– تقاضای ایجادشده بوسیله توریست شهری، تا اینکه چرا مردم بسیاری نواحی شهری را برای بازدید انتخاب می‌کنند، چرا آنها این بازدید را انتخاب و الگوی رفتاری، درک و انتظار آنها در رابطه با این دیدار چیست.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

– ملاحظات خط­مشی گردشگری شهری، جایی که بخش­عمومی و خصوصی تعهد دارند در جهت تحقق سود منافع از گردشگری شهری هستند (رهان^[۲۲]،۱۱۵:۲۰۰۲).
مولین (۱۹۹۱) بر این باور که مفهوم شهر­گرائی توریسم پدیده سودمندی است بطوریکه آن بر توسعه توپولوژی شهری مقصد توریستی کمک می­ کند، در این راستا بیان می­ کند که گردشگری شهری گونه‌های در زیر مطرح می‌شود:
– پایتخت‌ها
– مراکز مترو پلیتن، شهرهای تاریخی دارای حصار و شهرهای قلعه­ای کوچک،
– شهرهای تاریخی بزرگ،
– نواحی داخلی شهر،
– نواحی چشم‌انداز‌های احیا شده
– شهرهای صنعتی
– مراکز توریستی ساحلی و مراکز ورزشی زمستانی
– اهداف که ساخت آنها با مراکز توریستی ترکیب شده
– کل پذیرایی توریستی؛
– مراکز خدمات توریستی ویژه
– شهرهای فرهنگی و هنری(رهان،۱۱۵:۲۰۰۲). در شکل (۳-۲) نواحی کارکردی در شهر توریستی آورده شده است.
شکل ۳-۲: نواحی کارکردی در شهر توریستی منبع: (هال و جی- پیج^[۲۳]،۵۰:۱۹۹۳)
۶-۴-۲- گردشگری ماجراجویانه
در هر جامعه، کسانی هستند که به انجام دادن کارهای متهورانه و مخاطره­آمیز علاقه وافر دارند. برخی از این افراد با اقدام به مسافرت‌های ماجراجویانه به این نیاز درونی خود پاسخ می­ دهند. چنین گردشگرانی می‌خواهند از راه‌های جدید یا غیر عادی، مهارت‌ها و توانی‌های جسمی خود را با سختی‌ها و دشواری‌ها به آزمایش بگذارند، لذا نوعی از گردشگری برای آنان لذت بخش و جذاب است که توأم با تهور و هیجان بیشتر‌باشد (کاظمی،۱۳۸۵: ۲۶). توریسم ماجراجویانه، اقدام توریست‌ها به فعالیت‌های پرتکاپو شخصی و فیزیکی و گاه مخاطره­آمیز را در بردارد. این نوع فعالیت شامل، سفر به قصد شکار، طی طریق در مناطق دور افتاده، پیاده­روی، کوه­پیمایی، قایقرانی در‌رودخانه و آب‌های خروشان است. به شکار و ماهیگیری را نیز باید یکی از جنبه‌های گردشگری با گرایش‌های خاص و ماجراجویانه دانست (رنجبران و زاهدی،۱۳۷۹). این نوع توریسم علاقه­مندان ویژه شامل محدوده وسیعی از ویژگی‌ها می‌شود. موضوعات فرهنگی مانند حرکات موزون، موزیک، هنرهای زیبا، صنایع دستی، معماری، باستان شناسی، تاریخ ومسیرهای تاریخی،الگوهای زندگی سنتی وفعالیت‌های اقتصادی نامعمول، موضوعات طبیعی در ارتباط با پوشش گیاهی و زندگی جانوری، زمین­ شناسی، چشـم‌انداز‌های زیبا، پارک‌های ملی و محیط‌های دریایی از جمــله این مــــوارد هستنـــد (فرج زاده اصل،۱۳۸۴: ۴۲).
شکل ۴-۲: گردشگری ACE ماخذ: (فنل: ۱۲:۱۰۰۳)
سه شاخه، گردشگری فرهنگی، طبیعت گردی و ماجراجویانه، گردشگریACE را تشکیل می‌‌دهند همانطور که در شکل (۴-۲) مشاهده می‌گردد، تعامل این سه را بیان می­ کند.
۷-۴-۲- گردشگری طبیعت
ویژگی‌های طبیعت­گردی حاکی از اهداف مثبت این شاخه گردشگری است. طبیعت‌گردی نوعی از گردشگری با انگیزه و هدف گرایش به طبیعت است. در این شیوه، گردشگران علاوه بر استفاده از اوقات فراغت خود، از شگفتی‌های طبیعت، عظمت و ظرافت‌های جهان خلقت آگاهی می­یابند و از آن لذت می­برند، ضمن اینکه گردشگری حفظ جلوه‌های طبیعت و احترام به فرهنگ جوامع و ملل دیگر را به خود لازم می­دانند (کاظمی،۱۳۸۵: ۲۷).
۸-۴-۲- گردشگری آموزشی
با آنکه هر مسافری پس از رفتن به مکانی می‌تواند درباره فرهنگ، جامعه و جنبه‌های دیگر آن مکان چیزهایی بیاموزد و از این نظر هر نوع سفری را می­توان سفر آموزشی نامید، معمولاً سفرهای آموزشی به سفرهایی اطلاق می‌شود که مسافران در آن از طریق برنامه‌های رسمی و منظم مطالبی می‌آموزد. نمونه‌ای آشنا وشناخته شده از سفرهای آموزشی، برنامه‌های تحصیل دانشجویان در خارج از کشور است. این گروه از دانشجویان در دوران تحصیل خود فرصت‌هایی به دست می­آورند تا از منابعی استفاده کنند که احتمالاً در جایی دیگر یا حداقل در کشور خودشان وجود ندارد. همچنین می‌توان بازدیدهای علمی گروهی را از جمله مسافرت‌های آموزشی به حساب آورد. اردوی آموزشی دانشجویان در هنگام تحصیل یا بازدید علمی دانش ­آموزان دوران دبیرستان از دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌ها و کارخانه‌های صنعتی و تولیدی از آن جمله می‌توان بیان کرد. در این بازدیدها، مسافران از نقاط تاریخی، فرهنگی و علمی نیز دیدن می­ کنند و معمولاً یک متخصص یا معلم آنها را همراهی می‌کند. به این­ ترتیب فرد می ­تواند به صورت رسمی مطالب و تجربه‌های بیشتری بیاموزد (کاظمی،۱۳۸۵).
۹-۴-۲- گردشگری ورزشی
ورزش، همزمان با پیشرفت‌هایی که در تمامی شئون زندگی انسان روی داده است، ورزش و امور مربوط به تقویت جسم- که تأثیر به سزایی در سلامت روح دارد- بسیار گسترش یافته است. پیدایش رشته‌های مختلف ورزشی، ذوق و شوق مردم به ویژه جوانان به ورزش و دیدن مسابقات ورزشی امروزه به صورت یکی از فعالیت‌های تفریحی، آموزشی و فرهنگی مردم جهان درآمده است. هم اکنون از ورزش و مسابقات ورزشی برای ایجاد دوستی میان ملت‌ها، گفتگوی تمدن ومبارزه با فساد استفاده می‌شود. از این­رو، هر ساله، میلیون‌ها پیر و جوان برای شرکت در مسابقات ورزشی یا دیدن آن‌ها راهی سرزمین‌ها و کشورهای جهان می‌شوند (محلاتی،۱۳۸۰: ۱۲-۱۳).
۱۰-۴-۲- گردشگری اجتماعی
گرچه تاکنون، هیچ تعریف خاصی از گردشگری اجتماعی ارائه نشده، در این باره پژوهش‌های قابل توجهی انجام شده است. دبلیو‌ها در دومین کنفرانس صنعت گردشگری اجتماعی، که در سال۱۹۵۹ م، در سالزبورگ و وین برگزار شد، تعریف زیر را پیشنهاد داد: «گردشگری اجتماعی، نوعی از گردشگری است که برای افراد کم درآمد مهیّا شده است و خدمات مشخصی ارائه می‌دهد» (الوانی و پیروز بخت، ۱۳۸۵: ۱۶۶).
در تعریفی که توسط ام.‌اندره پاپلی مونت ارائه شد، چنین آمده است: «گردشگری اجتماعی، نوعی از گردشگری است برای افرادی که بدون کمک‌های اجتماعی و بدون همیاری و کمک انجمن‌هایی که برآن تعلق دارند، نمی ­توانند هزینه‌های سفر را تقبل کنند». گردشگری اجتماعی، افراد را به سفر تشویق می­ کند که برای آنها تماس و ارتباط با مردم مهم‌ترین جنبه‌های جهانگردی است. این تماس و ارتباط می‌تواند میان افراد گروه اتفاق افتد و با علاقه اصلی به تماس با مردم مقصد‌ باشد. همچنین دیدارهای خانوادگی نیز در این مقوله می‌گنجد (الوانی و پیروز بخت، ۱۳۸۵: ۱۰۰).
۱۱-۴-۲- گردشگری بازرگانی وتجاری
مقصود اصلی چنین جهانگردی تفریح یا استراحت نیست بلکه او برای انجام بخشی از حرفه و کارهای خودعازم سفر می‌شود. چنین جهانگردی معمولاً برای شرکت در کنفرانس‌ها، گرد همائی‌ها، سمینارهای علمی و تحقیقاتی و نمایشگاه‌های تخصصی به سفر می­روند، کشورهای گردشگر شرایطی را فراهم می­ کنند تا این نوع جهانگردان بتوانند در مدت اقامت خود به فعالیت‌های دیگری نیز بپردازند و فرصت‌های بیشتری برای تفریح داشته باشند. برنامه­ ریزان این کشورها امکان تفریح، استراحت و بازدید از آثار، ابنیه و سایر جاذبه‌های گردشگری منطقه خود را برای این نوع از جهان گردان فراهم می‌کنند (شفیعی، ۱۳۸۳: ۷۰).
۱۲-۴-۲-گردشگری مذهبی
مذهب بدون تردید، یکی از مهم­ترین عوامل وانگیزه‌های مسافرت انسان، باورهای مذهبی و احساسات دینی بوده است. انسان از ابتدای تاریخ مکان‌هایی را مقدس می­دانسته است و به منظور تأمین خواسته‌های روحی، روانی و مادی خود و از ترس بلایای­طبیعی و غیر­طبیعی که زندگی او را تهدید می­کرده، به زیارت و دیدن مکان‌های مقدس می­رفته است.
گردشگری مذهبی به عنوان یکی از مهمترین زیر مجموعه‌های صنعت بزرگ و تنوع گردشگری جهانی از جایگاه ویژه ای در رشد اقتصادی کشورها برخوردار است. وجود مراکز مذهبی (امامزاده‌ها، زیارتگاهها، کلیساها،. .) از چنان اعتباری برخوردار می‌باشند که در بسیاری از موارد دلایل عمده تأسیس اولیه یا توسعه بعدی شهرها به شمار می‌روند (موسوی و سلطانی،۸۲:۱۳۹۳).
تیموسی و اولسن^[۲۴] (۲۰۰۶،۲۳) توضیح می­ دهند که گردشگری مذهبی به دو طریق تعریف می­ شود. از دیدگاه صنعت گردشگری، گردشگران و بازارهای کوچک گردشگری، براساس پایگاه­هایی که گردشگران بازدید می­ کنند یا فعالیتهایی که در آن مشغول می­شوند و با توجه بسیار کم به انگیزه این بازدیدها، تعریف می­شوند. بنابراین، گردشگری مذهبی، سفر مردم به مقصدها و پایگاه های مذهبی تعریف می­ شود. ازسوی دیگر، از دیدگاه مذهبی، گردشگری مذهبی، براساس انگیزه­ های مسافران تعریف می­ شود. بنابراین، از این دیدگاه، گردشگری مذهبی همه کسانی را که برای اهداف مذهبی خاص به مقصدهای مذهبی سفر می­ کنند در­بر می­گیرد (سنتوس^[۲۵]،۲۰۰۳­،۴۵) اشاره می­ کند دلیلی که گردشگری مذهبی هم از دیدگاه نظری و هم دیدگاه تجربی، یک موضوع مورد بحث شده این است که گردشگری مذهبی می ­تواند براساس انگیزه­ ها و نه بازدید از پایگاه­های خاص تعریف شود (ضرغام بروجنی و توحید لو،۱۳۹۰:۲۸).
با توجه به اینکه موضوع این پژوهش در حوزه گردشگری مذهبی می باشد با تفضیل بیشتری به این بحث می پردازیم
۱-۱۲-۴-۲-گردشگری مذهبی در جهان
یکی از مهمترین انگیزه­ های گردشگری در جهان، مسافرتهای مذهبی است (دیناری،­۶۱:۱۳۸۹). گردشگری دینی در اکثر کشورهای جهان در حال افزایش می­باشد و علاقه فراوان مردم به خاطر بازدید از این اماکن به مذاهب و ادیان بیشتر شده است (کاویان فر،۱۹:۱۳۸۴). در همین رابطه مطالعات گسترده­ای در حوزه ­های مختلف گردشگری مذهبی صورت گرفته است. وسیع­ترین مطالعه نقل و قول شده از جاذبه­های مذهبی، ارزیابی نولان (۱۹۸۹) از جهانگردی مذهبی در اروپا است که نشان می­دهد بیش از ۶۰۰ زیارتگاه کاتولیک در اروپای غربی وجود دارد که بیش از نیمی از آنها به مریم مقدس اشاره دارد (نولان^[۲۶],­۱۹۸۹: ۱۲۵). جاکوسکی و همکاران^[۲۷] (۲۰۰۳ ،۱۴)، اماکن زیارتی را به دسته‌ه ای متفاوتی با توجه به اهمیت آنها طبقه ­بندی کردند. دیگانسو^[۲۸] و همکاران (۲۰۰۲­،۸۷)، در ارتباط با گردشگری مذهبی بیان می‌کند زیارتگاه‌های قدیمی هنوز هم همانند آهنربا برای آنان که در جستجوی اهداف معنوی هستند فعالیت می‌کنند و زیارتگاه‌های جدید همچنین در حال جذب افراد با ایمان از همه نقاط جهان هستند
تحقیقات نشان می‌دهد گردشگری مذهبی­، به ویژه از دهه ۱۹۹۰ رشد چشمگیری داشته است. تعداد بازدید­کنندگان شرکت کننده در گردشگری مذهبی و هزینه گردشگری آنها روی هم رفته ۱۸ میلیارد دلار با بیش از ۳۰۰ میلیون مسافر در سراسر جهان بود. این بخش توریسم همچنین باعث سوال درباره ظرفیت حمل و نگهداری می‌شود زیرا بسیاری از محوطه‌های مذهبی واقعاً قادر به تحمل تعداد افراد مشتاق دیدار از مکان‌های مربوط به هر یک از مهمترین مذاهب دنیا نیستند. از این رو مذاهب بزرگ دنیا دارای زمینه­ای عالی برای تورهای بزرگ مذهبی یا زیارتی هستند زیرا میلیون‌ها نفر جذب دیدار از مکان‌ها یا رویداد‌های مقدس هستند(ماتس و ساپو^[۲۹]،۲۳:۲۰۰۷).
نمونه­های بسیاری از این مراکز مذهبی در جهان است که با توسعه زیرساخت­ها باعث رونق و گسترش شهرنشینی شده ­اند. زستوچاوا در لهستان شهری با جمعیت ۲۵۰۰۰۰ نفر سالانه ۵/۴ میلیون زائر را جذب می­ کند (جانستون^[۳۰]،۱۲:۲۰۰۶). اوسترمان و همکاران^[۳۱] (۲۰۰۷ ،۸۱) بهبود زیرساخت آن را در نتیجه زیارتی بودن این محوطه می‌داند برخی از محوطه­های مذهبی در طول قرنها مورد بازدید بوده ­اند و در آنجا اثرات در طی دوره زمانی طولانی ایجاد می­ شود، اما گاهی محوطه­های مقدس به ناگهان کشف می­شوند و موجب تغییرات مهیج ناگهانی برای ساکنین بومی می­ شود. مدجوگورجی در بوسنی- هرزه گووین چنین نمونه ­ای است شیند^[۳۲]،۹۴:۲۰۰۳). پانسگن^[۳۳] (۲۰۰۶­،۴۴) چگونگی کشف یک معبد مقدس در سال ۱۹۸۱ را که منجر به رشد ناگهانی منازل شخصی و تورم قیمت زمین شد توضیح می­دهد.
در برخی نواحی، تقاضا برای خدمات از جانب گردشگران و زائران، چشم­انداز و الگوهای استفاده از زمین­های شهری در مراکز زیارتی را تغییر داده است. دو نمونه از این تغییر لوردز^[۳۴] در فرانسه و فاطیما^[۳۵] در پرتغال است که منطقه زیارتی را می­توان به ناحیه تجاری (رستورانها، فروشگاه ها، هتلها و غیره) و ناحیه مقدس (معابد زیارتی، کلیساها و غیره) تقسیم نمود (جسلر^[۳۶]،۹۸:۱۹۹۶ –رینچد^[۳۷]،۱۷:۱۹۹۰). شکل ظاهری شهری لوردز از این حیث تغییر کرده است که تراکم شدیدی از فروشگاه های سوغاتی و رستورانها در امتداد جاده­هایی که از بخش تجاری شهر به نواحی زیارتی منتهی می­ شود، وجود دارد (رینچد،۲۷:۱۹۸۶). به طور مشابه گوپتا (۱۹۹۹) خاطر نشان می­سازد که تقریبأ هر مکان زیارتی در هند، فروشگاه­هایی دارد که نیازهای گردشگران و زائران طالب مصنوعات خاص را تأمین می‌کنند (جاپتا^[۳۸]،۹۳:۱۹۹۹).
در جهان اسلام درآمد ایجاد شده از زیارت مکه دومین رکن اصلی اقتصاد عربستان سعودی بعد از نفت می­باشد به گونه ­ای که درآمدهای حاصله نه تنها در توسعه زیرساخت­ها مکه معظمه به کار گرفته شده بلکه به شدت منجر به رونق شهرنشینی در محدوده­های مکه شده است(راج مورپت^[۳۹]،۸۲:۲۰۰۷). در آنجا زیارت، درآمد سالانه تقریبأ ۸ میلیارد دلاری ایجاد می­ کند و طی ۳۰ سال گذشته سعودی­ها ۳۵ میلیارد دلار در بهبود تسهیلات زائر سرمایه ­گذاری کرده ­اند (سومر^[۴۰] و ساوینو^[۴۱]،۹۱:۲۰۰۷). همچنین توسعه گردشگری در معبد ال راکیو^[۴۲] در اسپانیا نیز نقش اقتصادی عمده­ای در افزایش اشتغال و درآمد بومی و گسترش مراکز تجاری در اطراف معبد و شکل­ گیری محلات شهری جدیدی ایفا کرده است (کرین^[۴۳]،۱۲:۱۹۹۶).
۲-۱۲-۴-۲-گردشگری مذهبی در ایران
به دلیل غنا و اهمیت بنیان های دینی در ایران یکی از مهم­ترین جاذبه های گردشگری آن، جاذبه های مذهبی، زیارتگاهها و اماکن مقدس است که هر ساله تعداد زیادی از جهانگردان را به خود جذب می کند (استعلاجی و خوش­نیت بیانی، ۱۳۹۱:۲۵۳). ایران با ۹۸ درصد مسلمان و با داشتن بیش از ۵۰ هزار امامزاده و بقعه ی متبرکه و مراکز مذهبی ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگر مذهبی و خارجی دارد (فراهانی،۱۳۸۶:۵۴). برخی از شهر های مهم مذهبی ایران همچون مشهد، قم، شیراز و کاشان از لحاظ مذهبی دارای شهرت جهانی اند که آثار و پیامدهای زیادی را به لحاظ گردشگر یاز خود بر جای گذاشته اند. در واقع بخش قابل توجهی از تحرک اجتماعی- اقتصادی مراکز شهری ، نتیجه حضور و بازدید گردشگران از بناهای تاریخی- مذهبی می­باشند.
همچنین گردشگری مذهبی در ایران با توجه به فرهنگ و ایدئولوژی حاکم بر جامعه ایرانی، خرید به قصد تبرک و هدیه (سوغات) از مقاصد گردشگری به ویژه در مقاصد مذهبی جایگاه خاصی دارد و جلوه‌ای معنوی به خرید می‌دهد. همین امر سبب گردیده که فضاهای پیرامون اماکن متبرکه مذهبی در راستای همگام سازی خود با نیازهای خرید زائرین توسعه یابند. در برخی مناطق، تقاضا برای خدمات از سوی گردشگران و زائران، چشم انداز و الگوهای کاربری زمین شهری را در مراکز زیارتی و حتی دورتر از این مراکز را تغییر داده­اند(جسلر^[۴۴]،۵۶:۱۹۹۶) و بیشتر ویژگی‌های کلی مشابه برحسب الگوهای سفر و استفاده از حمل و نقل، خدمات و زیر ساخت را به نمایش می‌گذارد (Rinschede, 1990). همچنین با توجه به گردشگری مذهبی، تنوع مراکز تجاری و تفریحی و نحوه مکان­گزینی آن‌ها تابعی از رفتار زائرین می‌گردد که امروز باعث شده این مراکز خارج از منطقه زیارتی توسعه یابند و شهرها شکل خاصی را پیدا کنند (باچروین^[۴۵]،۳۲:۲۰۰۰).
شکل ۵-۲: کارکرد و ساختار گردشگری مذهبی و تاثیر آنها در گسترش شهر نشینی و گردشگری
ماخذ: (موسوی و سلطانی،۱۲:۱۳۹۳)
۳-۱۲-۴-۲-تقسیم ­بندی انواع گردشگری مذهبی
انواع گردشگری مذهبی را می توان بر اساس ابعاد و جنبه­ های مختلفی تقسیم و مورد بررسی قرار داد که هر یک از تقسیم ­بندی­های زیر می ­تواند بر بازاریابی محصول گردشگری تاثیر به سزایی باشد (رینشد^[۴۶]، ۱۹۹۲،۵۵).
جدول ۲-۱: تقسیم ­بندی انواع گردشگری مذهبی ماخذ: فیروز جائیان و همکاران،۱۳۹۲
۴-۱۲-۴-۲- زیارت و زائر
زیارت سفر به سوی مکان­های مقدس (عناصری از محیط جغرافیایی، کوههای مقدس، پایگاه های وحی یا فعالیتهای بنیانگذاران مذهبی، زیارتگاههای دارای آثار مقدس انسانهای پرهیزگار یا پیکره­های مورد پرستش و…) است که الهام­بخش آن انگیزه­ های مذهبی است. چنین سفری می ­تواند چند سال به طول انجامد (جعفری،۴۳۸:۲۰۰۴).
زائر کسی است که به یک مکان مقدس، مثل زیارتگاه یا مرکز مذهبی­اش سفر می­ کند. در حالیکه اغلب فرض می­ شود انگیزه زائر در درجه اول عبادی است، بسیاری از افراد به دلایل عملی مثل طلب درمان قطعی برای بیماری یا برآورده شدن آرزو یا به دلیل اجبار مذهبی (مثل حج مسلمانان) به سفرمی­روند (همان).
با این همه، بسیاری از مردم نه تنها با اهداف مذهبی و معنوی بلکه به این دلیل که این پایگاه­ها به عنوان جاذبه­ها و میراث فرهنگی شناخته شده ­اند، از پایگاه های مذهبی در سراسر جهان دیدن می­ کنند. برخی از آنها به دلیل علاقه به یادگیری از این مکان­ها بازدید می­ کنند تا درباره تاریخچه آنها مطالبی بیاموزند یا دین، عقیده یا فرهنگ خاصی را بشناسند. برخی از گردشگران به دلایل نوستالژیک از پایگاه­های مذهبی دیدن می­ کنند. برخی نیز به دنبال کسب تجربه ­های اصیل از طریق تماشای رهبران مذهبی و زائران درحال انجام مناسک یا از طریق تجربه فضای معنوی سایت از آن دیدن می_­کنند (اولسن و تیموسی،۵:۲۰۰۶).
۵-۱۲-۴-۲- زائر و گردشگر
در خصوص رابطه بین گردشگری و سفرهای زیارتی از جهت انگیزه­ های سفر سه دیدگاه مطرح است: اولین و همگانی­ترین دیدگاه این است که گردشگر و زائر اگرچه کاملاً مثل هم نیستند اما شباهتهایی دارند. افراد به دلایل و انگیزه­ های پیچیدهای تصمیم به سفر می­گیرند(اولسن،۶:۲۰۰۸). با این دیدگاه زائران گردشگرانی محسوب می­شوند که با انگیزه­ های مذهبی تصمیم به سفر گرفته اند. امروزه بسیاری از محققان بین گردشگران و زائران تمایزی قائل نمی­شوند و سفر زیارتی گونه ­ای از گردشگری محسوب می­ شود (فلایشر ^[۴۷]،۲۳:۲۰۰۰). زیرا بیشتر ویژگی­های گردشگری ازقبیل الگوهای سفر، استفاده از تجهیزات، خدمات و زیرساختها را داراست(اسمیت^[۴۸]،۲۱:۱۹۹۲- اد-ی^[۴۹]،۶۳:۱۹۹۲- گوپتا^[۵۰]،۳۴:۱۹۹۹)
دیدگاه مخالف دیدگاهی است که زائران را گردشگر نمی­داند. از این دیدگاه زائران که با انگیزه­ های معنوی و مذهبی برانگیخته می­شوند تا حدودی با کسانی که با انگیزه­هایی چون تفریح، آموزش، کنجکاوی، بشردوستی و استراحت برانگیخته می­شوند متفاوت­اند. کوهن (۱۹۹۲) بین زائران که به سمت مرکز دنیای خود سفر می­ کنند با گردشگران که از مرکز دنیای خود به فضایی خوشایند سفر می­ کنند تمایز قائل می­ شود. درمجموع کسانی که با این دیدگاه موافق­اند از زاویه انگیزه­ ها به گردشگران و زائران نگاه می­ کنند نه ازنظر فعالیت­ها و الگوهای رفتاری آنها (اولسن و تیموسی،۷:۲۰۰۶).