قبول خواهد بود. امّا، در موارد متعددی مشاهده شده است که پس از زندانی شدن فرد، به ویژه در مواردی، که سابقهی تخلّف و حبس وجود داشته یا مدت حبس طولانی بوده است همسر وی ممکن است بیشتر تمایل به طلاق پیدا کند. در خصوص گرایش به جرم و بزهکاری و به ویژه فساد و انحرافهای اخلاقی و جنسی برخی از همسران زندانی به تبع زندانی شدن فرد، مردانی که همسرانشان زندانی میشوند، علاوه بر گرایش به ازدواج مجدد، به ارتباط نامشروع نیز اقدام میکنند.
فصل سوم
۳- جایگزینهای کلاسیک قرار بازداشت موقت
از نظر لغوی، تأمین مصدر باب تفعیل و از ریشه امن- به معنای امنیت دادن- اطمینان دادن- امین کردن، امن کردن، آرام کردن، بی بیم کردن، حفظ کردن آمده است. جمع آن تأمینات میباشد که ادارهای است در شهربانی که به توسط ماموران خود تقصیرات قانونی را کشف میکند که اکنون اداره آگاهی میگویند^[۴۸].
در مقررات قانونی ما تعریف خاصی از قرارهای تأمین کیفری به چشم نمیخورد و مقنن فقط در ماده ۱۳۲ ق. آ. د.ک. مصوب سال ۱۳۷۸ ضمن قید اهداف تأمین، پنج نوع تأمین کیفری را بر شمرده است. یکی از حقوق دانان قرارهای تأمینی را این چنین بیان نموده است.” قرار تأمین کیفری عبارت است از تصمیمی که در مرحله تحقیقات مقدماتی توسط مقام صالح قضایی در خصوص متهم اتخاذ و تا صدور حکم و اجرای آن ادامه مییابد^[۴۹] قرار تأمین، یک تصمیم قضایی است که پرونده را وارد ماهیت دعوی میکند. ولی قاطع دعوی نیست که از طرف مقامات صالح قضایی در مورد متهم اتخاذ که برای حفظ و در دسترس داشتن متهم و جلوگیری از تضییع حقوق احتمالی شاکی و جامعه میباشد، تصمیم بر اخذ تأمین باید قانونی باشد و در حدود قانون محدود شود این تصمیم صرفاً در مورد متهمان اعمال میشود. البتّه در شرایط استثنایی در مورد محکومان هم امکان صادر شدن دارد(۲۵۶ ق. آ.د.ک. ) قرارهای تأمین در دادسرا به وسیله مقامات تحقیق (بازپرس، دادیار تحقیق، دادستان) و در دادگاه به وسیله قاضی و در دادگاه تجدید نظر نیز تحت شرایطی این دادگاه صلاحیت صدور قرارهای تأمین را دارد. ولی در دیوان عالی کشور صدور قرار تأمین منتفی است. ماده ۱۵۶ ق.آ.د.ک.
“هرگاه از حکم صادره درخواست تجدید نظر شود و از متهم تأمین اخذ نشده باشد و یا متناسب با جرم و ضرر و زیان شاکی خصوص نباشد دادگاه تجدید نظر با توجّه به دلایل موجود می تواند تأمین متناسب اخذ کند.”
قرارهای تأمین کیفری جزء قرارهای اعدادی هستند چون مقدمات انجام تحقیقات و بازجویی و بررسی دلایل و مدارک طرفین و دادرسی منصفانه را فراهم میکنند. دلایلی که موجب شد این قرارها در مبحثی جداگانهای بررسی شوند و به شرح ذیل میباشند.
۱- به دلیل وجود نقص قانونی در ماده ۱۳۲ ق.آ.د.ک که تمامی قرارهای تأمینی را به صورت متوالی بیان نموده است.
۲- به دلیل حصری بودن قرارهای تأمینی که منحصر به پنج قرار تأمینی و یک قرار انضمامی در ماده ۱۳۳ ق.آ.د.ک، در حالی که سایر قرارهای اعدادی به صورت تمثیلی میباشد.
۳- به دلیل اهداف ویژه قرارهای تأمینی از جمله:
الف) حمایت از حقوق بزه دیده و افراد جامعه در برابر بزهکاران.
ب) دسترسی به متهم و حضور به موقع وی
ج) جلوگیری از فرار و پنهان شدن متهم
د) جلوگیری از امحاء آثار و ادله جرم و تبانی با شهود.
۴- ضابطهمند بودن قرارهای تأمینی:
با توجّه به این که اصل برائت و آزادی انسانهاست، و قرارهای تأمینی کیفری به هر حال محدودیتهایی را برای افراد به وجود میآورند، بنابراین در استفاده و اصدار این قرارها باید به قدر متقین اکتفا نمود. به همین جهت مقنن برای حمایت از حقوق و آزادیهای افراد، اختیارات مقام قضایی را در انتخاب نوع تأمین محدود نموده و او را مقید به رعایت ضوابط و معیارهایی کرده است پس ملاحظه میشود که مقام قضایی اختیار مطلق ندارد، علیهذا قرار تأمینی که با رعایت ضوابط قانونی صادر میشود اصطلاحاً” قرار تأمین متناسب” نامیده میشود^[۵۰].
قانون اصول محاکمات جزایی، مصوب۱۲۹۰ هجری شمسی، چهار نوع تأمین جایگزین بازداشت موقت پیشبینی کرده است. در عرف قضایی کشور ما این چهار نوع قرار تأمین شناخته شده و جایگاه خاصی دارد. در ماده ۱۲۹ قانون مذکور (اصلاحی بهمن ۱۳۳۵) آمده است: برای جلوگیری از فرار یا پنهان شدن متهم، بازپرس میتواند یکی از قرارهای تأمین ذیل را صادر نماید^[۵۱].
۱- التزام عدم خروج از حوزه قضایی با قول شرف.
۲- التزام عدم خروج با تعیین وجه التزام تا ختم محاکمه و اجرای حکم.
۳- اخذ کفیل، در صورتی که متهم تقاضا نماید به جای کفیل وجه نقد یا مال منقول یا غیر منقول بدهد، بازپرس مکلف به قبول آن است.
۴- اخذ وثیقه( وثیقه اعم است از وجه نقد و مال منقول یا غیر منقول)
قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری نیز همانند قانون اصول محاکمه جزایی، نخست چهار نوع قرار تأمین جایگزین بازداشت موقت پیش بینی مینماید. این چهار نوع قرار در حقیقت همان قرارهای تأمین متداول و شناخته شدهای هستند که با مختصر تغییر عبارتی و به شرح زیر در ماده ۱۳۲ قانون جدید عنوان گردیده است. براساس ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی در موارد لزوم و جلوگیری از فرار و پنهان شدن یا تبانی با دیگران، قاضی مکلف است پس از تفهیم اتهام به وی یکی از قرارهای تأمین کیفری یاد شده را صادر نماید.
لازم به ذکر است قرارهای تأمین کیفری مندرج در ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ حصری بوده و با یکدیگر قابل جمع نیستند و مقام قضایی فقط از یکی از آنها میتواند استفاده کند مگر قرار عدم خروج از کشور که طبق صراحت ماده ۱۳۳ قانون مذکور امکان صدور این قرار علاوه بر یکی از قرارهای پیش گفته (یاد شده) وجود دارد که در مباحث آتی مورد بررسی قرار میگیرد با این وجود در این فصل به بررسی این قرارها که قلمرو جایگزینهای کلاسیک قرار بازداشت موقت را تشکیل میدهند به صورت تفصیلی میپردازیم.
۳-۱- قرار التزام به حضور با قول شرف
به طور کلی التزام به معنی ملتزم شدن، خود را به رعایت اموری ملزم دانستن است در قرار التزام به حضور با قول شرف، متهم با دادن قول شرف ملتزم می شود که در مواقع لزوم در دادگاه حاضر شود^[۵۲].
۳-۱-۱- ماهیت و شرط آن
خفیفترین تأمینی که در قانون برای متهم، پیشبینی شده”التزام” حضور با قول شرف است. یعنی متهم قول شرف میدهد که هر گاه مقام قضایی او را احضار کرد حاضر گردد. این نوع تأمین گرچه از جهت روانی شخص را ماخوذ به حفظ قول و قرار مینماید ولی از جهت مادی هیچ گونه آثاری برای آن مترتب نیست. مضافاً این که قرار مزبور ضمانت اجرای خاصی ندارد و اگر متهم در مواقع احضار حضور نیابد، تنها یک عمل غیر اخلاقی مرتکب میشود و دلیل بر بدقولی او میباشد لذا این قرار را نباید درباره بزهکاران حرفه ای و افراد سابقهدار و یا در جرایم مهم صادر کرد. لیکن به کارگیری آن در جرایم سبک و به ویژه نسبت به متهمانی که از فرهنگ اجتماعی بالایی برخوردارند و به قول و شرف خود ارزش مینهند، موجه و مناسب به نظر میرسد. لازم به توضیح است مهمترین تغییری که در بند اول ماده ۱۳۲ قانون جدید نسبت به مقررات قبلی مشاهده میشود استفاده از عبارت ” التزام به حضور” است، زیرا در قوانین گذشته (قانون اصول محاکمات جزایی،۱۲۹۰) از عبارت ” التزام به خروج از حوزه قضایی” استفاده شده بود که موجب به وجود آمدن محدودیتهایی زیاد برای متهم میشد.^[۵۳]
۳-۱-۲- ضمانت اجرا
قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ ضمانت اجرای خاصی را برای عدم رعایت متهم در قبال تعهد خود در نظر نگرفته است و اینگونه میتوان از این قانون دریافت که اگر متهم تخلّف نماید مرتکب عمل غیر اخلاقی شده و بدقولی کرده است و لیکن از نظر قانونی، اثری بر آن مترتب نیست. البتّه این مربوط به وقتی است که متهم با امضاء قرار التزام (یا اثر انگشت) ملتزم به حضور در دادگاه میشود. بعضاً پس از صدور قرار التزام به حضور با قول شرف، متهم از دادن التزام استنکاف نموده و ملتزم به حضور نمیشود. در قانون تکلیف قضیه روشن نشده و هیچ صراحت قانونی در باب ضمانت اجرای عدم التزام نداریم^[۵۴]. ملتزم نشدن متهم، نباید به طور مستقیم اقدام به بازداشت متهم شود و باید به ترتیب اولویت به سایر قرارهای تأمین کیفری توسل شود، زیرا اولاً تشخیص ابتدایی قاضی(بر حسب محتویات پرونده و شخصیت متهم) صدور قرار التزام به حضور با قول شرف بوده است و تبدیل آن به بازداشت موقت با تشخیص قاضی مغایرت دارد. ثانیاً در مورد قرار التزام به حضور با قول شرف در صورت صدور قرار و عدم تعهد از حضور مقنن ضمانت اجرایی را مشخص نکرده، و در حالت شک و تردید در مورد این که آیا در این قرار نیز مثل قرارهای کفالت و وثیقه متهم باید بازداشت شود یا خیر اصل بر عدم و منع تفسیر موسع و قیاس می باشد و بنابراین باید یکی دیگر از قرارهای ماده ۱۳۲ صادر شود و آزادی متهم نیز فاقد و جاهت قانونی است چرا که ماده ۱۳۲ ق.آ.د.ک. مصوب ۱۳۷۸ بعد از تفهیم اتهام، قاضی را مکلف به اصدار یکی از قرارهای تأمین کرده است. یعنی در حالت شک و تردید، اصل بر تفسیر مضیق و به نفع متهم میباشد. خوشبختانه تهیه کنندگان لایحه جدید آیین دادرسی کیفری به این رویکرد پاسخ داده است. و اینگونه بیان میدارد که در صورت عدم پذیرش قرار مذکور از سوی فرد متهم قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام جایگزین آن میشود^[۵۵].
۳-۱-۳- موارد الغاء قرار
وفق ماده ۱۳۹ و ۱۴۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ که مقرر میدارد هرگاه متهم در مواعد مقرر حاضر شده و یا در بعد از آن حاضر شده و عذر موجه خود را ثابت نماید و قرار منع تعقیب، موقوفی تعقیب، برائت یا قرار تعلیق اجرای مجازات صادر و قطعی شود و همینطور در صورت اجرای حکم محکومیت، قرار صادر شده منتفی میگردد. علاوه بر آن در صورتی که متهم تحت قرار در مواقع احضار نشده و عذر موجه خود را ثابت ننماید قرار صادر شده لغو و عندالزوم تأمین متناسب دیگری از او اخذ خواهد شد پس در نتیجه موارد الغاء قرار التزام به حضور با قول شرف در صورت تحقق شرایط فوق امکان پذیر میباشد.
۳-۲- قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام
این قرار از قرار التزام با قول شرف شدیدتر میباشد؛ شدت آن هم به خاطر ضمانت اجرای آن است. در قرار التزام به حضور با قول شرف اگر متهم ملتزم شود و در مواردی که حضور او لازم است حاضر نشود طبق آیین دادرسی کیفری فعلی ضمانت اجرایی وجود ندارد اما در قرار دوم یعنی قرار التزام به حضور یا تعیین وجه التزام اگر ملتزم شد و نیامد وجه التزام از او اخذ و به نفع دولت ضبط میشود^[۵۶].
پس متهم باید ملتزم شود تا در مواقعی که احضار میشود به موقع حضور یابد و الا باید وجه التزام را پرداخت کند. قرار صادره به متهم ابلاغ میشود و اگر ذیل قرار را امضاء کرد و آن را پذیرفت آزاد میشود و اگر حاضر نشد چنین التزامی بدهد مقام قضایی قرار را تبدیل به وجه الکفاله میکنند، با تبدیل قرار به قرار کفالت، متهم با ضمانت اجرای جدیدی رو به رو میگردد. حال سوال این است آیا در صورت عدم پذیرش قرار التزام و تبدیل آن به قرار کفالت، میتواند قرار التزام را بپذیرد به نظر میرسد اگر در وضع او تغییری حاصل نشده باشد که تأمین شدیدتر را ایجاب نماید پاسخ مثبت میباشد زیرا از ابتدا به نظر مقام قضایی تأمین التزام متناسب بوده است.
۳-۲-۱- ماهیت قرار
در خصوص ماهیت حقوقی قرار التزام و وجه التزام بین علمای حقوق اختلاف نظر وجود دارد. به نظر برخی وجه التزام قراردادی است که بین قاضی تحقیق و متهم تنظیم میشود و به موجب آن متهم به طور کتبی متعهد میگردد که از دستورات مقام قضایی تبعیت کند و در صورت تخلّف بدون عذر موجه، وجه التزامی را که تعهد نموده به صندوق دولت پرداخت کند^[۵۷].
عدهای دیگر معتقدند:
“قرار التزام عقد نیست و یک تصمیم قضایی و آمرانه مقام قضایی است که به صورت یک طرفه صادر میشود و متهم مجبور به تمکین است و اراده متهم در صحت آن اثری ندارد، زیرا به محض استنکاف متهم، قرار صادره به کفالت تبدیل و چه بسا متهم بازداشت شود و بنابراین ملاحظه میشود که متهم مجبور است و کسی را نمیتوان مجبور به انعقاد عقدی کرد^[۵۸].
بنابراین مشاهده میشود که این دو نظر کاملاً متضاد با یکدیگر هستند و هر کدام در مورد ماهیت قرار التزام مطلبی را بیان میکنند.
” اما به نظر میرسد هر دو عقیده صحیح و هر یک ناظر به قسمتی از آیین صدور قرار و نه تمامی آن است اگر چه اصدار قرار التزام از سوی قاضی یک اقدام قضایی است و یک طرفه، اما از این امر عقد نبون توافقی که بین قاضی و متهم به عمل میآید، منتج نمیشود، چه در عقد کفالت نیز که اشد از وجه التزام است، قاضی تحقیق آمرانه نظر خود را نسبت به پذیرش کفیل یا تعیین وجه الکفاله اعلام میدارد، اما این امر مانع از آن نیست که متهم از معرفی کفیل امتناع کند. لیکن در صورت معرفی کفیل، قراردادی بین وی و قاضی امضاء میشود که در آن کفیل ایجاب و قاضی تحقیق قبول میکند که متهم در ازای وجه الکفاله آزاد شود. در قرار وجه التزام نیز وضعیت همین گونه است، توسل به آن و تعیین مبلغ وجه التزام از اختیارات قاضی تحقیق است و متهم در این موارد نیز میتواند از پذیرش آن امتناع کند که در این صورت بایستی ضمانت اجرای این قرار مشخص شود^[۵۹].
۳-۲-۲- ضمانت اجرا
اول: هنگامی که متهم از بدو صدور قرار، حاضر به قبول التزام نشده و ملتزم نمیشود، که در این صورت طبق صراحت بند ۲ ماده ۱۳۲ ق.آ.د.ک. و تبصره یک ماده ۲۱۷ قرار التزام به قرار کفالت و وجه التزام به وجه الکفاله تبدیل میشود.
دوم: هنگامی که متهم پس از صدور قرار التزام، ملتزم میشود( و این قبولی را با درجه امضاء ذیل قرار یا اثر انگشت نشان میدهد). لیکن از انجام تعهدات خود، در حضور دادگاه امتناع نموده و عذر موجه خود را نیز ثابت نمینماید که در این صورت به دستور مقام قضایی وجه التزام از اموال متهم و قرار تأمین متناسب دیگر که معمولاً شدیدتر از قرار اول باید باشد، صادر خواهد شد، م۱۴۰ ق.آ.د.ک مصوب ۱۳۷۸.
۳-۲-۳- موارد الغاء قرار
موارد الغاء قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام عبارتند از:
” ۱- در صورت صدور قرار التزام و استنکاف متهم از التزام، قرار صادره لغو و به قرار کفالت تبدیل خواهد شد. البتّه عده ای معتقدند که تا وقتی که متهم ملتزم نشده است ارکان قرار التزام هنوز تحقق نیافته و قرار هنوز کامل نشده است ولی با توجّه به آمره بودن قرار التزام و وابستگی آن به اراده مقام قضایی(بدون دخالت متهم) به نظر میرسد که به محض صدور قرار توسط مقام قضایی، قرار التزام محقق شده و نیازی به قبول یا عدم قبول التزام از ناحیه متهم نمیباشد.
۲- هرگاه متهم در مواعد مقرر حاضر یا در صورت عدم حضور، عذر موجه خود را ثابت نماید و قرار منع تعقیب، موقوفی تعقیب یا حکم برائت متهم صادر یا قرار تعلیق اجرای مجازات صادر و قطعی شود یا به هر علتی پرونده مختومه شود، قرار صادره ملغی الاثر خواهد شد^[۶۰].
۳-۳- قرار اخذ کفیل با وجه الکفاله
تفاوت این قرار با التزام به حضور با تعیین وجه التزام آن ست که در قرار التزام به حضور خود متهم ملتزم میگردد که اولاً حاضر گردد و ثانیاً در صورت عدم حضور مبلغ را خودش بپردازد در حالی که در قرار کفالت پس از معرفی کفیل توسط متهم، کفیل ملتزم میگردد اولاً متهم را حاضر کند ثانیاً اگر متهم را حاضر نکرد وجه الکفاله را بپردازد.

• نسبت قیمت به درآمد (P/E)^[53]

• افزایش سرمایه‏ی تجزیه سهام و عوامل درون شرکتی دیگر است.

۲- عوامل بیرونی: شامل عوامل خارج از اختیارات مدیریت شرکت است که به گونه‏ای فعالیت شرکت را تحت تأثیر قرار می‏دهند. این عوامل آن دسته از وقایع، حوادث و تصمیمات خارج از شرکت و موثر بر قیمت سهام است. در حالت کلی این عوامل به بخش های زیر قابل تقسیم است:
الف) عوامل سیاسی: یکی ازمهمترین ویژگی های بازار سرمایه در هر کشوری تأثیرپذیری نوسانات سیاسی است. تغییرات سیاسی در بدنه حاکمیت از آنجا که تغییراتی در دیدگاه های اقتصادی در پی دارد تأثیر ملموس در بورس اوراق بهادار می گذارد. به قدرت رسیدن یک جناح سیاسی، قدرت ناگهانی یکی از مقامات بلند پایه، بر هم خوردن روابط سیاسی،وقوع جنگ و سایر مسائل سیاسی تأثیر غیر قابل انکاری بر بازار سرمایه می­ گذارد. برای مثال کاهش حجم معاملا از تأثیرات فوری و غیر قابل انکار سیاست بر بدنه اقتصاد کشور است. در مورد این عوامل به عنوان مثال می توان به آنچه که در تابستان سال ۱۳۸۴ به دلیل تأثیر عوامل سیاسی ناشی از مذاکرات ایران با اروپا بر سر منافع ایران در خصوص استفاده از انرژی هسته ای اتفاق افتاد اشاره کرد که طی آن بورس اوراق بهادار تهران به شدت تحت تأثیر قرار گرفت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب) عوامل فرهنگی- اجتماعی: منظور از عوامل فرهنگی- اجتماعی موثر بر بورس، فرهنگ سرمایه گذاری می باشد. چنانچه افراد یک جامعه آشنایی چندانی با سرمایه ­گذاری در بورس و دارایی های مالی نداشته باشند، ناخودآگاه سرمایه های راکد بسیاری وارد چرخه اقتصادی نخواهند شد، چراکه افراد آگاهی و دانش لازم را برای حضور خود در این عرصه احساس نکرده و همواره از آن دوری می­ کنند، و بر عکس اگر مردم جامعه ای با فرهنگ سرمایه گذاری و ریسک و بازده دارایی های مالی آشنا باشند حضور پر رنگ تری در صحنه های اقتصادی و بازار سرمایه کشور دارند.
در کشور ما مطابق آمار منتشره بورس، کمتر از ۵ درصد افراد جامعه سهامدارند. با راه اندازی و گسترش تالار های بورس و مراکز آموزش مرتبط در مراکز استان ها این امید می رود که آشنایی مردم با بازار سرمایه بیشتر شده و نقش فعال تری در بورس اوراق بهادار کشور داشته باشند.
ج) عوامل تکنولوژیکی(مرتبط با فن آوری) : منظور از عوامل تکنولوژیکی، یکی فن آوری های جدید مورد استفاده شرکت های بورس است و دیگری تکنولوژی مورد استفاده در سیستم معاملاتی و اطلاع رسانی بورس اوراق بهادار است. روشن است هر چه فن آوری های جدید و تکنولوژی های مدرن تری مورد استفاده شرکت های تولیدی و خدماتی قرار گیرد بهای تمام شده محصولات آنها عمدته در نظر گرفته، مقیاس تولید کاهش یافته و ضمن کاهش ضایعات، سود شرکت ها بیشتر از گذشته شده که این امر باعث بهبود اوضاع شرکت ها ودر نهایت بهبود اقتصاد کشور می گردد.
از طرفی ها چه سیستم معاملاتی بورس اوراق بهادار مجهزتر و بروزتر باشد، افزایش حجم و ارزش معاملات را به دنبال خواهد داشت. اگر بورس بتواند با بهره گیری از عوامل نوین تکنولوژی نقش خود را در اطلاع رسانی به جامعه به نحو مطلوبی انجام دهد می توان شاهد حضور پر رنگ تر افراد و آحاد جامعه در بورس بود. نمونه ای از عوامل تکنولوژی یکی مربوط به بورس تغییر سیستم معاملاتی است که باعث روان شدن و تسهیل معاملات در بازار می گردد.
د) عوامل اقتصادی: که رونق و رکود اقتصادی بورس را به شدت متاثر می‏سازد، به طوری که در دوره‏ی رونق اقتصادی، با افزایش سرمایه‏گذاری در سهام شرکت‏های دارای رشد، قیمت سهام آنها افزایش خواهد یافت و در وضعیت رکود، کاهش قیمت سهام شرکت‏ها را در پی خواهد داشت، زیرا در این شرایط، سرمایه‏گذاری در دارایی مالی با درآمد ثابت به سرمایه‏گذاری در سهام عادی برتری دارد (کریم‏زاده، ۱۳۸۵). عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر قیمت سهام به دو دسته تقسیم می­شوند:
۱- متغییرهای حقیقی (GNP، پس­انداز، نرخ­مالیات و غیره)
۲- متغیرهای پولی (حجم نقدینگی، نرخ ارز، نرخ سود بانکی و نرخ تورم)
در این پژوهش تأثیر متغیرهای پولی تأثیرگذار بر قیمت سهام مورد بررسی قرار می­گیرد.
۲-۵- سیاست های پولی
به هر سیاستی که باعث تغییر حجم پول گردد، سیاست پولی اطلاق می‏گردد. سیاست‏هایی که باعث افزایش حجم پول می‏گردند، سیاست پولی انبساطی و سیاست‏هایی که باعث کاهش حجم پول می‏گردند، سیاست پولی انقباضی نام دارند. برخی از ابزارهای سیاست­های پولی شامل نرخ سپرده قانونی، تنزیل مجدد، عملیات بازار باز، نرخ بهره، حجم نقدینگی و نرخ ارز می­باشد (برانسون، ۱۹۸۰). انجام پژوهش در مورد تأثیر شوک‏های سیاست­پولی بر قیمت سهام و به تبع شاخص‏های سهام در بورس اوراق بهادار تهران، بیانگر این است که شوک‏های سیاست­پولی می‏تواند در چگونگی قیمت‏گذاری سهام اثرگذار باشد. مشخص شدن این موضوع می‏تواند بخش عمده‏ای از نیاز سرمایه‏گذاران و سهامداران را برآورده سازد. تردیدی نیست که رفع این نیاز از طریق جهت‏گیری صحیح تحولات اقتصادی موجب رونق بازار سرمایه می‏شود، به گونه‏ای که عرضه و تقاضای وجوه در بازار کارامدتراز گذشته انجام می‏شود. پدیده‏ی توسعه سرمایه‏گذاری مالی (در مقابل سرمایه‏گذاری در دارایی‏های واقعی) از مشخصات اقتصاد توسعه‏یافته است. توسعه‏ی بازار سرمایه و موسسات مالی پیشرفته، خود موجب تسهیل سرمایه‏گذاری حقیقی می‏شود. در حقیقت، دو نوع سرمایه‏گذاری مالی و واقعی مکمل یکدیگر هستند.
با در نظر گرفتن نقش عمده‏ی دولت در اداره‏ی اقتصاد و تصمیم‏ گیری‏ها و تأثیرگذاری شدید سیاست‏های دولت بر بازار سهام در ایران، می‏توان نتیجه گرفت که مطالعه درباره تأثیر سیاست­پولی بر قیمت‏گذاری‏های سهام، می ­تواند راه‏گشای درک جدیدی در این خصوص باشد، به نحوی که سرمایه‏گذاران و سهامداران بتوانند اثرات ناشی از تصمیم‎های کلان اقتصادی را بر تغییرات شاخص و قیمت سهام پیش بینی کنند.
سیاست های پولی و مالی معمولاً نقش مهمی در تثبیت اقتصادی کشورهای در حال توسعه بازی می‌کنند. سیاست گذاران اقتصادی در این گونه کشورها، با توجه به ابزارهای سیاست پولی و از طریق تغییراتی که در آن ها به وجود می آورند، می توانند به هدف های مورد نظر دست یابند.
رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی، همراه با افزایش سطح اشتغال، کنترل تورم و تعادل در ترازپرداخت ها، همواره از اهداف نهایی اقتصادی کشورها بوده است. بدین منظور ابزارهای سیاست های مالی دولت و سیاست های پولی بانک های مرکزی اهرم هایی هستند که کشورها برای دستیابی به این اهداف مورد استفاده قرار می دهند. به طور خاص سیاست های پولی درحیطه اهداف کلان اقتصادی، به دنبال تثبیت قیمت ها، تعادل در ترازپرداخت ها و کنترل حجم پول یا نقدینگی هستند.
در این پژوهش بر طبق پژوهش‏هایی همچون لی، ایسکن و ژو (۲۰۱۰)، (کریم­زاده، ۱۳۸۵) و (آل بوسویلم و کریمی، ۱۳۹۰) برای اندازه ­گیری سیاست­های پولی از متغیرهای حجم نقدینگی و نرخ ارز استفاده می­ شود.
شوک­ها نیروی تصادفی و برونزایی است که باعث نوسانات غیرمنتظره در متغیرها، با توجه به مجموعه‏ای از اطلاعات در زمان مشخص، می‏شود. در این پژوهش به منظور ارزیابی اثر سیاست‏گذاری‎‏های مختلف بر متغیرهای درون‏زا و برون‏زا از تجزیه واریانس (VDCs) و توابع واکنش ضربه‏ای (IRFs) استفاده می‏شود. با بهره گرفتن از توابع واکنش ضربه‏ای می‏توانیم رفتار پویای متغیرهای هدف را تجزیه و تحلیل کنیم. در تحلیل شوک‏ها می‏بایست اثرات متقابل متغیرها و معادلات الگو را در نظر داشته باشیم. زیرا وقتی در درون نمونه یک متغیر برون‏زا را تغییر می‏دهیم و می‏خواهیم اثر این متغیر را برمتغیرهای درون‏زا مورد بررسی قرار دهیم، باید ارتباط موجود بین متغیر شوک داده شده و سایر متغیرها را در نظر بگیریم.
تجزیه واریانس روشی جهت تجزیه و تحلیل اثرات متقابل پویا حاصل از شوک‏های ایجاد شده در دستگاه ارائه می‏دهد. توابع واکنش ضربه‏ای پاسخ متغیرهای درون‏زایی سیستم را نسبت به شوک‏های وارده بر جملات اخلال بیان می‏کند. بنابرین تابع عکس‏العمل، اثر شوکی به اندازه یک انحراف معیار استاندارد را روی مقادیر جاری و آینده متغیرهای درون‏زا نشان می‏دهد.
۲-۶- نرخ ارز
نقش ارز در نظام های اقتصادی، به خصوص در کشورهای توسعه نیافته انکار ناپذیر است. دلیل آن نیز روشن است، کشورهای توسعه نیافته در اغلب بخش­های اقتصادی خود به کشورهای صنعتی وابسته هستند و برای واردات نیازمند ارز بیشتری هستند. بیشتر بنگاههای تولیدی برای خرید مواد اولیه، فن­آوری و ماشین­آلات اقدام به واردات می­ کنند. اگر در اثر تغییر و تحولات اقتصادی و عوامل متعدد دیگر تأثیر گذار، نرخ ارز افزایش یابد، بنگاههای اقتصادی مجبور به پرداخت مبالغ بیشتری وجه بابت واردات می­شوند. افزایش نرخ ارز از یک سو باعث افزایش میزان بدهی، و از سوی دیگر باعث افزایش بهای تمام شده تولیدات و خدمات ارائه شده توسط این شرکت­ها می­ شود. افزایش بدهی کمبود نقدینگی را به همراه دارد و کمبود نقدینگی بنگاههای اقتصادی اثر منفی بر توزیع سود و شاخص بازده نقدی سهام دارد.
ارزش سهام تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله عملکرد شرکت، سود تقسیمی، تولید ناخالص داخلی،نرخ ارز، نرخ بهره، حساب جاری، عرضه پول، اشتغال قرار می­گیرد. همچنین در بازار سرمایه و بورس­اوراق بهادار، تصمیمات سرمایه ­گذاران مبتنی بر ترکیبی از ریسک و بازده می­باشد. معمولاً بازده سهام­ ناشی از جریانات نقدی آتی (سود سهام) و مبلغ حاصل از فروش آن است. بازده حاصل از فروش به نوسانات قیمت سهام بستگی دارد، که آن نیز خود تحت تأثیر عوامل مربوط به خود شرکت ومتغیرهای کلان اقتصادی می­باشد. از جمله این متغیرهای کلان اقتصادی، نرخ ارز میباشد (تقوی، ۱۳۸۱). افزایش تجارت جهانی و حرکت سرمایه موجب شده که نرخ ارز به عنوان یکی از مهمترین عوامل تعیین کنندههای سودآوری شرکتها و قیمت سهام آنها مورد توجه قرارگیرد.
با توجه به تغییرات به‏وجود آمده درخصوص پشتوانه پول و چگونگی مبادلات بین‎المللی با ارزهای متفاوت، کشورهای مختلف جهان هریک نظام ارز خاص خود را انتخاب کردند. در ادامه به توضیح مختصر نظام‎های مختلف ارزی و مزیت‎ها و نواقص هر یک پرداخته می­ شود.
۲-۷- نظام‎های مختلف ارزی
به عقیده بسیاری از اقتصاددانان متغیر نرخ ارز به واسطه واکنش هایی که در داخل و خارج از مرزهای اقتصادی یک کشور بر می انگیزد، مهمترین متغیر قیمتی در اقتصاد است و تنظیم صحیح آن در قالب یک نظام ارزی صحیح و منطقی می تواند بسیار راهگشا و اثرگذار باشد. با توجه به تغییرات به‏وجود آمده درخصوص پشتوانه پول و چگونگی مبادلات بین‎المللی با ارزهای متفاوت، کشورهای مختلف جهان هریک نظام ارز خاص خود را انتخاب کردند. در ادامه به توضیح مختصر نظام‎های مختلف ارزی و مزیت‎ها و نواقص هر یک می‎پردازیم (کمیجانی وکلایی، ۱۳۸۰).
۲-۷-۱- نظام ارز شناور
در چارچوب این نظام که بیشتر به وسیله کشورهای توسعه یافته انتخاب شده است، نرخ‎های ارز می‏توانند به‏طور آزاد نوسان داشته باشند و مقادیر تعادلی آنها فقط به‎وسیله نیروهای بازار تعیین می‎شو. نظام شناور ارز حالتی افراطی است که در آن بانک‎های مرکزی در بازار ارز دخالت نمی‎کنند و در واقع تسویه بازار ارز براساس عوامل بازار است. به عبارت دیگر براساس این نظام، قیمت ریالی یک نرخ ارز کاملاً شبیه قیمت یک کالا بوده که از برخورد منحنی‎های عرضه و تقاضا آن ارز، به‎دست می‎آید.
در طرف تقاضا یکی از دلایل اصلی که اشخاص متقاضی ارز هستند، خرید کالا و خدمات از کشور دیگر یا ارسال مستقیم به خارج است. دومین دلیل خرید دارایی‎های مالی در یک کشور به واسطه تمایل به افتتاح حساب بانکی خارجی، خرید سهام یا اوراق قرضه خارجی یا کسب مالکیت مستقیم سرمایه فیزیکی است.
در نهایت دلیل سوم تقاضای ارز اجتناب از زیان یا کسب سود است که می‎تواند به تغییرات نرخ ارز منجر شود. افرادی که فکر می‎کنند ارزش پول خارجی در آینده افزایش خواهد یافت به امید کسب سود به خرید ارز و فروش آن در قیمت‎های بالاتر در دوره‎های آتی می‎پردازند. این عملیات ریسک‎پذیر، سوداگری ارز نامیده می‎شود.
عوامل عرضه ارز برای یک کشور می‎تواند از صادرات کالا و خدمات، دریافت کمک‎های خارجی بلاعوض، سرمایه‎گذاری خارجیان از جمله خرید اوراق قرضه کشور آنها و عملیات سوداگری و خرید و فروش تأمینی خارجی ایجاد شود.
از مزایای این نظام می‏توان به شفاف شدن اطلاعات اقتصادی به ویژه برای جهت‏دهی و سیاست‎گذاری در بخش تجارت خارجی، انعکاس آخرین تغییرات مزیت‏های نسبی، ایجاد حفاظ و حاشیه امنیت در مقابل انتقال آثار شوک‏های خارجی به اقتصاد داخلی و حفظ استقلال عمل در سیاست‎گذاری پولی ومالی اشاره کرد. با وجود مزایایی که ذکر شده، این نظام در مواردی سبب برونپایداری در نرخ ارز می‎شود که می‎توانـد فعـالان اقتصادی را در تصمیم‏ گیری‎ها و سرمایه‏گذاری‎ها با مشکل روبرو کند. همچنین می‎توان به تشدید بورس‏بازی در این بازار اشاره کرد که یکی از معایب اصلی آن است.
۲-۷-۲- نظام نرخ ارز ثابت^[۵۴]
در نظام نرخ ارز ثابت مقامات پولی کشورها سعی می‏کنند تا با مداخله در بازار ارز، نرخ ارز تعیین شده را ثابت نگاه دارند. حال اگر افزایش تقاضا برای پول خارجی منجر به افزایش نرخ ارز به حدی فرارتر از مقدار اعلام شده شود، مقامات پولی با دخالت در بازار و عرضه ارز به حفظ نرخ اعلام شده اقدام می‎کند چنانچه بنابه دلایلی مانند افزایش قابل ملاحظه صادرات کشور و به دنبال آن افزایش عرض ارز، نرخ ارز کاهش باید مقامات پولی با ورود به بازار و خرید ارز نرخ آن را تا حد تعیین شده افزایش می‎دهد.
مزیت اصلی این نظام، ایجاد ثبات در نرخ ارز است که با توجه به تأثیر بالای ارز بر اکثر متغیرهای اقتصادی می‎تواند سبب ایجاد ثبات اقتصادی شود.
۲-۷-۳- نظام نرخ ارز میخکوب قابل تعدیل^[۵۵]
ترکیبی از ویژگی‏های نظام‏های نرخ ارز ثابت و شناور که خصیصه‎های مطلوب آن را داشته و ویژگی‎های نامطلوب را حداقل کند، در نظام‎های تلفیقی ارز تجلی یافته که نرخ ارز میخکوب قابل تعدیل یکی از آنهاست.
براساس این نظام، ابتدا نرخ برابری ارز و حدود مجاز نوسانات نرخ ارز پیرامون مقدار تعیین شده مشخص می‎شود. امکان آزادی عمل سیاست‎های پولی مختلف به میزانی فراهم است که نرخ ارز از دامنه مجاز تعیین شده فراتر نرود. در نظام نرخ ارز میخکوب قابل تعدیل در صورت بروز کسری یا مازاد تراز پرداخت‎ها به دلیل امکان تغییر نرخ ارز در محدوده مجاز، می‎توان بخشی از آن را رفع کرد.
۲-۷-۴- نظام نرخ ارز میخکوب خزنده^[۵۶]
به‎منظور اجتناب از اشکالات نظام نرخ ارز میخکوب قابل تعدیل از جمله تغییرات به نسبت وسیع نرخ برابری ارز که موجب بی‎اعتباری پول داخلی و سوداگری ارزی می‎شود، نظام نرخ ارز میخکوب خزنده طراحی شده است (سالواتوره، ۱۳۸۶).
در این نظام اگر چه کشورها ابتدا نرخ ارز مشخصی را تعریف و سپس دامنه نوسانات مجاز نرخ برابری ارز را تعیین می‎کنند، اما برخلاف نظام میخکوب قابل تعدیل در صورتی که در این نظام کسری یا مازاد تراز پرداخت‎ها به‏وجود آید، تغییر نرخ برابری ارز باید از قبل اعلام شده و به صورت تدریجی در فاصله‎های زمانی کاملاً مشخصی صورت گیرد.
برای مثال در صورتی که سیاست مقتضی تا رسیدن به نرخ ارز تعادلی، کاهش ارزش پول کشور به میزان ۱۰درصد باشد. نرخ برابری ارز به صورت خزنده و با کاهش ارزش پولی در چهار ماه و به ازای هر ماه ۵/۲ درصد به مقدار تعادلی خود می‎رسد. بنابراین در صورت کارایی ساز و کار ابراز نرخ بهره یا ابزاری مشابه آن در اقتصاد، می توان با تغییر متناسب نرخ سود یا بهره کوتاه مدت از انجام فعالیت‎های سوداگرانه ارز که با هدف کسب سودو به دنبال اعلام برنامه تغییر نرخ برابری ارز صورت می‎گیرد محدود کند.
در حمایت از این نوع نظام گفته می‎شود که در این نظام ضوابط رسمی و اعلام شده‎ای وجود ندارد و مقامات پولی می‎توانند با توجه به مقتضیات مکانی و زمانی غیرقابل پیش‎بینی در بازار ارز دخالت کنند و بر سیاست‎ها و قواعد نامناسب قبلی متکی باشند. به عنوان برتری نسبت به نظام ارز ثابت، این نظام مجاز است تا در تعدیل بخش خارجی نقش ایفا کرده و سیاست‎های داخلی نیز در آن محدود نمی‎شوند. این نظام در مقایسه با نظام ارز شناور می‎تواند نوسانات وسیع نرخ ارز را که ممکن است اثر ناسازگار بر سطح قیمت، ریسک‎پذیری و حرکت منابع داشته باشد، تعدیل کند. از اشکالات این نظام، مداخله کشورها با نام‏هایی همچون حمایت از نرخ ارز است که در نتیجه آن در بازار ارز ریسک تخصیص نامناسب منابع براساس مزیت نسبی به وجود می‎آید.
۲-۸- نظریه‏های مختلف تعیین نرخ ارز