شکل ۴-۴۶ نقشه محلهای توپوگرافی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم شفت
۴-۱۸ مناطق مستعد ژئوتوریسم دررودخانه امامزاده ابراهیم (ع)
غارها، دره‌ها، شکستگی‌ها، آبشارها، چشمه‌ها، رودخانه‌ها، ناودیس‌ها و طاقدیس‌ها جهت چین ‌خوردگی‌ها، رسوبات دوره‌های مختلف زمین‌شناسی، آتشفشانها، مواد آذرین بیرونی، کف‌های کریستالی، استلاگتیت‌ها و استلاگمیت‌های درون غارها و حفره‌ها، ایوانها و ستونهای غاری و دریایی، گنبدهای نمکی، تپه‌ها و کولونی‌های مرجانی، بریدگی‌های سواحل (فیوردها)، لایه‌ها و دیوارهای سنگی، رشته‌های میکروسکوپی نمکی، توده‌های مواد معدنی، فلاتها، تپه‌های مارنی، تخته سنگها و قطعه سنگهای بزرگ تعادلی، ریپل مارکهای شنهای روان و موجی سواحل، کانالهای آبی جزر و مد، تپه ماسه‌های بادی، تنگه‌ها و تونلهای آبی و بادی، شیارها وامتداد لایه‌ها و بقایای پادگانه‌های رسوبی، فسیلهای برجای مانده، پوشش گیاهی زمینهای بدلندی و اشکال و احجام متعدد از جمله مهمترین آثار و پدیده‌ها ژئومورفولوژی و ژئوتوریسم بوده که در روی زمین وجود دارند (امری کاظمی، ۱۳۸۳).
در حوضه امامزاده ابراهیم اشکال ژئومورفولوژی و ژئوتوریسمی فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها با توجه اطلاعات اندک نگارنده پرداخته می گردد.
عکس ۴-۴۷ رودخانه امامزاده ابراهیم و بستر سنگلاخی آن در بالاتر از امامزاده
۴-۱۸-۱ دره ها
مهمترین پدیده ناشی از عملکرد رودخانه ایجاد دره است. شکل مقطع یک دره و سرعت فرسایش آن به عوامل مختلفی چون شرایط اقلیمی، جنس، وضعیت زمین شناسی، پوشش گیاهی، سرعت، شیب و مقدار آب رودخانه و مقدار موادی که بوسیله رودخانه حمل می شود، بستگی دارد. مقطع یک دره ممکن است متقارن یا نامتقارن باشد.
اکثر دره ها که از بالا آمدگیهای جدید تبعیت می کنند دارای رودخانه هایی هستند که بر روی دره ای از رسوبهای آبرفتی پر شده جریان دارد. بدین ترتیب که مورفولوژی دره به میزان قابل توجهی در ارتباط با این رسوبها شکل گرفته است بدست آوردن اطلاعاتی در مورد ترکیب و شکل سنگ بستر کف دره بسیار مشکل است. دره ها عوارض رودخانه ای هستند که در مواد قدیمی حفر شده اند. علت این است که کف دره وکناره های آن در مقابل فرسایش مقاومت بیشتری نسبت به موادی که درون آن قرار گرفته، نشان داده است. به همین دلیل تغییر شکل ناهمواری دره خود انعکاس تنوع مقاومت فرسایش نسبت به موادی است که دره در آن حفر شده است. ابعاد دره نیز منعکس کننده مقدار آبی است که در آن حرکت می کند (چورلی، ۱۳۷۹).
مهمترین اشکالی که در حوضه های آبریز فراوان یافت می شود دره های رودخانه ای بوده که به شکل های متعدد می توان آنها را مشاهده نمود در حوضه امامزاده ابراهیم انواع دره های U شکل و Vشکل و تشتکی وجود دارد که با توجه به نقشه توپوگرافی حوضه بیشترین دره ها بصورت U شکل بوده و در برخی از مناطق ودرارتفاعات وسرشاخه ها و با توجه به شرایط زمین شناسی منطقه برخی از دره ها بصورت Vشکل می باشند. عمدتا دره های U شکل با توجه به فرسایش بتدریج عریض شده و در ارتفاعات پایین دست رودخانه به حدی می رسند که پهنای بستر بسیار عریض شده و به شکل دره های تشتکی بوجود می‎آیند. در روی نقشه های توپوگرافی میتوان هریک از این دره ها را با فرمهای خاص منحنی میزان مشاهده نمود. در این حوضه بعد از منطقه کیسم و ویسرود شکل دره تشتکی بوده و بتدریج تا خروجی حوضه عرض آن بیشتر می شود. اراضی زراعی روی دامنه ها و دره های منتهی به آنها، رویش انواع گیاهان علفی در فصل بهار با تنوع رنگها و سهولت تردد به بخشهای مختلف این محدوده ، زمینه لازم را برای جذب دوستداران طبیعت فراهم آورده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

عکس ۴-۴۸ دره های کوچک و بزرگ در ارتفاعات حوضه
۴-۱۸-۲ تراس آبرفتی
حوضه امامزاده ابراهیم نیز مثل اکثر حوضه های اطراف خود چون سیاهمزگی و قلعه رودخان و چناررودخان دارای تراس های آبرفتی کوچک و بزرگ فراوانی می باشد. که برخی از قسمتهای رودخانه دارای تراسهای جدید و قدیم و برخی دارای تراسهای جوان می باشد. که در طی زمان های متعدد بوجود آمده اند. براساس نقشه توپوگرافی فومن و رودبار به برخی از آنها می پردازیم. مهمترین تراس آبرفتی که در حوضه مشاهده گردیده است وازارتفاع ۱۶۵ شروع شده و بطرف مناطق جلگه ای پیش می رود. تراس آبرفتی بزرگی است که در حاشیه رودخانه اصلی ودر حوالی بازار چوبر بوده و در برخی از این تراس آبرفتی باغات و شالیزارها وجود دارند. این تراس آبرفتی از عرض ۸۰ مترشروع شده و بتدریج عرض آن تا ۱۵۰متر در سمت چپ می‎رسد.
عکس ۴-۴۹ تراس ابرفتی جوان و قدیمی در کنار هم در حوالی بازار چوبر
این تراس آبرفتی بزرگ دارای طولی به فاصله ۱۰کیلومترمی باشد. درسمت چپ این تراس و در کنار رودخانه اصلی راه ارتباطی این مناطق تا روستای امامزاده ابراهیم قرار دارد. شکل این تراس نشان می‎دهد که با توجه دبی شاخه فرعی برخی ازاوقات بخش اعظمی ازاین تراس بخصوص در سمت راست رودخانه متاثر از جریان آب بوده، وباید نسبت به زمان سیلابی بودن رودخانه دقت لازم بعمل آمده تا مستلزم خطرات جدی نباشد. تراس آبرفتی دیگری دریک کیلومتر بالاتر از این تراس در روی نقشه مشخص شده که درحوالی روستای بابا رکاب بوده و این تراس نیز دارای طولی به فاصله ۰۰ ۳ متر وعرضی به پهنای متغیر از ۱۰ متر تا ۳۵ متر بوده و درحاشیه رودخانه اصلی می توان این تراس را مشاهده نموداین تراس در سمت راست بیشتر از سمت چپ عریض بوده و در اطراف آن مناطق مسکونی بچشم می خورد.
عکس ۴-۵۰ راه ارتباطی مبارک آباد برروی تراس آبرفتی قدیمی
بتدریج در مسیر اصلی رودخانه تراسهای زیادی مشاهده گردیده که امروز محل نشستن گردشگران طبیعت دوست در حوضه های رودخانه ای می باشد.
عکس ۴-۵۱ نمایی تراس های آبرفتی قدیم و جدید درحاشیه رودخانه اصلی بعد از ویسرود
۴-۱۸-۳ مآندر
روندرودخانه امامزاده ابراهیم نشان می دهد که این رودخانه با دارابودن زیر شاخه های متعدد از همان سرچشمه حوضه در کوه خرکش و کله جان دارای مآندر بوده و بتدریج وقتی که به سمت کوهپایه و جلگه رفته شکل مآندری بیشتری به خود می گیرد. نقشه شبکه آب رودخانه نشان می دهد که روند رودخانه در حالت مآندری به هردو سمت راست و چپ بوده و مآندراین رودخانه تمام طول حوضه را دربرمی گیرد. بیشترین حالت مآندری آن را درحوالی لاسک، سلمرز و بخصوص بعد از منطقه بابا رکاب به بعد یعنی طالقان و حوالی حرم امامزاده ابراهیم و بالاتراز حرم می توان مشاهده نمود. شکل شاخه اصلی رودخانه در طی مسیرخود از چوبر در سمت راست راه اصلی قرار گرفته وپس ازطی مسیری کوهستانی وپر پیچ وخم در مرکزروستای درودخان این رودخانه به سمت چپ راه ارتباطی قرار گرفته و بستر این رودخانه از این پس عمیق تر بوده و پرتگاههای سنگی در اطراف آن زیاد می باشد.

عکس ۴-۵۲ نمایی از مآندر بوجود آمده در رودخانه اصلی
۴-۱۸-۴ قله
یکی دیگر از اشکال سطحی زمین که در حوضه های آبریز وجود دارد قله می باشد، که دارای ارتفاعات کوچک و بزرگ می باشد. قله ها در یک حوضه در واقع سرچشمه یک شاخه یا زیر شاخه می باشد و با اتصال قله ها یک حوضه بوجود می آید. در حوضه امامزاده ابراهیم حدود ۳۰ قله وجود دارد که تعداد ۹ قله آن کمتر از ۵۰۰ متر و ۷ قله آن بیش از ۵۰۰ متر ارتفاع دارند این قله بیشتر درغرب رودخانه اصلی بوده و بیشترین مناطق حوضه کوهستانی بوده و دارای قله های کوچک و بزرگ فراوانی می باشد. برخی از این قله‎ها در اطراف بقعه بابارکاب و طالقان، ویسرود و زیرشاخه کش خاله در شرق رودخانه وجود دارد. وجود این قله ها برای دوستداران کوه نوردی و صخره نوری بسیار جذاب بوده و بستر مناسبی برای این نوع توریسم می باشد.

عکس ۴-۵۳ قله های کوچک و بزرگ در کناریالهای جنگلی درحاشیه راست
۴-۱۸- ۵- میانآب
در حوضه امامزاده ابراهیم میآناب های متعدد کوچک و بزرگی وجود دارد که در سرتاسر حوضه و در مناطق کوهستانی آن فراوان دیده می شود این میانابها همانطور که از اسمش پیداست در میان شاخه های فرعی وخشکرودها وجود داشته وچون دیواری این شاخه ها را از هم جدا می کنند. روند میانابها در قسمت غربی و جنوب غربی رودخانه نشان می دهد که در این قسمت فرسایش آبی شدیدو در قسمت شرقی از شدت آن کاسته شده وکمتر می باشد. که مهمترین عامل آن را در بهم زدن اکوسیستم منطقه و از بین بردن پوشش گیاهی می توان عنوان نمود. در جنوب غربی این رودخانه اکثر ساخت و سازها صورت گرفته است. در نتیجه تخریب زیادتر صورت گرفته و فرسایش شدید تر می باشد.
عکس ۴-۵۴ میاناب در نمایی دور همراه با پوشش گیاهی
۴-۱۸-۶ خط الراس اصلی
در نقشه های توپو گرافی وقتی که خط الراسها در یک امتداد قرار گرفته وخطوط تقسیم آب در بین یک حوضه با دیگر حوضه ها گردد و یک حوضه آبریز را احاطه می کند خط الراس اصلی می باشد. خط الراسها گاهی اوقات بصورت کوچک یک زیرشاخه را احاطه می کنند که خط الراس فرعی و یا زیر حوضه می باشد. درحوضه امامزاده ابراهیم قله هایی که کوههای، پزوانه، کمچال، سید علی سرا، یون، چهل چشمه و کوه خره کش را درسمت راست حوضه یه هم متصل کرده خط الراس اصلی حوضه در سمت راست می‎باشد و در سمت چپ کوههای حاجی علی، زرد پیته، کرم خانی و کوه اسلار خط الراس اصلی سمت چپ می‎باشد. در میان حوضه کوههایی چون بزولور، کوه خونی آب، کوه لاسک، کوه درودخان و اسکندرکوه از جمله خط الراسهای فرعی این حوضه می باشد.
عکس ۴-۵۵ خط الراس اصلی در حوضه امام زاده ابراهیم
۴-۱۸-۷ خط الراس فرعی (یال)
دراین حوضه تعداد زیادی خط الراس فرعی بزرگ و کوچک وجود دارد که طول بزرگترین آن ۱۰کیلومتر بوده که درحوالی روستای بابا رکاب در جنوب شرق و حدواسط کوه درودخان تا کوه اسلار می باشد. خط الراس دیگری در حوالی زیارتگاه بابارکاب ازکوه بند طالقان در غرب شروع شده و به کوه چهل چشمه و کوه خرکش متصل می شود. طول این خط الراس حدود ۵/۱۲کیلومتر بوده وروند جنوب غرب– شمال شرق دارد. بطور کلی دراین حوضه خط الراسهای فرعی زیادی وجود دارد که شعبات اصلی رودخانه را به هم متصل می کند.

عکس ۴-۵۶ خط الراس فرعی در حوضه امامزاده ابراهیم
۴-۱۸-۸ پرتگاه رودخانه ای
یک از اشکالی که در حوضه امامزاده ابراهیم بخصوص در ارتفاعات حوضه به چشم می خورد پرتگاههای رودخانه ای بوده که در رودخانه اصلی و شاخه بزرگ فرعی در سمت شرق حوضه وجود دارد در ارتفاع ۱۸۰متر به بعد پرتگاههای متعددی وجود دارد دیده می شود که در سمت راست رودخانه اصلی قرار دارد. بتدریج کمی پایین تراز این پرتگاه و در ارتفاع حدود ۲۵۰ متری حوضه یک پرتگاه رودخانه ای بسیار بزرگ در حوالی سمت راست رودخانه مشاهده شده که در این قسمت از حوزه عمدتا خاکهای اسیدی نیمه عمیق وجود داشته واز نظر سازند های زمین شناسی تناوبی ازشیل و ماسه سنگ قرمز، میکاسه با درون لایه‎هایی از دولومیت در این منطقه می باشد. کمی پایین تر نیز یک پرتگاه رودخانه ای دیده شده که نسبت به پرتگاه بالایی کوچکتر بوده و در سمت راست رودخانه وجود دارد نوع خاک این قسمت نیز مانند بالا بوده و از نظر زمین شناسی جز دراراضی دره رودخانه اصلی همان سازند فوق را دارا می باشد. در سمت شرق حوضه و در حاشیه رودخانه فرعی یک پرتگاه وجود دارد که بیشتر طول رودخانه فرعی را احاطه نموده و از نظر خاک این منطقه دارای اسیدی نیمه عمیق تا عمیق یکنواخت با بافت سنگین می باشد این پرتگاه از نظر زمین شناسی دارای سازندهایی مانند سنگ آهک متوسط تا ضخیم لایه به رنگ خاکستری می‎باشد. این پرتگاه در سمت چپ رودخانه بوده و این شاخه از کوه بن سرچشمه می گیرد. پرتگاه دیگری نیز در شرق حوضه و به موازات پرتگاه فوق در شاخه فرعی رودخانه ودرحوالی سیاکش و امامزاده ابراهیم پایین دیده شده که دارای طول زیادی بوده و در سمت چپ رودخانه می باشد. این پرتگاه بر روی خاکهای عمیق تا نیمه عمیق با بافت سنگین بوجود آمده واز نظر زمین شناسی دارای سازندهایی مانند سنگ آهک متوسط تا ضخیم لایه به رنگ خاکستری می باشد. درعکس زیر یک پرتگاه رودخانه ای نشان داده شده که در پشت بازار لاسک دارای ارتفاع حدودا ۲۰متری می باشد.

عکس ۴-۵۷ پرتگاه رودخانه ای در سمت راست با ارتفاع ۲۰متر
۴-۱۸-۹ مخروط افکنه
در حوضه ی امامزاده ابراهیم مخروط افکنه های متعددی مشاهده می گرددکه در اکثر نقاط اتصال زیر شاخه‎ها به رودخانه اصلی با شکل مثلثی در روی نقشه توپوگرافی وجود دارند. بزرگترین مخروط افکنه این حوضه از نقطه اتصال دو شاخه بزرگ به هم درحوالی منطقه کیسم و ویسرود و هریک از آن مناطق عبور می کنند شروع شده و تا خروجی حوضه ادامه دارد. و هرچقدر به خروجی حوضه نزدیک شده دارای عرض بیشتری می گردد. در این مخروط افکنه ها بدلیل حاصلخیزی خاکشان اغلب به کشاورزی می‎پردازند. با نگاه به نقشه توپوگرافی منطقه بیشترین سطح رسوبات ناشی از مخروط افکنه ها در این حوضه در سمت راست رودخانه وجود دارد.

عکس ۴-۵۸ مخروط افکنه بزرگ در اطراف لاسک و شالیزار های برنج
۴-۱۸-۱۰ اشکال فرسایش درحوضه
امروزه بدلیل افزایش جمعیت و فرار از زندگی های ماشینی اکثر مردم بتدریج از شهر ها بسوی برخی از مناطق کوهستانی و بکر جنگلی سرازیر شده و با تخریب جنگلها اشکال مختلف فرسایش در حوضه ها را بوجود می آورند اگر چه در همه فرسایشهای بوجود آمده انسانها بصورت مستقیم اثر گذار نبوده ولی در تشدید فرسایش دخالت دارند. حوضه امامزاده ابراهیم نیز از این امر مستثنی نبوده و با تغییر شرایط آب و هوایی و عملکردهای انسانی دچار فرسایش های متنوعی شده است. با گذر از مسیر اصلی راه ارتباطی رودخانه امامزاده ابراهیم اشکال مختلف فرسایش در حوضه مشاهده شده که بیشترین نوع فرسایش بصورت فرسایش کنار رودخانه ای و فرسایش ناشی از عملکرد انسان در راهسازی که خود باعث می شود شرایط طبیعی منطقه دستخوش تغییر گردیده و این موارد را در مناطقی از جمله چوبر، لاسک، کلوان، درودخان و بخصوص از بابا رکاب به امامزاده به وفور می توان مشاهده نمود.
عکس ۴-۵۹ پل آهنی در رودخانه امامزاده ابراهیم و عملیات آبخیزداری در اطراف پل
عکس ۴-۶۰ فرسایش کناررودخانه ای و تخریب پل در روی رودخانه در مبارک آباد
۴-۱۸-۱۰-۱ فرسایش سطحی
این نوع فرسایش در سطوح کم (در قسمتهای فوقانی در مراتع حوضه) دیده می شود. مهمترین عوامل به وجود آورنده این نوع فرسایش، عوامل زمین شناسی، عوامل اقلیمی، توپوگرافی و عوامل انسانی است. از میان عوامل مذکور، عوامل انسانی مهمتر از سایر عوامل است۰عوامل انسانی مثل عدم رعایت اصول صحیح مرتعداری و قطع درختان جنگلی باعث تشدید این نوع فرسایش شده است ۰چرای مفرط دام، وجود دام مازاد باعث شده است که مراتع از حالت کلیماکس فاصله داشته باشد. ازجمله مناطقی که تحت تاثیر این فرسایش قرار گرفتند اطراف کوه چهل چشمه، مراتع کوه نهرآب و اطراف کوه خرکش می باشد.
عکس ۴-۶۱ نمایی از فرسایش سطحی در ارتفاعات حوضه امامزاده ابراهیم
۴-۱۸-۱۰-۲ فرسایش شیاری
این نوع فرسایش نیز اکثرا در مناطق مرتفع حوضه( درمراتع) دیده میشود. فرسایش از نظر وسعت و تراکم کمتر از فرسایش سطحی است وسطح محدودی ازحوضه رادربر می گیرد. فرسایش شیاری به خاطر کاربری های ناصحیح از اراضی(تخریب مراتع و جنگل توسط عوامل انسانی و دام) جریانهای سطحی حاصل از ذوب برف و شدت بارندگی و وجود سازندهای حساس به فرسایش بوجود آمده است۰به طور کلی گسترش فرسایش شیاری در منطقه به خاطر مقاومت کم خاک در برابرجدا شدن ذرات آن و همچنین نیروی برش ناشی از ذوب برف در شیب تند است۰ رعایت اصول صحیح مرتع داری، پرکردن شیارهای موجود به وسیله سنگ یا گیاه، جلوگیری از امتداد جریان در داخل شیارها وکاهش سرعت آب توسط موانع مکانیکی دراین شیارها از راه های عملی درجهت جلوگیری از توسعه آنها وکنترل این نوع فرسایش در حوضه است. این نوع فرسایش دراکثرمناطق کوهستانی حوضه مشاهده می گردد در اطراف کوه درودخان و کوه بند طالقان این فرسایش به چشم می خورد.