سبک

دستوری

گفتگو

به نظر می رسد چنانچه سازمانها، هدف اساسی از انجام ارزیابی را که همانا رشد، توسعه و بهبود عملکرد فعالیت هاست دریافته و فهم نمایند که پدیده قضاوت و مچ گیری در آن جایگاهی ندارد، در این صورت خود به استقبال نظام ارزیابی رفته و به طور مرتب در جهت بهبود ساز و کارهای آن تلاش خواهند کرد.
۲-۲-۲ تعاریف ارزیابی عملکرد
تعاریف مختلفی از ارزیابی عملکرد به طور اعم در خصوص ارزیابی افراد و سازما ها ارائه شده است که به برخی از آنها می پردازیم

• فرایند تعیین چگونگی انجام کارها و سپس تدوین برنامه بهبود را فرایند ارزیابی عملکرد گویند. کاربردهای این نوع ارزیابی عبارتند از

• تعیین پاداش، ارتقاء، انتصاب و تنزل.

• تعیین نیازهای آموزشی و توسعه منابع انسانی.

• تعیین نوع رفتارها، مهارت ها، واکنش ها، طرز تلقی.

• سنجش روایی روش های انتخاب و گزینش کارکنان.

• استفاده در برنامه ریزی نیروی انسانی و… ( آذر و صفری، ۱۳۸۱،ص۲)

• ارزیابی عملکرد فرآیندی است که در طی آن کار کارکنان در فواصل معین و به طور رسمی مورد بررسی و سنجش قرار می گیرند( موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران،۱۳۸۱،ص۵).

• مدیریت عملکرد عبارت است از ممیزی بینش، دانش و توانایی های بالفعل و بالقوه منابع انسانی و پرورش افراد در راستای راهبردهای سازمان و تعالی سازمانی ( نجمی و حسینی، ۱۳۸۳، ص ۱).

بدین ترتیب ارزیابی عملکرد به مجموعه اقدامات و داده های اطلاق میگردد که به منظور افزایش سطح استفاده بهینه از امکانات و منابع در جهت دستیابی به اهداف به شیوه ای اقتصادی توام با کارایی و اثربخشی صورت می گیرد، بطوریکه، ارزابی عملکرد در بعد “نحوه استفاده از منابع ” اساسا در قالب شاخص های کارایی بیان می شود. اگر در ساده ترین تعریف نسبت داده به ستاده را کارایی بدانیم، نظام ارزیابی در واقع میزان کارایی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد که عمده ترین شاخص آن صرفه اقتصادی یا بهینه بودن فعالیت هاست. از سوی دیگر ارزیابی عملکرد در بعد ” سازمانی ” معمولا اثر بخشی فعالیت هاست، منظور از اثربخشی، میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارا بودن فعالیت ها و عملیات می باشد. به عبارت دیگر درجه یا میزانی که سازمان به اهداف مورد نظر خود نائل می آید را اثربخشی گویند و براساس محاسبه آن به روش های زیر حدود یا میزاین که اهداف چندگانه ( چه رسمی چه عملیاتی) تامین شده اند اندازه گیری می گردد (طحان، ۱۳۷۹،ص۲۵).

• روش مبتنی بر هدف

• روش مبتنی بر فرایند درونی

• روش مبتنی بر تامین منابع

• روش مبتنی بر تامین رضایت ذینفعان (Rigby Darrell ,2001).

به طور کلی نظام ارزیابی عملکرد را می توان فرایند سنجش و اندازه گیری و مقایسه میزان و نحوه دستیابی به وضعیت مطلوب دانست.
با توجه به تعاریف فوق و اهداف ما از ارزیابی عملکرد، می توان تعریفی به شرح زیر ارائه نمود
فرایند سنجش جامع عملکرد بنگاهها در قالب عباراتی نظیر کارایی، اثربخشی، توانمند سازی و قابلیت پاسخگویی، در چارچوب اصول و مفاهیم علمی مدیریت برای تحقق اهداف و وظایف سازمانی و در قالب برنامه های اجرایی (علی احمدی و قصیری،۱۳۷۸،ص۳).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳ارزیابی عملکرد و روش های نوین
تعیین اهداف استراتژیک عملکرد، سنجش عملکرد، جمع آوری و آنالیز داده های عملکرد سازمان با رویکردی سیستماتیک و با در نظر گرفتن همه جوانب از اصول موفقیت سازمان ها می باشد. در اینجا به برخی از روش های نوین مطرح شده در سالهای اخیر اشاره می شود. روش های نوین ارزیابی عملکرد در بسیاری از شرکتها در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از
۲-۳-۱ مدل بنیادین اروپایی مدیریت کیفیت ( EFQM)
چارچوب مدل EFQM بر پایه نُه حوزه ایجاد شده است. پنج حوزه از آنها، گروه توانمند سازها را تشکیل می دهند. و بیان کننده نوع فعالیت سازمان و چگونگی انجام آن هستند و چهار حوزه باقیمانده گروه نتایج را تشکیل می دهند و خواسته هایی را مشخص می کنند که سازمان باید اجرای توانمند سازها به آنها دست یابد.
جدول ۲-۲ مقایسه نقاط ضعف و قوت مدل EFQM (داریانی، محمدعلی و رفیع زاده، علاء الدین، ۱۳۸۶)

نقاط قوت

نقاط ضعف

همان گونه که در مورد انبیاء علیهم السلام می فرماید که این ها کثیر الرجوع بودند نه اینکه به مقامی برسند سپس از آن مقام برگردند و دوباره سعی بر عود بر آن مقام بکنند یا گاهی در حرکتند و گاهی از حرکت بایستند بلکه دائما در حرکت به سوی خداونندمتعال هستند در مورد حضرت داود می فرماید : اصْبِرْ عَلى‏ ما یَقُولُونَ وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ ^[۱۱۵]) همچنین حضرت سلیمان وحضرت ایوب علیهاالسلام این گونه بودند در مورد حضرت ابراهیم می فرماید : إِنَّ إِبْراهیمَ لَحَلیمٌ أَوَّاهٌ مُنیبٌ ^[۱۱۶]) اینکه می فرماید : اَوّاب یعنی کسی که از پروردگار خشیت دارد و با قلبی منیب به سوی پروردگار می رود فرمود : هذا ما تُوعَدُونَ لِکُلِّ أَوَّابٍ حَفیظٍ مَنْ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنیبٍ ^[۱۱۷])
در نتیجه نعمت های بهشتی برای کسی که اوّاب باشد و حفیظ ، حفیظ صفت مشبهه است که دال بر ثبوت و لزوم است یعنی دائما در حال حفظ نفس است و معلوم است کسی که حفیظ باشد اهل تقوا است و از متقین است . تقوی : (صیانهُ النفسِ عمّا یضرُها) تقوی صیانت نفس از آنچه که به او ضرر می رسد پس انبیاء با اختیار خود اوّاب و حفیظ هستند یعنی در صدر متقین هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بیان دوم : اگر قوه ی عصمت باعث سلب اختیار خود معصوم بشود در این صورت ضرورت بعثت انبیاء مختل می شود چون انبیاء باید اسوه مردم باشند و اگر آنها معصوم باشند به عصمت الهی و به نوعی مجبور باشند اجحاف به حق مردم است و این کار از طرف خداوند حکیم غیر قابل قبول است . چون در این صورت می شود گفت که این عده برگزیده خدا هستند و خدا حافظ اینها است و اگر خدا بخواهد ما را هم حفظ می کند که می شود آن قولی که مشرکین بر زبان راندند فرمود : سَیَقُولُ الَّذینَ أَشْرَکُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَکْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَیْ‏ءٍ کَذلِکَ کَذَّبَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّى ذاقُوا بَأْسَنا قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ تَخْرُصُونَ ^[۱۱۸]) خداوندمتعال در این آیه تصریح می کند که قول مشرکین از روی گمان و بدون علم است چرا، چون اینها ما بین اراده تکوینی و اراده تشریعی خلط کردند و کاملا مشخص است که خداوند متعال هرگز اراده تشریعی برشرک آنها نداشته است گرچه تکویناً تمام عالم موجودات تحت سنن و قوانین خداوند حکیم است .
درمورد انبیاء علیهم السلام هم به این گونه است که وقتی انبیاء علیهم السلام به اراده تشریعی خداوند عمل کردند در سنت اراده تکوینی قرار می گیرند و به مدارج بلند معرفتی و علمی می رسند
پس می توان نتیجه گرفت که انبیاء علیهم السلام در فضای تشریع الهی زندگی می کردند تا طبق اراده خداوند متعال برگزیده شدند و این گونه نیست که بدون هیچ مقدمه و سببی مبعوث به رسالت بشوند چون رسالت از طرف حق یعنی مرسول، شاگرد حق است و اگر این انتخاب بدون مقدمات تشریعی باشد کاری غیر عقلی وغیر حکیمانه می شود چون در این حالت وجود و عدم شریعت یکسان است و شریعت مطابق عالم تکوین نیست ، ولی به حق می دانیم که شرایع الهی طبق مکوّنات الهی است و کسی که در شریعت گام نهد بر طبق سنت تکوینی عمل کرده است و این سنت تکوینی علت است برای معلول خاص خود است و این سنت الهی است که در مورد تکذیب کنندگان آیات الهی فرمود : سَأَصْرِفُ عَنْ آیاتِیَ الَّذینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَهٍ لا یُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الرُّشْدِ لا یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنْها غافِلینَ ^[۱۱۹])
عاقبت تکذیب آیات خدا و غفلت از آنها این شد
۱- از آیات الهی مصروف می شوند
۲-هر آیه ای را ببیند و هر معجزه ای به آنها نشان داده بشود چه معجزات حسی و چه معجزات عقلی نظیر قرآن به آن ایمان نمی آورند .
۳-سبیل رشد و بالندگی را به طور حقیقی می بینند ولی از آن روی بر می گردانند .
۴-اگر به سبیل گمراهی علم پیدا کردند بلافاصله در آن غوطه ور می شوند
بنابراین مومنان به آیات الهی کسانی هستند که در اراده تکوینی خدا گام می نهند یعنی :
۱-خداوند متعال آنها را به آیات خود راهنمایی می کند همان طور که در مورد نبی اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ ^[۱۲۰])
۲-اگر معجزه ای ببینند به آن ایمان می آورند نظیر سحره فرعون که وقتی فرعون آنها را تهدید به قتل به آن فجاعت کرد فرمودند : قالُوا لَنْ نُؤْثِرَکَ عَلى‏ ما جاءَنا مِنَ الْبَیِّناتِ وَ الَّذی فَطَرَنا فَاقْضِ ما أَنْتَ قاضٍ إِنَّما تَقْضی‏ هذِهِ الْحَیاهَ الدُّنْیا ^[۱۲۱])
۳_دائما در صراط مستقیم هستند همان طور که فرمود : وَ هُدُوا إِلَى الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى‏ صِراطِ الْحَمیدِ^[۱۲۲])
و نباید شبهه بشود که انبیاء مورد تایید به روح القدس هستند همان طور که فرمود : وَ آتَیْنا عیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس)^[۱۲۳]
به این دلیل که انبیاء علیهم السلام وقتی آیات پروردگار بر آنها تلاوت می شد در حال گریه به سجده می افتادند فرمود : أُولئِکَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّهِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّهِ إِبْراهیمَ وَ إِسْرائیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا إِذا تُتْلى‏ عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا^[۱۲۴]) اگر کسی نسبت به آیات اللهی چنین باشد حتما ملائکه بر آنها نازل می شوند فرمود: إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَهُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتی‏ کُنْتُمْ تُوعَدُونَ^[۱۲۵]) همچنین در سوره قدر فرمود : لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ)^[۱۲۶] معلوم است که ملائکه و روح، بر انبیاء و ائمه علیهم السلام و بر مومنان نازل می شوند .
جواب مرحوم علامه طباطبایی :‌
مرحوم علامه می فرماید :تایید به روح القدس همانند تایید مومن به روح ایمان و نسبت دادن ضلالت و غوایت به شیطان است . زیرا این گونه امور باعث نمی شود که صادر فعل غیر از فاعل آن است چون به اختیار و اراده فاعل آن فعل بر می گردد ^[۱۲۷].
به عبارت دیگر مرحوم علامه می فرماید اگر چه تایید روح القدس است اما در نهایت فعل از آن فاعل است و این اصل عقلی همان است که در قرآن می فرماید : کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهینَهٌ)^[۱۲۸] یعنی هر عملی رهن فاعل آن عمل است و به دیگری نسبت داده نمی شود آیات زیادی به این مضمون اشاره دارد تِلْکَ أُمَّهٌ قَدْ خَلَتْ لَها ما کَسَبَتْ وَ لَکُمْ ما کَسَبْتُمْ وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا کانُوا یَعْمَلُونَ)^[۱۲۹]
یعنی هر عملی که آنها انجام دادند شما مسئول نیستید چون اعمال خود را دارید و آنها عمل خود را دارند .
بیان دوم علامه این است که اختیار انسان به حسب فطرت فهمیده می شود به این صورت که ما وقتی اراده بکنیم که عملی انجام بدهیم هیچ چیز نمی تواند با ما منازعه کند و درنهایت بر ما مغلوب بشود بلکه اراده ما به هر امری غالب می شود^[۱۳۰]
این بیان علامه می توان به این مطلب اشاره بکند که انسان حتی می تواند بر خلاف یقین خود عمل بکند همان طوری که درمورد فرعونیان وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَیْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ الْمُفْسِدینَ)^[۱۳۱]
برای فرعون و اطرافیان او ،‌ معجزات حضرت موسی علیه السلام یقین آورد چون آن معجزات بصائر بودند یعنی هر کدام بصیره بود و بدون شائبه شک و شبهه که از رب العالمین هستند فرمود : وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسى‏ تِسْعَ آیاتٍ بَیِّناتٍ فَسْئَلْ بَنی‏ إِسْرائیلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا مُوسى‏ مَسْحُوراً قالَ لَقَدْ عَلِمْتَ ما أَنْزَلَ هؤُلاءِ إِلاَّ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ بَصائِرَ وَ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً)^[۱۳۲]
۳-۲- نتیجه بحث
بدین بیان معلوم شد که ماهیت این علم نور است که باعث روشنایی و روشنگری است کیفیت آن از جهت عالم به این علم مشخص می شود که هرچه این شخص در صراط مستقیم ثابت قدم باشد از این علم بیشتر بهره می برد. و ویژگی های آن آنکه به تناسب این علم شخص دارای رویت می شود که عصمت را در پی دارد.
فصل چهارم
محیط فرهنگی ، تربیتی و خانوادگی انبیاء
۴-۱- محیط فرهنگی، تربیتی و خانوادگی انبیاء
در این فصل این پرسش مهم طرح می شود:
آیا محیط فرهنگی، تربیتی و خانوادگی انبیاء سبب علم ویژه آنان که در نتیجه مصونیت آنان از خطا و عصیان می‌شود؟
قرآن کریم و روایات وارده از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در صدد تبیین و روشن کردن فضایی که انبیاء علیهم السلام در آن حضور داشتند به شکل دقیق و عمیق می پردازد که در خلال بحث ها به جوانب آن به صورت مستوفی می پردازیم . ولی قبل از ورود به بحث ، مسئله ای مهم وجود دارد که باید طرح شود و آن این است که چرا قرآن به بیان جوانب مختلف انبیاء همچون ولادت و قبل از آن ، حین جوانی و رشد ، نحوه به نبوت رسیدن ، نقل دعاها و تضرع هایی که به درگاه حق داشتند و غیره می پردازد ؟ آیا علاوه بر اینکه در مقام تربیت انسانها و امت های تابع از انبیاء همراه با الگو سازی برای آنها ، حیثیت آموزش و تعلیم عقائد و زوایای معرفت نفس تا ملت ها و پیروان و مخالفان ، مجاهدان و معاندان حق به مقام شامخ انبیاء پی ببرند . و با دید روشن و فکر صائب و ضمیری آرام به گفته های آنها گوش فرا دهند . إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَذِکْرى‏ لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهیدٌ ^[۱۳۳] بر هر حال این مطلبی است مهم که در خور تحقیق جداگانه ای است . اما برای به دست آوردن بینّه از آیات قرآن ، به مباحث سؤال به طور جداگانه می پردازیم . که جامع همه این مباحث این عنوان است :
۴-۱-۱- کشف از فضایِ حضورِ انبیاء علیهم السلام.
۴-۱-۱-۱- دلالت آیه ۹۷ سوره نحل
برخی از آیات به طور عام مجموعه ای از اصول را پی ریزی می کند که کاشف از حیات انسان به طور کامل می کند مانند این آیه : مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاهً طَیِّبَهً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ ^[۱۳۴] ایمان همراه با عمل صالح باعت حیات طیبه می شود که این حیات طیبه ، کشجره طیبه تُؤتی اُکلَها حینٍ باذن ربها ^[۱۳۵] است .این حیات طیبه در مسیر صعودی و عروج در مدارج ترقی ثمره و بهره مخصوص خود را می دهد از مؤمنان سطح جامعه تا اوحدّیِ مؤمنان و اولیاء تا برسد به معصومان سلام الله علیهم .
استفاده ای که از آیه می‌شود، در چند جهت است:
۴-۱-۱-۱-۱- مقرون بودن ایمان و عمل صالح
ایمان زمانی مؤثر است که به سر حد ثمره یعنی عمل صالح برسد . به عبارت دیگر ایمان و عمل صالح مقرون به هم هستند در سوره فاطر می فرماید : إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ^[۱۳۶] . مرحوم علامه طباطبایی می فرماید : منظور از کلمه طیب اعتقادات حق است.که بالا ترین آنها توحید است . و سپس می فرماید اینکه اعتقاد را قول و کلمه نامید بخاطر شیوع این معنی در این لفظ است ^[۱۳۷].
در ادامه می فرماید : عمل از فروع علم است و اگر اعتقاد به حق و صادق باشد منجر به عمل می شود و از طرف مقابل هرچه عمل تکرار شود ایمان و اعتقاد راسخ تر می شود ، کلّما تکرار العمل زاد الاعتقاد رسوخا و جلاء و قوی فی تاثیره و هو العمل الحریّ بالقبول الذی طبع علیه بذل العبودیه والاخلاص لوجهه الکریم یَعینُ الاعتقادَ الحق فی ترتب اثره علیه و هوالصعود الیه تعالی و هوالمعزّی الیه بالرفع فالعمل الصالح یرفع الیکم الطیب ^[۱۳۸] .
ارتباط بین ایمان و عمل صالح از اصول مسلّم که در قرآن به طور صریح نشان داده شده است و چون درصدد نتیجه گیری هستیم بیش از این در مسئله توقف نمی کنیم .
۴-۱-۱-۱-۲- حیات طیبه انسانی
دومین جهت آیه نتیجه ای است که از اقتران ایمان و عمل صالح حاصل میشود و آن حیات طیبه است . در این جهت بررسی آیه در چند نکته انجام می شود .
۲-۱- کیفیت ترتب حیات طیبه بر ایمان و عمل صالح
بیان حضرت آیت الله جوادی آملی در باب این تاثّر و علت بودن ایمان و عمل صالح بیانی شیوا و گویا است می فرماید : برخی [از انسان ها] که کم شمارند از حیات انسانی نیز برخوردارند آنان همه شئون علمی [اعتقاد حق] و عملی [عمل صالح] خود را با عقل نظری و عملی و وحی آسمانی تنظیم می کنند . قرآن کریم تنها این گروه را زنده می داند زیرا قرآن از موحّد به زنده یاد می کند و کافر را برابر قرار می دهد یعنی انسان یا زنده است یا کافر [لِیُنْذِرَ مَنْ کانَ حَیًّا وَ یَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْکافِرینَ]^[۱۳۹] واین تقابل ، نشان زنده بودن موحد و مرده بودن کافر است . چنان که در آیه ای دیگر می فرماید وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ^[۱۴۰]] کسانی را که در قبر بدن و طبیعت گرفتارند و هم اکنون زنده به گورند نمی توانی بشنوانی و هدایت کنی یعنی کافر مرده است .
حاصل اینکه مهم ترین حق انسان ، حق حیات انسانی است و حیات انسانی در فرهنگ قرآن ایمان و اعتقاد به خدا و آشنایی به معاد و علوم و معارف الهی است که از آن به حیات طیب یاد می کند ، [من عمل صالحا من ذکرٍ أواُنثی و هو مؤمن فلنحیینّه حیاهً طیبه] و امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام درباره آن فرمود : [التوحید حیاه النفس]
۲-۲- حتمی بودن این ترتب
در عالم منظم هر موجودی در جایگاه احسن خود وجود دارد [الَّذی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلَقَ] ^[۱۴۱] و محال است موجودی از موجودات رها و سدی خلق شده باشد بلکه در هدایت خالق است تا به سر حد مقصود برسد و به کمال استعدادی خود نائل شود (قالَ رَبُّنَا الَّذی أَعْطى‏ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏)^[۱۴۲] و این اصل مسلم نزد عقل و نقل است و هیچ تخلفی در آن وجود ندارد . (َ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدیلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْویلاً)^[۱۴۳] پس معلوم است که چرا کلمه (فلنحیینّه) با لام تاکید و نون مؤکد ثقیله آمده است . این برای دلالت بر اینکه این إحیاء حتمی است و غیر قابل تخلف است زیرا معلول ایمان و عمل صالح است . و هر موجود در عالم خلقت حتما جایگاه مناسب و مشخص خود را دارد .
۲-۳- إحیاء به صورت مستمر است .
جمله وهو مؤمن که جمله حالیه است بر حال متغیر دلالت نمی کند بلکه منظور حال ثابت است و تا زمانی که این حال ثابت است و عمل صالح پی در پی از شخص صالح و مؤمن صادر می شود إحیاء هم به صورت مستمر است . به همین جهت در قالب مضارع درآمد است که این استمرار هم تشکیک و ذو مراتب حیات طیبه را نشان می دهد و هم بی نهایت بودن این حیات .
۴-۱-۱-۱-۳- حیثیت وجودی حیات طیبه

۱۳۷۸ ). بنا بر دیدگاه ، می شود (محمود علیلو، ۱۳۷۷
باور، شناخت در قالبی همسان ۴ و مستقل ۵ از معانی
اختصاصی وارتباط میان آن ها بازنمایی می شود .
برپایه ی این الگو شناخت ها ب ه صورت ساختارهای
اختصاصی- گزاره ای ۶ موجب سوگیری پردازش
هیجانی در افسردگی می شوند.
رویکرد دیگر یعنی ”زیر منظومه های شناختی
(ICS) متعامل
۷ ” (تیزدیل ۸ و بارنارد ۱۹۹۳،۹ ) میان معانی
اختصاصی و معانی کلی و شهودی ۱۰ (انتزاعی تر) تمایز
می گذارد (قاسم زاده، ۱۳۷۹ ). این دیدگاه به سطوح
متفاوت بازنمایی شناختی قایل است که از نظرکیفی با
هم تفاوت دارند و برخلاف نظریه ی رقیب بر این باور
است که این معانی کلی و فراگیر ۱۱ هستند که با هیجان
از دو اندیشه شکل ICS ارتباط مستقیم دارند . رویکرد
گرفته است : پیمانه ای بودن ۱۲ ذهن و سطوح چندگانه
۱۹۸۳ ، به نقل از ) بازنمایی شناختی . از نظر ف ودور ۱۳
۱۹۹۶ ) ذه ن از بخش های کم و بیش ، کارستون ۱۴
مستقلی تشکیل شده است و هر یک راهبردهای ویژه ی
خود را دارد . به بیان دیگر، پیمانه ها از نظر شناختی
نفوذناپذیر ۱۵ و محدود به حوزه ی ویژه ای هستند . آن ها
اطلاعات معینی را به عنوان درونداد می پذیرند ،
پردازشی ویژه ی خود دارند و نتایجی که بد ان می رسند
(فرضیات برونداد ) تنها به بخش معینی از ویژگی های
پدیده ی مورد نظر آن ها محدود می شود. در مورد زبان،
باور معتقد است که زبان جدا از تفکر م ی باشد وساختار
پیمانه ای دارد (چامسکی ۱۹۸۰،۱۶ ؛ فودور، ۱۹۸۳ ؛ به نقل
۱۹۹۵ ). فودور براین باور است که ، از اندرسون ۱۷

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پیمانه های ذهنی جدا از هم، نخست اطلاعات ورودی
را تحلیل وسپس این تحلیل را به شناخت کلی منتقل
می کنند.

الگوی زیر منظومه های شناختی متعامل برچند
وجهی بودن بازنمایی شناختی تأکید دارد . دراین الگو
یک پیمانه ی ضمنی ۱۸ مرکزی اطلاعات استخراج شده
از پیمانه های اخت صاصی دیگر را تلفیق م ی کند
۱۹۹۷ ). از آنجا که این دو پیمانه اجازه ، (ماتئوس ۱۹
می دهند که هیجان ها از انواع اطلاعات کاملا متفاوت
استخراج شوند (مانند بیان گزاره ای، ادراکی،
احساس های بدنی ) می توانند عملیات شناختی متفاوتی
را که هیجان های متفاوت را جهت دار می نمایند، تبیین
کنند. بنابراین، الگوی چندوجهی می تواند بر شماری از
مشکلات که در الگوهای شبکه ای منفرد ایجاد
سوگیری ICS می شوند، برتری جوید . بنا بر دیدگاه
پردازش شناختی در سطوح عال ی تر بازنمایی شناختی
صورت می پذیرد.
دراین سطح ، شناخت به شکل ۲۰ الگوهای ذهنی
طرحواره ای ۲۱^[۱] بازنموده می شود. شناخت ها در سطوح

۱٫ انگیزه استراتژیک و امنیتی که در بالا به قسمت هایی از آن اشاره شد .
۲٫ انگیزه ایدئولوژیک و اعتقادی که بلندی های جولان را قسمتی از ارض موعود می پندارد این انگیزه از قبل از به وجود آمدن اسرائیل نیز در کوشش های آنان برای جلب رضایت دولت بریتانیا در واگذاری این منطقه به آنان مشهود بوده است . جنبش یهودیان بلندی های جولان را قسمتی از اسرائیل بزرگ می دانست ولی نتوانست آن را در اعلامیه ی بالفور بگنجاند به این خاطر که خود کشورهای بزرگ آن زمان یعنی بریتانیا و فرانسه نیز به آن چشم طمع داشتند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به طور کلی سیاست شهرک سازی در اسرائیل را می توان منبعث از سیاست اشغال سرزمینی توسط غیر نظامیان دانست . این راهبردی است که به طور کاملاً آگاهانه توسط صاحب منصبان در اسرائیل دنبال می شود . طرح های بسیاری از جمله طرح ایگال آلن ^[۲۰۲] و طرح حزب ماپام که شهرک سازی ها را یکی از کارکردهای نظامی به وسیله غیر نظامیان اسرائیلی می داند دلیلی بر این مدعاست .
بر اساس طرح حزب ماپام که در سال ۱۹۷۶ در کنفرانس عمومی این حزب ارائه شد . خط مرزی میان سوریه و اسرائیل از بلندی های جولان عبور داده می شد به شکلی که شهرک های یهودی نشین در دره رود اردن و الخلیل به سرزمین اسرائیل ملحق شوند . بر اساس این طرح نیز فشار زیادی از طرف شهرک نشینان آن مناطق بر دولت اسرائیل وارد آمد تا این مناطق را به خاک اسرائیل ملحق کنند .
به همین دلیل جلسه فوق العاده ای که در ۱۴ دسامبر ۱۹۸۱ در کنیست به منظور بررسی لایحه الحاق بلندی های جولان به اسرائیل تشکیل شد . در این نشست نمایندگان کنیست اسرائیل با ۶۲ رأی موافق در مقابل ۲۱ رأی مخالف رسماً طرح انضمام این منطقه به اسرائیل را تصویب کردند . بعد از تصویب این طرح در کنیست بود که مناخیم بگین دیدگاه خود را در مورد انضمام جولان به اسرائیل اینطور توصیف کرد :
« من به نمایندگی از سوی اکثریت مطلق اعضای کنیست اعلام می کنم که بلندی های جولان از جنبه تاریخی بخشی از اسرائیل بوده و همچنان خواهد ماند و گمان نمی کنم بتوان در هیچ کجا فردی را یافت که معتقد باشد بلندی های جولان بخشی از اسرائیل نیست . » ^[۲۰۳]
انضمام این منطقه به اسرائیل مخالف صریح قطعنامه ۲۶۲۵ و منشور ملل متحد است که در آن هر گونه تحصیل اراضی و انضمام سرزمینی را با توسل به زور مردود می داند ولی با این حال همان طور که گفته شد هدف اولیه و مهم اسرائیل در انضمام این بخش از سوریه به خود همان اهداف امنیتی و مذهبی بوده است مضافاً بر اینکه از این قسمت می توان به عنوان سد جغرافیایی در مقابل حملات احتمالی سوریه به اسرائیل استفاده کرد .
البته مناخیم بگین در مبانی حقوقی الحاق این قسمت به اسرائیل توضیحاتی نیز ارائه دادند که ذیلاً‌ به آن اشاره می کنیم :

1. 1. جولان بخش تجزیه ناپذیری از سرزمین ماست ، ما تلاش زیادی را بعد از پایان جنگ جهانی اول برای انضمام بلندی های جولان به سرزمینی که در بیانیه بالفور به آن اشاره شده است مبذول داشتیم .

1. 1. رد پیشنهاد مذاکره با اسرائیل از سوی حافظ اسد و مخالفت رئیس جمهوری سوریه . ^[۲۰۴]

بر این اساس در ۱۴ دسامبر ۱۹۸۱ لایحه الحاق بلندی های جولان به اسرائیل در کنیست به تصویب رسید و از آن هنگام تاکنون شهرک سازی ها در این منطقه ادامه دارد . الحاق قسمت هایی از سرزمین های مورد منازعه در این منطقه تازگی ندارد و همانطور که می دانید ، یکبار مصر نوار غزه را به خود ملحق دانست و در نوبه بعدی اردن با تصویب پارلمان آن کشور ، کرانه باختری را به اردن ملحق دانست که البته هر دوی این اقدامات چه در بعد داخلی و چه در بعد خارجی برای آنها منشأ اثر نبوده است .
۴-۱-۲-۱ احداث شهرک های جدید در بیت المقدس و نوار غزه
یکی از کارکردهای شهرک سازی تغییر بافت بومی و جمعیتی محلی است که مورد تهاجم قرار می گیرد. بیت المقدس که از همان ابتدا محل مناقشه بین اعراب و اسرائیل بوده است از این تعرض در امان نبوده است موسسان اسرائیل از آغاز تاکنون بیت المقدس را به عنوان جزئی از اسرائیل می دانسته اند و برای نیل به این مقصود به یهودی سازی آن از طریق شهرک سازی دست زده اند .
در قطعنامه تقسیم ، بیت المقدس جزء مناطقی بود که تحت حاکمیت بین المللی قرار می گرفت . اما بعد از صدور قطعنامه ترک مخاصمه در سال ۱۹۴۹ نیروهای اسرائیلی اقدامات خشونت آمیزی علیه ساکنان غربی شهر بیت المقدس آغاز کردند و اموال و دارایی های آنان را مصادره و اخراج کردند . در پی این اقدامات ، دولت اسرائیل در ۲۳ اکتبر ۱۹۵۰ ، بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل تعیین کرد .
در طی ۹ سال که از این زمان گذشت بزرگترین اخراج های دسته جمعی از این منطقه صورت گرفت و صد هزار عرب بومی منطقه جای خود را به یهودیان مهاجر دادند . دولت اسرائیل همچنین در ۱۱ مه ۱۹۶۷ طی نشستی ، شهر بیت المقدس را به خاک خود ضمیمه کرد . بعد از این انضمام اسرائیل اعلام کرد بیت المقدس به صورت کامل و یکپارچه پایتخت دائمی اسرائیل و محل تشکیل کابینه ، پارلمان و دیوان عالی کشور اسرائیل است .
اصولاً تمام اخراج بومیان و اسکان مهاجران یهودی برای ایجاد یک پایتخت اسرائیلی در این منطقه بوده است . دولت اسرائیل همچنان در این منطقه به دنبال خراب کردن آثار فرهنگی مسلمانان است تا از طریق بتواند مالکیت صد درصد خود را به این منطقه اثبات کند . یکی از برنامه هایی که همواره محل تنازع میان اسرائیل و مسلمانان مسئله مقبره داود است که در زیر مسجد الاقصی قرار دارد . دولت اسرائیل با کاوش های باستان شناسی که انجام می دهد پایه ها و اساس تحتانی این مسجد را تخریب کرده و این اثر فرهنگی در معرض تخریب است .
۴-۱-۲-۲ شهرک های یهودی نشین در نوار غزه
یکی از سیاست هایی که جنبش صهیونیسم از تاریخ صدور وعده ی بالفور به سال ۱۹۱۷ م ، آن را به مرحله اجرا درآورد ، تصرف زمین های فلسطینیان به هر وسیله ممکن بود .
صهیونیست ها به صورت تدریجی سرزمین فلسطین را به اشغال خود درآوردند و در طی جنگ های سال ۱۹۴۸ ، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ مناطق بیشتری را اشغال و در مقاطع زمانی بعدی با حمایت ارتش در سرزمین های اسلامی شهرک سازی را شروع کردند . ^[۲۰۵]
این منطقه شامل بخش های جنوبی فلسطین است که بعد از جنگ ۱۹۶۷ به اشغال نیروهای اسرائیلی درآمد . بعد از اشغال این مناطق بود که شهرک سازی به دلائل امنیتی در این منطقه شیوع پیدا کرد . این منطقه ارزش خاصی برای اسرائیل ندارد زیرا در این قسمت انبوه جمعیت اعراب با دیدگاه های تندروی اسلامی وجود دارند و فضا را برای شهرک نشینان ناامن می کنند از طرفی به دلیل بدی آب و هوا و وجود کویر این منطقه فاقد جذابیت برای کشاورزی و دامداری است . اما با این وجود بعد از برچیده شدن شهرک های یهودی نشین در صحرای سینا که متعاقب کمپ دیوید دوم به وجود آمد . جمعیت یهودی ساکن در آن محل به نوار غزه سرازیر شدند . شهرک سازی در این منطقه به چند هدف خاص انجام می پذیرد .

1. 1. شهرک ها در مواضع حیاتی و استراتژیک برای اشراف بر منطقه

1. 1. شهرک ها در اطراف مجتمع های مسکونی اعراب به منظور محاصره و قطع ارتباط مواصلاتی میان مناطق عرب نشین ها رخنه در یکپارچگی جغرافیایی منطقه

1. 1. شهرک ها با هدف تقسیم نوار غزه به واحدهای کوچک جغرافیایی به منظور سهولت در اعمال حاکمیت بر آنها احداث می شوند .

از مجموع دلایل فوق می توان دریافت که شهرک هایی که در غزه بنا شده اند از نوع شهرک های سیاسی هستند به همین خاطر است که اسرائیل به یهودیان ساکن نوار غزه « فرزندان گرامی » « جوانان برگزیده» و یا « وفاداران به مکتب » نام نهاده است .
اسرائیل در خلال سال های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۳ میلادی ۵ شهرک در نوار غزه احداث کرد که عبارتند از :

1. 1. شهرک ایریز که در سال ۱۹۶۸ میلادی تاسیس شد و در مرزهای شمالی نوار غزه و در حاشیه جاده اصلی منتهی به اسرائیل قرار دارد . گذرگاه ایریز نیز در همین شهرک واقع است .

1. 1. شهرک کفار داروم در جاده صلاح الدین به سمت جنوب نزدیک دیرالبلح که در سال ۱۹۷۰ میلادی ایجاد شد و تنها مسیر اصلی میان شهر غزه و جنوب به شمار می رود .

1. 1. شهرک نیتسر حزانی که در سال ۱۹۷۳ میلادی و با هدف استفاده در زمینه های نظامی دریایی تاسیس شد .

1. 1. شهرک موراج در جاده اصلی نزدیک شهر رفح و خان یونس که در سال ۱۹۷۲ میلادی بوجود آمد .

1. 1. شهرک نتساریم که در سال ۱۹۷۲ میلادی احداث شد . ^[۲۰۶]

به طور کلی در مورد توزیع جغرافیایی و جمعیتی شهرک ها در ۳ ناحیه فوق می توان گفت : تعداد کل شهرک های موجود در مناطق اشغالی فلسطین ۱۸۵ شهرک و مجموع ساکنان آنها ۳۱۷ هزار نفر ذکر شده است که از این میان کرانه باختری دارای ۱۵۰ شهرک با مجموع ۱۴۱ هزار نفر ، بیت المقدس شرقی دارای ۹ شهرک با مجموع ۱۷۰ هزار نفر و نوار غزه نیز دارای شهرک با مجموع ۶ هزار نفر جمعیت است .
همچنین با توجه به جغرافیا و تاریخ شهرک سازی این نکته به روشنی پیدا است که در مواقعی که دولت در اختیار میانه روها بوده روند شهرک سازی ها کند و هنگامی که تندروها قدرت را در اسرائیل به دست می گرفتند ، شهرک سازی در این مناطق سرعت می گرفته است . همچنین در ساخت و ساز شهرک ها بیشتر افزایش تعداد آنها بطور پراکنده در سراسر مناطق اشغالی کرانه باختری و نوار غزه مورد توجه قرار گرفته و میزان و وسعت و بزرگی ظرفیت آنها چندان مورد توجه نبوده است به همین خاطر شهرک های موجود در مناطق فلسطینی ، خصوصاً در کرانه باختری بسیار کوچک و پراکنده اند و دارای جمعیتی اندکی می باشند . مراجعه به آمار و ارقام حاکی از آن است که بیش از ۵۶ درصد شهرک های موجود در کرانه باختری دارای جمعیتی بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر می باشند و این در حالی است که تنها ۳/۴ درصد از مجموع تعداد آنها بیشتر از ۵ هزار نفر سکنه دارند . پراکنده نمودن شهرک ها در مناطق اشغالی کرانه باختری ، بیت المقدس شرقی و نوار غزه به بهای قلت جمعیت آنها باعث شده است تا شهرک ها حدود ۷۰ درصد از مساحت کل این مناطق را تحت پوشش قرار دهند . این امر موجب شده است تا سرزمین های فلسطینی به صورت جزیره های جداگانه ای درآیند و کلیت سرزمینی آن از بین برود و این چیزی جز تبلور اندیشه تقطیع موجودیت فلسطینی و سد کردن عناصر حاکمیت زای آن نیست .
شهرک سازی در سرزمین های اشغالی همیشه وجود داشته است ولی عده ای بر این اعتقاد بودند که بعد از سال ۱۹۹۳ و انعقاد پیمان اسلو متوقف خواهد شد اما از آنجایی که این پیمان تعیین وضعیت شهرک ها را به مذاکرات نهایی محول کرده و بعلاوه از آن جایی که هیچ محدودیتی نیز ، چه در این پیمان و چه در پیمان های متعاقب آن ، برای روند شهرک سازی معین نشده است . این روند در دوران بعد از اسلو نیز همچنان تداوم یافته است .
تداوم عملیات شهرک سازی در مناطق فلسطینی همراه با در پیش گرفتن استراتژی پراکنده نمودن شهرک ها در سرتاسر این مناطق و اتصال آنها به وسیله راه های مواصلاتی مخصوص ، موجودیت و کلیت سرزمینی آنها را تقطیع کرده و به صورت جزیره هایی در میان شهرک های یهودی درآورده است .
برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی لازم است اکثریت شهرک ها از مناطق فلسطینی تخلیه شوند ، تداوم موجودیت شهرک ها در این مناطق و اجازه گسترش آنها ، تحقق هر گونه از حاکمیت فلسطینی را سد می کند . این مسئله نه صرفاً به خاطر از بین بردن کلیت سرزمینی مناطق فلسطینی و نفس موجودیت شهرک هاست . بلکه بیشتر به خاطر اقدامات شدید امنیتی مورد نیاز برای بیمه نمودن موجودیت آنهاست و این چیزی است که اسرائیل به وسیله آن حضور دائمی نیروهایش را در سرزمین های اشغالی توجیه می کند .
شروط امنیتی توافقنامه های طابا ، وای ریور ، شرم الشیخ و بقیه توافقنامه ها نیز بر همین منوال بوده و کنترل نهایی کلیه سرزمین های فلسطینی را توسط نیروهای اسرائیلی نهادینه می کند .
وجود این گونه شهرک ها به هیچ عنوان با استقلال فلسطین به عنوان یک کشور مستقل قابل جمع نیست و تمام طرح هایی که برای شهرک سازی در سرزمین های اشغالی مطرح و به مرحله اجرا رسیده اند همگی دارای این ویژگی مشترک هستند که در پی ایجاد موانع سرزمینی برای جلوگیری از استقلال فلسطینیان بوده و تنها تفاوت آنها در درجه و میزان ایجاد چنین موانعی بوده است .
با اجرا شدن این طرح ها تنها می توان به خودمختاری با درجه محدود در سرزمین های اشغالی بسنده کرد و هیچگاه نمی توان به استقلال یا حاکمیت واقعی دست یافت که البته همانطور که ذکر شد این همان هدفی است که اسرائیل به هر طریق خواهان دست یافتن به آن بوده است .
لازمه تحقق واقعی استقلال و حاکمیت فلسطینی تخلیه تعداد زیادی از شهرک ها و با اندکی مسامحه دست برداشتن اسرائیل از تداوم حاکمیت خویش بر آنها و قرار دادن آنها تحت کنترل کامل دولت موعود فلسطینی است و این همان چیزی است که با ماهیت وجودی ساخت و ساز شهرک ها در تعارض است . بعد از سال ۲۰۰۷ و انشقاق میان حماس و فتح که به دو پارگی سیاسی و جغرافیایی حکومت خودگردان منجر شد بعید به نظر می رسد که اسرائیل مناطق شهرک نشین را تخلیه و به حکومت خودگردان بسپارد زیرا از آن در هراس است که سرنوشت غزه دوباره برای همان مناطق اتفاق بیافتد و آن مناطق به عنوان یک محل بنیاد گرایی و حمله به اسرائیل مورد استفاده قرار گیرد .

موقعیت مکانی نیایشگاه و اعتقاد شاهان ساسانی به آناهیتا:
شهر بیشاپور در ۲۵ کیلومتری غرب شهر کازرون و کنار شرق رودخانه شاپور،آن جا که این رود از تنگ معروف و زیبای چوگان خارج می شود،قرار دارد.(نقشه موقعیت جغرافیایی شهر بیشاپور)علت انتخاب این شهر ،علاوه بر وجود رود پربرکت شاپور و چشمه ساسان،گذشتن از یکی از مهم ترین شاهراه های ارتباطی شاهنشاهی ساسانی از این مکان بوده است.در میان این ویرانه ها یادمان های تاریخی متعددی از جمله معبد آناهیتا وجود دارد.بخش شرقی شهر به ارگ سلطنتی معروف است.در شمال این ارگ سلطنتی نیایشگاه نقشه(۲-۲۰) موقعیت جغرافیایی شهر بیشاپور آناهیتا قرار گرفته است.
در سطر ۸ کتیبه مهم و ارزشمند و معروف«کرتیر»بر بدنه ی بنای کعبه زرتشت در محل نقش رستم فارس اشاره به ساخت بنایی است که توسط شاپور پسر اردشیربه نام بانو آناهیتا در پایتخت شاپور بر پا شده است که هم نام همسرش آذر آناهیتا است،بنابراین بنای مذکور از چنان ویژگی های خاصی برخوردار بوده که در این کتیبه ی مهم ذکرش به میان آمده است.آن چه از پژوهش های باستان شناسی در محل شهر تاریخی بیشاپور مربوط به احترام و نیایش آب حاصل شده است به گونه ایی که باید باور داشت که شاهان ساسانی خود به آن ایمان و اعتقاد داشته اند که دستور ساخت نیایشگاه آب در مقر حکومتی و محل صدور دستور فرامین خود داده اند و چنین به نظر می رسد او بوده است که باید مراسم و تشریفات نیایش آب را انجام دهد تا کشور را از قحطی و خشکسالی نجات بخشد نه مردم زیرا بر خلاف آتشکده ها که به صورت پراکنده در نقاط مختلف ایران بامظاهر و آثار ساخت آن بر می خوریم هرگز اثر و نشانه ای از نیایشگاه آب در این زمان به دست نیامده است به همین جهت قحطی و خشکسالی را از بی ایمانی و بی اعتقادی شاهان می دانسته و او در این گونه مواقع دستور به بخشیدن مالیات های مردم و حتی جلوگیری از ضرب سکه های طلا و نقره می داد و مجبور می شد که سکه ها را از فلزات کم بها و کم عیار مانند مس و سرب ضرب کنند؛که نمونه های بارز آن را در سال های قحطی حکومت پیروز ساسانی ثبت نموده اند.به هرجهت در مورد اعتبار و اهمیت نیایش آب همین قدر بس که در بین آثار مکشوفه عصر ساسانی بنای نیایشگاه آب از معماری و طراحی و اعتبار خاص برخوردار بوده و آغاز سرپرستی این گونه معابد به عهده خود شاه بوده و لذا از نظر ساختمانی بنای معروف به نیایشگاه آناهیتا سرآمد بناهای حکومتی به حساب می آید(سرفراز؛۱۳۷۶،ج۵،صص۲۳ تا ۲۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شاپور ساسانی همانند اجداد خود به اردوی سور آناهیتا،احترام بسیار می گذاشته پدر او اردشیر مدتی نگهبان معبد آناهیتای استخر و پدر بزرگش بابک موبد معبد آناهیتا بوده اند.از آن جا که ساختار و عناصر کلی این معبد که در ارتباط با مراسم نیایش اردوی سور آناهیتا است،به طور شگرفی سالم مانده است.شایان ذکر است که هنوز گروه مومنان زرتشتی هر چند سال یکبار به این معبد می آیند و مراسم اردوی سور نیایش یا آب نیایش را اجرا می کنند که هر چند که در حال حاضر آب در معبد جاری نیست ولی آن مراسم مقدس نیایش ،عنصر هستی بخش آب را به جا می آورند.
۲-۱۹-۱ رمزهای نیایشگاه:
با توجه به نوع طراحی پاویس ها و آبراه ها و نحوه ورود و خروج آب درمعبد و نیز این دقت در نوع گردش آب و طراحی سیستمی بی نظیر برای آن که آب مقدس وپاک و بی آلایش از هرگونه آلودگی باشد.و با توجه به اهمیت آب وایزد بانو آناهیتا،در نزد شاهان ساسانی که اگر خشک سالی به سرزمین روی می آورد شاه،خود را بزرگترین مقصر می دانست و مومنان و مردمان خشک سالی را از بی ایمانی و بی اعتقادی وی می دانستند.بنابراین مراسم نیایش آناهیتا همراه«آب زور» و فدیه با حضور شاه و موبدان و برات آتش باید در مکانی پاک پاک صورت گیرد آن چنان پاک و زلال که به صورت رمز آمیزی هم چون آیینه ای تداوم دهنده ی برکت ایزد بانو باشد.آیینه ای از آب مقدس که آسمان در آن نمایان می شود و نیایشگاه تا امتداد بیکران ادامه یابد و پیوند زمین آب و آسمان و وحدت بخشی بی نظیر طبیعت را مجسم می سازد.تمامی جزئیات با دقت تمام با اندیشه ای قدسی و نمادین طراحی شده ،پلکان ورودی با ۲۴ پله به نشانه ۲۴ ساعت شبانه روز و نیز اعداد مقدسی که هوشیارانه در گاوهای مقدس به کار برده شده در هر ضلع معبد چهار گاو و از انعکاس گاو زیرین در آب همراه با گاوهای بالا ۲۴ گاو به وجود می آید.
گاوهایی که مظهر برکت زایی آناهیتا هستند با طرز شگرفی از بازتاب آنان در اب مقدس ،تعداد آن ها تکرار می شود و کارکرد تداوم برکت را برای این گاوهای راز آمیز ایجاد می کند. و این چنین است که نیایشگاهی به وسعت آسمان تا چشمه خورشید برای آبی که از کهکشان تا به سوی زمین روان است تا که او را ستایش کنند و برکت بر سرزمین و مردمان جاری گردد.
۲-۲۰ طاق بستان:
در غرب ایران زمین در استان کرمانشاه در زمان ساسانیان دو طاق ایوان مانند و نقوش برجسته بسیار زیبا حجاری شده است؛که گویای مکانی مقدس برای ستودن ایزدان می باشد.بررسی نقوش طاق بستان بسیاری از جلوه های نمادین را نمایان و رمز گشایی می کند.در طاق بزرگ بستان یکی از با شکوه ترین و زیبا ترین رمزپردازی مقدس آب ،نقش بسته است.
۲-۲۰-۱ جایگاه ایزدان:
طاق بستان در فاصله ۵ کیلومتری شهر جدید کرمانشاه بر سر راه سنندج کرمانشاه واقع شده است(نقشه موقعیت جغرافیایی طاق بستان)و بر دل کوه «پرو»و در کنار چشمه ای مقدس نقوش برجسته ی بی نظیری از دوره ی ساسانی ،در اوج شکوه خود باقی مانده است.منبع اصلی زندگانی در طاق بستان «دوچشمه» است معروف به سراب که به نیروی طبیعی از سنگ می جهد و زمین را برکت می بخشد.(عکس چشمه سمت راست طاق بستان))(عکس چشمه چپ طاق بستان) این قدرت حیات بخش و عنصر زندگی را ایرانیان قدیم در ایران باستان به «آناهیتا»الهه آب و باروری نسبت داده اند که مرد پرستش قرار می گرفته است.کوه طاق بستان(مکانی مقدس)است که«اهورامزدا» بر فراز آن مورد پرستش قرار می گرفته است.(لطفی زاده،۱۳۷۹،ج۳،ص۱۷۷)

عکس (۲-۲۱)چشمه سمت چپ طاق یستان عکس(۲-۲۲) چشمه سمت راست طاق بستان
۲-۲۰-۲ نقوش برجسته طاق بستان:
در نزدیکی چشمه ها و در جهت شمالی و بر پای کوه «پرو» آثار معروفی از عهد ساسانیان بر جای مانده که شامل:«نقش اردشیر دوم است که بر روی سنگی حجاری شده پادشاه در میان و در دو طرف و اهورامزدا و مهر قرار دارند(عکس نقش برجسته اردشیر دوم در وسط ،اهورامزدا راست،مهر چپ)زیر پای پادشاه و اهورا مزدا دشمنی بر زمین افتاده است»(لطفی زاده،۱۳۷۹،ج۳،ص۱۷۷)و نیز مهر شاخه برسم بر دست گرفته و کلاهی همانند اشعه خورشید بر سر دارد که از آن نوارهای مواج بسیار زیبایی آویزان است.این ایزد بر روی گل نیلوفر ایستاده است.
عکس (۲-۲۳)نقش برجسته اردشیر دوم در وسط ،اهورامزدا راست،مهر چپ

در طرفین قسمت داخلی طاق دو ستون نما از سنگ تراشیده شده که گویی طبقه دوم به شکل صفحه ای بر این دو ستون قرار داشته است.(عکس یکی از دو ستون نما قسمت داخلی طاق بزرگ)سر ستون های آنان نیز مزین به نقش درخت زندگانی است.
عکس(۲-۲۴) یکی از دو ستون نما قسمت داخلی طاق بزرگ
[درخت زندگانی یا گئوِکرن درختی درمان بخش است که در میان دریای فراخکرت روئیده و آن را هوم سفید نامیده اند.در وندیداد آمده که صدها و هزارها و ده ها هزارها گیاه درمان بخش در پیرامون گئوکرن سرزده است و برای آن که مورد صدمه ی اهریمنی واقع نشود ماهی «کُر»برای محافظت آن گماشته شده است.چون امرداد نگهبانی و سرپرستی گیاهان را بر عهده دارد.به موجب بندهش،گئوکرن همان هوم سپید است که زندگی جاودان می بخشد(اوشیدری،۱۳۷۸،ص۴۰۵)
این سر ستون ها به وسیله ی رشته ای از برگ تاک به یکدیگر متصل شده اند.(عکس رشته های تاک که به ستون قسمت داخلی طاق بزرگ متصل است)(اوشیدری،ص۱۸۷)
عکس(۲-۲۵)رشته های تاک که به ستون قسمت داخلی طاق بزرگ متصل است
طاق بستان جایگاه با شکوه مقدس ترین آب پاک جوشان و جاودان است که حیات طبیعی و معنوی را بر می انگیزد و به عنوان باغ بهشتی با گیاهانی که زندگی جاودان می بخشند،جایگاه مقدس ایزدان می گردد،تا آنان را ستایش کنند که بر همه موجودات برکت ببخشند و نیز جایگاهی پاک و تقدیس شده برای اهدای جوهر خورشید،فره ایزدی می گردد زیرا که آب،نگهدارنده و بخشنده ی فره به راست کرداران است
دوران اسلامی
۲-۲۱ آب در اسلام
قرآن کریم برخلاف روشها و اندیشه‌های کلامی و فقهی و فلسفی، که بیش از هزار سال است در جامعه اسلامی رایج و شایع شده‌اند، توجه و عنایت فوق‌العاده‌ای به طبیعت و عناصر طبیعت دارد (در این میان، آب از عمده‌ترین عناصر طبیعت به شمار می‌آید.
آب در قرآن اهمیتی عمیق دارد. خداوند در آیات متعدد انسان را به تفکر در آب و شکرگزاری این نعمت بزرگ یادآور شده است [۱].آب به عنوان برکت خداوندی است که حیات می‌بخشد، حیات را حفظ می‌کند و بشر و زمین را پاکیزه می‌گرداند. عرش خدا بر روی آب و بهشت به صورت باغهایی که نهرهایی زیر آنها جاری است تشریح می‌شود. به نظر می‌رسد که در قرآن آب با ارزش‌ترین آفریده خداوند بعد از انسان می‌باشد. خاصیت «حیات‌دهندگی» آب در آیات متعدد قرآن اشاره شده است
۲-۲۲ عنصر آب در معماری اسلامی
۲-۲۲-۱ مساجد
در ایران زمین از دیرین روزگار در پیش نیایشگاه(و بیرون از آن)جایی برای شستشو فراهم می کردند که نیایشگر و نمازگزار پیش از آن که به نیایشگاه در آیدپلیدی ها را از خود بزداید و با شستن اندام و سروتن و پوشیدن جامه پاکیزه …آماده نیایش شود….نمازگزار یا کسی که می خواسته به درون مسجد پای گذارد می بایست پاک باشد و مردم دیندارتا بدان جا به آیین پای بند بوده اند که هیچ ساختمانی را به مسجد نمی چسباندند.پیرامون مسجد گذر و بازار و کوچه سرپوشیده(ساباط)بود تا آلوده ای نتواند در کنار آن درنگ کند…بنابراین با توجه به اهمیت تطهیر و آب در اسلام،پیداست که در چنین آیینی،بودن پادیاو(وضوخانه)و گرمابه در کنار یا نزدیک خانه خدا می بایست بود.در نیایشگاه های کهن «پادیاو»را در پیش درگاه اما در ژرفا می ساختند تا نمای درگاه به خوبی آشکار باشد.و پیش دیدار را بگیرد(شاید هم چون در بیشتر شهر ها آب روان روگذر کمیاب بود و ناچار از آب کاریز و پایاب بهره میگرفتندسرای پادیاو را در زمین میکندند تا همتراز کاریز شود و آب آن آفتابی شود.(پیرنیا،۱۳۷۲،صص ۴۵ تا ۶۴)
به طور کلی آب در دو وضعیت در مساجد به کار گرفته شده است:
بعد نمادین آن که در این حالت برای وضو آخرین تطهیر قبل از نمازنیز از آن استفاده می شود.۲-برای سایر مسائل طهارت و پاکیزگی،در بعد نمادین آب به صورت جاری،قنات و حوض یا آب نما با ابعاد مناسب برای آب کر،در مساجد مختلف وجود دارد.
در مساجد بعد نمادین آب همچون پلی بین دنیای زمینی و عالم متافیزیکی عمل می کند.طبیعت آب پاک و مقدس است؛روح و جسم انسان را می شوید و تطهیر می کند و او را به صورت یک آفریده نو و آزادباقی گذارد تا در آرامش به کمال برسد.وضو و غسل نه تنها جسم را از آلودگی ها پاک می کند بلکه سمبل پاک کردن روح از پلیدی و گناهان نیز می باشد.تطهیر با آب تمثیلی از زایش مداوم آفرینش است و احساسی از حیات تازه را به همراه دارد.تماس با آب در تمام حواس جاری می شود،تموج آن در ذهن انسان جاری شده و آرامش لازم رابرای نمازگزاران ایجاد می کند.در مساجد آب به پنج شکل نمایان می شود.پادیاو(آب روان)؛آب نمای مرکزی میان سرا(آب راکد)؛حوض پیش خان(آب راکد)؛سنگ آبه ورودی(آب راکد)فواره یا آب نما در ورودی مساجد(آب راکد)
در میان سرا و در وسط حیاط مرکزی اکثر مساجد استخر بزرگی پر ازآب و گاهی جوی آب روان وجود دارد که تمثیل از بهشت وصف شده در قرآن مجید[عالم بالا و ملکوت]است…آب در مرکز و کانون مسجد جای داردو سمبل پاکی و خلوص معنوی درون یک مسلمان می باشد.معنای تمثیلی آب در معماری بیشمارند اما مهم ترین جنبه ی معنوی آن دنیای دیگر است که خالص و پاک و شفاف بوده و جسم قادر به گذر از آن نیست.وجود آب در ورودی مساجد،پیش خان مسجد یا در هشتی ورودی نمادی از تطهیر روح و ورود به دنیای خالص و شفاف است.نمونه بارز آن مسجد امام اصفهان می باشد که دو عنصر آب در ورودی خود دارد.یک حوض هشت ضلعی در پیش خان مسجد و یک «سنگ آبه»در هشتی ورودی(علم الهدی،۱۳۸۲،صص۸۶تا۸۷).
سنگاب یا سنگ آبه ظرف بسیار بزرگی است که معمولاً از سنگ های یک تکه ی بزرگ ساخته و برای آشامیدن آب زائرین در مساجد،تکایا،و امامزاده ها وقف می کردند.برجسته نمایی نقوش روی سنگ آبه ها که آب را گوارا و خنک نگه می داشتند در نظر مومنان و زائران تشنه یادآور رحمت خداوندی«آب»و نهرهای بهشتی است؛که پروردگار به مومنان وعده داد ».

عکس(۲-۲۶)حوض هشت ضلعی مسجد امام عکس(۲-۲۷)سنگ آبه مسجد امام
۲-۲۲-۲ عنصر آب در هنرکاشی کاری مساجد
کاشی کاری های مساجد تمام گل و بوته است(عکس نمایی از کاشی کاری های مساجد) خیلی از مسجد های بزرگ هیچ درخت و سبزه کاشته در حیاط خود ندارد.مانندمسجد جامع اصفهان …مسجدهای عظیم با یک حیاط تهی،خشک و در وسط و میان سرا یک آبگیر با استخر پر آب،صلابتی دارند.جریان گل و گیاه،بر روی کاشی ها و زیبایی چشمگیر خود ساختمان و بنا شاید معرف جهان واقع و جهان آرزوهای انسان باشد.آن خشکی و آفتا ب دایمی که به حیاط این مسجد های تهی می زند،و در مقابل بعد درون بنا پر است از گچ بری های گل و بته(عکس نمایی از گچ بری های مساجد)کاشی های گل و بته و تصویرهای زیبا(بهار،۱۳۷۷،ص۲۸۲).
و کتیبه هایی از کلمات الهی که نقوش گیاهی آراسته شده انگار که کلمات خود گیاهی پر شاخ و برگ و در حال رشدند.«تزئینات نباتی با اشکال نقش پردازی شده،جزء هنر مقدس محسوب گشته است»
(بورکهارت،۱۳۷۶،ص۱۳۱)

عکس(۲-۲۸)و(۲-۲۹)حروف و نقوش گیاهی در مساجد
تمام نقش های درون مساجد با جهان نباتی مربوط است.این وابستگی انسان را به مسئله نبات و برکت نباتی می رساند…مسجد های ایران با آب و درخت مربوط اند.این همه نشانه هایی است که در دوره اسلامی دیده می شوند.(بهار،۱۳۷۷،ص۲۷۹).
همانا که این نقوش گیاهی زیبا با پیچ و خم و حرکت خود همانند درختان بهشتی پاک و مقدس ،رشد به سوی بصیرت نهایی را جلوه گر می سازند.گیاهانی که در نهایت پیچش خودسر به سوی جهان بالا و آسمان دارندو در اوج جلوه ی نمادپردازانه و رمزی خود،به سوی گنبد عظیم مساجد جوانه می زنندو گل می افشانند.(عکس نقوش گیاهی در گنبد مسجد شیخ لطف الله)و در نهایت میوه می دهند این نقوش گیاهی در گنبد و در تداعی حرکت به سوی حقیقت خداوندی به اوج خود می رسند آن چنان که هر مسلمان در زیر این گنبدهای رفیع پر نقش و نگار می ایستد جز پاکی و احدیت و سبکی درون خویش چیزی را حس نمی کند چنان که گویی از هرچه غیر از خداست آزاد است.«گنبد بنای مقدس نمایشگر روح کلی و یادآور احدیت نامتفرق یا افتراق ناپذیر است.»(بورکهارت،۱۳۷۶،ص۱۴۷)(نقوش گیاهی از داخل گنبد مسجد شیخ لطف الله)
عکس(۲-۳۰)گنبد مسجد شیخ لطف الله
این گیاهان مقدس بهشتی خود یادآور آب اند.آب ها،چشمه ها و نهرهای بهشت مظهر برکت پاکی درون مسلمان اند هم چنان که در این جهان بی وجود آب ،هیچ گیاهی به بار نمی نشیند؛بدون پاکی و ایمان ناب و پرهیزگاری،هیچ مسلمانی به میوه بصیرت نهایی و بهشت دست نمی یابد.کاشی های فیروزه ایی رنگ مساجد چه یک دست و چه به عنوان زمینه برای نقوش گیاهی اوج نمایش بهینه ای برای رنگ آب است؛گویا که گاه آب در کف مساجد جاریست و یا گیاهان مقدس از دل چشمه ی آب،شاخه می گسترند.
۲-۲۳ باغ ایرانی
برای مردم ساکن در سرزمین وسیع ایران که در فلاتی سنگلاخ و دشت های کم آب و حاشیه های صحرا زندگی می کرده اند،و طبیعت فقط در قسمتی از نواحی شمالی و کرانه های دریای خزر با آن ها روی خوش نشان داده،باغ های مصفا که خنکی و سرسبزی و زمزمه جویبار را برایشان فراهم می ساخته،بهشت موعود را با توصیف هایی که از آن کرده اند در نظر آن ها جلوه گر می نموده است.لذا توانگران هر دوره پیوسته می خواسته اند در مدت زندگی خود با این وعده تجسم واقعیت بخشند،و باغ ها و کاخ های خود را با شکوه مجلل می ساخته و غالباً نام های متعارف معانی بهشت را بر آن ها می نهاده اند،تا بدین وسیله بتوانند آرزوها و امیال خود را در زمان حیات خویش بر آورده سازند.در وصف بهشت آیات و احادیث متعدد وجود دارد،به طوری که از آن تصویر باغ هایی زیبا و بس بزرگ ،با درختان تنومند،و چشمه های آب و آبشارهای دلپذیر،و کاخ های شکوهمند با ستون هاو سقف های بلند به دست می دهد،و این بهشت دارای حوض بزرگی است که آب آن از عسل شیرین تر و از شیر سفید تر است،و نهرهای زیادی در آن جاری است ،و اقامتگاه های دارد که محل زنگی جاودانی است.آیات دیگری نیز در وصف بهشت آمده است که گاهی آن را «فردوس»یا«جنت»نامیده است.در یک مورد نیز بهشت «ارم»نامیده شده و آن بهشتی است که روی زمین ایجاد شده بود.به این جهت همواره باغ های زیادی در ایران با نام های باغ ارم،باغ بهشت،باغ رضوان،باغ فردوس،باغ مینو،باغ قدس،باغ عدنو.. وجود داشته که مفاهیم آن کنایه از بهشت بوده است.(آریان پور،۱۳۶۵،ص۵۷)
اصلی ترین عاملی که همواره به باغ های ایرانی حیات می بخشد آب جاری بوده،که در چهارباغ ها و جویبارها و جوی های کم شیب و مارپیچی به حرکت در می آمده،و منظره و هوای باغ را مطبوع و دلپذیر می کرده است.(ص۵۶)
جاری شدن آب از جاجای باغ ایرانی و حرکت آن در چهار جهت و چهارجوی،تمثیلی نمادین از چهار نهر بهشتی است که در باغ ایرانی به کارگرفته شده است.گرچه در بسیاری از باغ های ایرانی می بینیم که آب از یک جهت آمده و ضمن ریختن در یک حوض مقسم در سه جهت دیگر جاری شده است اما گردش آب را در چهر جهت تداعی می کند(انصاری دیبا،۱۳۷۴،ص۳۳)
از ضروری ترین عناصر ایجاد باغ ایرانی آب نما می باشد که بیشتر در مقابل عمارت باغ احداث می شود،و معمولاًبعد اصلی آن در جهت طول ساختمان و به شکل های مستطیل،مربع،چند ضلعی و بیضی است(عکس۲-۳۱)